Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti fakulteti

Maksvell tenglamalarining differensial ko`rinishi

Maksvell tenglamalari 4 ta tenglamaning vektor ko`rinishidan iborat sistema. Ushbu tenglamalar birinchi tartibli chiziqli xususiy hosilali tenglamalardir. Ular orqali 4 ta vektor kattalik (�,�,�,� ) ning 12 ta komponenti aniqlanadi: Bu yerda qalin shriftlar bilan vektor kattaliklar, og`ma shriftlar bilan esa skalyar kattaliklar ifodalangan.

Kiritilgan belgilashlar:

• 
  �   - elektr zaryadining hajmiy zichligi (SI sistemasida �/�2 )
  
• 
  �  - elektr toki zichligi (SI sistemasida �/�2 )
  
• 
  �  — yorug`lik tezligining vakkumdagi qiymati (299 792 458 m/s);
  
• 
  �  — elektr maydon kuchlanganligi (SI sistemasida birligi — V/m);
  
• 
  �  — magnit maydon kuchlanganligi (SI sistemasida birligi— А/m);
  
• 
  �  — elektr induksiyasi (SI sistemasida birligi — C/m²);
  
• 
  �  — magnit induksiyasi (SI sistemasidagi birligi— Tl = W/m² = kg•s⁻²•А⁻¹);
  
• 
  ∇  — Nabla differensial operatori, bunda:
  

∇×�≡rot�  yozuvi �  vektorning rotorini anglatadi.
∇⋅�≡div�  yozuvi �  vektorning divergensiyasini anglatadi.

Gauss teoremasi — elektrostatikaning asosiy teoremasi. Berk sirt orqali oʻtayotgan elektr maydon kuchlanganligi £ oqimi bilan shu sirt ichida joylashgan zaryad q kattaligi orasidagi bogʻlanishni ifodalaydi. Berk sirt orqali oʻtayotgan oqim jV shu sirtning hamma elementlari orqali oʻtayotgan oqimlar yigʻindisiga teng:N = Ye EnliSj = 4ld.
G. t. Kulon qonuni (qoʻzgʻalmas nuqtaviy zaryadlarning vakuumda oʻzaro taʼsirlashuvi qonuni)dan kelib chiqadi. G. t.ni K. Gauss taklif qilgan.
Maksvell taqsimoti - statistik muvozanat holatida turgan fizik sistema tarkibidagi klassik mexanika qonunlariga boʻysunuvchi zarralar (molekula, atom, elektron va boshqalar) ning tezlik boʻyicha taqsimlanishi qonuni. 1859-yilda J. K. Maksvell aniqlagan. Maksvell taqsimotiga, asosan, statistik muvozanat holatidagi gazda ixtiyoriy molekula tezligi v ning koordinatalardagi proyeksiyalarining mos ravishda erishishi mumkin boʻlgan istalgan vx vy,vz kattaliklarga toʻgʻri keluvchi birlik intervaldagi qiymatlardan birortasiga teng boʻlish ehtimolligini ifodalaydi. Maksvell taqsimoti birinchi marta 1920-yilda nemis fizigi O. Shtern tomonidan qizdirish natijasida kumush atomlarining bugʻlanib chikib turishidan foydalanib oʻtkazgan tajribalarida toʻla tasdiqlangan.


Adabiyotlar:

1. 
   Ahmadjonov O.I., Fizika kursi, 3 t. O'qituvchi 1988.
   
2. 
   Trofimova T.I., Kurs fiziki, M., Visshaya shkola, 2000.
   
3. 
   Savelyev I.V., Kurs obshey fiziki, t. 3, M., Nauka, 2000.
   
4. 
   Gribov L.A., Prokofeva N.I. Osnovi fiziki, Gardarika. M., 1998.
   
5. 
   S.X.Astanov, M.Z.Sharipov, N.N.Dalmuradova, R.V.Metanidze “Umumiy fizika kursining elektr bo’limidan” elektron darslik.