Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti "tasdiqlayman"

Tanlangan bakalavriat taʼlim yoʻnalishi sohasidagi bilim va kasbiy 
koʻnikmalarning mavjudligini aniqlash boʻyicha 
SAVOLLAR. 
60710600 «Elektr energetikasi (tarmoqlar va yoʻnalishlar boʻyicha)» 
 
Elektr isteʼmolchilarining klassifikatsiyasi va ularni xarakteristikasi (quvvat, tok 
turi, kuchlanish, chastota, elektr energiyasini isteʼmol qilish tartibi, yuklamalarni 
nosimmetrikligi, elektr taʼminotidan talab qilinadigan ishonchlilik). Sanoat korxonalarida 
elektr energiyasini qabul kiladigan isteʼmolchilarining turlari (umumkorxona kuch 
qurilmalari, kompressor, nasos, ventilyator, kutarma-transport qurilmalari; elektr yoritish 
qurilmalari, elektr oʻzgartirish qurilmalari; ishlab chiqarish dastgoxlarining elektr 
yuritgichlari; elektrotermik qurilmalari; elektr karshilik pechlari, elektr induksion pechlar 
va qurilmalar; elektr yoy pechlari; elektr payvandlash qurilmalari). 
Elektr energiyasining sifati masalalari. Elektr energiyasining sifatini tavsiflovchi 
asosiy koʻrsatkichlar: Kuchlanishni meʼyoridan ogʻishi. Kuchlanishi ruxsat etilgan 
ogʻishi haqida tushuncha. Kuchlanish ogʻishini taʼsiri. Kuchlanish ogʻishini ishlab 
chiqarish mexanizmlarining ish unumdorligiga taʼsiri. Kuchlanishning ogʻishi asinxron, 
sinxron yuritgichlari, yoritish qurilmalari, oʻzgartish qurilmalari, elektr pechlari, 
payvandlash transformatorlari, oʻzgartish qurilmalarining ishlariga taʼsiri. Kuchlanish 
ogʻishidan korxonalarning zararlari. Kuchlanishning tebranishi. Isteʼmolchilarning ish 
rejimida kuchlanishni tebranishidan xosil boʻladigan meʼyorsiz xolatlar. Kuchlanish 
tebranishi keltiradigan zararlar. Kuchlanish tebranishi kamaytirish usullari.Elektr 
taʼminot tizimida nosinusoidallik. Nosinusoidallik haqida tushuncha. Nosinusoidallikni 
xosil kiluvchi sabablar. Nosinusoidallikdan keladigan zararlar. Elektr taʼminot tizimida 
nosinusoidallikni kamaytirish usullari. Elektr taʼminot tizimida nosimmetriya. 
Nosimmetriyani keltirib chikaruvchi sabablar. Nosimmetriyadan kelib chikadigan 
kushimcha nobudgarchiliklar. Simmetriyalovchi qurilmalar. Chastotani ogʻishi. Chastota 
ogʻishini elektr taʼminot tizimiga bogʻliq emasligi. Bu faktlarni xarakterlovchi 
koʻrsatkichlar. 
Elektr yuklamalar grafigi va elektr yuklamalarni xisoblash. Sanoat korxonalari 
elektr yuklamalarining grafiklari va elektr yuklamalar. Ularni vazifalari va 
klassifikatsiyalari. Yuklamalarning xususiy grafiklari (davriy, siklik, nodoimiy), 
yuklamalarning gurux grafiklari. Elektr isteʼmolchilari guruxlari bilan ayrim 
isteʼmolchilar orasidagi bogʻliqlik. Asosiy tushunchalar va belgilashlar. Meʼyoriy 
quvvat, oʻrtacha quvvat, uzoq davomiylik va kichik vaqtli yuklamalar, xisobiy 
yuklamalar. Yuklama grafiklari va elektr energiyasi isteʼmolchilarini xarakterlovchi 
koʻrsatkichlar. Ishlatilish va ulanish koeffitsiyentlari va ular orasidagi bogʻlanish. Forma, 
maksimum, talab koeffitsiyentlari va ular orasidagi bogʻlanish. Grafikni toʻldirish va 
maksimumlarini xar xil vaqtlarda boʻlishligi koeffitsiyentlari. Elektr isteʼmolchilari. 
Elektr isteʼmolchilarning effektiv soni.Oʻrtacha yukni aniqlash. Oʻrtacha kvadratik yukni 
topish. Hisobiy yukni anikdash. Korxona yuza birligiga toʻgʻri keladigan nisbiy yuklama 
va tayyor maxsulot birligini toʻgʻri keladigan nisbiy yuklamalar asosida xisobiy yukni 
anikdash. Oʻrnatilgan quvvat va talab koeffitsiyenti asosidagi xisobiy quvvat. Oʻrtacha 

---

quvvat va forma koeffitsiyenti asosida xisobiy quvvat. Hisobiy quvvatni statik usulda 
aniqlash. Tartiblangan diagrammalar usuli. Bir fazali isteʼmolchilarning xisobiy quvvati. 
Elektr yuklamalarning chuqqi qiymatini aniqlash. 
Sanoat korxonalarining elektr taʼminot sxemalari. Elektr taʼminoti sxemasini 
tanlashni umumiy nizomi. Sanoat korxonalarini elektr energiyasi manbalari. 
Kartogramma qurish va elektr yuklamalar markazi asosida elektr taʼminotining ratsional 
sxemasini tuzish. Tashqi elektr taʼminotining xarakterli sxemalari. Sanoat 
korxonalarning ichki elektr taʼminot tizimini tuzish prinsiplari. Radial taʼminlash 
sxemalari. Magistral taʼminlash sxemalari (umumiy zaxirali magistrali boʻlgan yakka 
magistral, ikki tomonlama taʼminlanuvchi magistral xalqa magistral, bir va ikki 
tomondan taʼminlangan ikkilangan oralik magistrali, kirish magistrali. Elektr 
yuklamalarini shartli markazini aniqlash. Elektr yuklamalar markazini xududini aniqlash. 
Sanoat korxonalari elektr taʼminoti tizimida ratsional kuchlanishni tanlash. Kapital 
sarf va ekspluatatsiya xarajatlarni kuchlanish mikdoriga bogʻliq- ligi. Ratsional 
kuchlanishni empirik formulalar bilan aniqlash. Lagranjning interpolyatsiya nazariyasi va 
uni analitik usul bilan kuchlanishni aniqlashda ishlatilishi. Nyutonning interpolyatsiya 
nazariyasi ishlatilishi. Elektr taʼminoti sxemasining kuchlanishini aniqlashda uzatuvchi 
quvvat, masofa, elektr energiyasining narxi, korxonaning kelajakdagi taraqqiyotini 
taʼsiri. Ratsional kuchlanishni taxminan aniqlash. Yuklama tekis taksimlanganda 
ratsional qoʻlanishni tanlash. 
Sanoat korxonalari elektr taʼminoti tizimida texnik-iqtisodiy hisoblar. Sanoat 
korxonalari elektr taʼminoti tizimini loyixalashtirish jarayonida yechilishi kerak boʻlgan 
masalalar. Asosiy texnik-iqtisodiy koʻrsat- kichlar. Uzini koplash muddati usuli. Ikki 
variantni taqqoslab qaror qabul qilish. Uch va undan ortiq variantlar kurilganda qaror 
qabulqilish. Texnik-iqtisodiy hisoblarda approksimatsiya va interpolyatsiya usullarini 
ishlatish. 
Sex elektr tarmoqlarini xisoblash va ularni himoyasi. Sex tarmoqlarining sxemasi. 
Radial sxema. Magistral sxemalar. Kuch va yoritish yuklamalarini bir manbaga ulash. 
Sex isteʼmolchilarini ulashda ishlatiladigan kuchlanishlar. 1000 V gacha boʻlgan 
qurilmalarda qisqa tutashuv tokini xisoblash. Sex tarmoqlarini himoyasi, eruvchan 
himoyalar bilan himoyalash. Avtomatik uzgichlar bilan himoyalash. Sex elektr 
tarmoqlarini oʻtkazgich, kabel va shinalarni kundalang kesimini tanlash. Yoritish 
qurilmalarining elektr tarmoqlari. 
Kuch transformatorlarini tanlash.Umumiy nizom masalani yechishda texnikaviy va 
iqtisodiy koʻrsatkichlar. Transformatorlar sonini aniqlash. Kuch transformatorlarining 
quvvatini iqtisodiy koʻrsatkichlar asosida aniqlash. Transformatorlarni meʼyoriy quvvati. 
Ruxsat etiladigan oʻta yuklanishlar. Transformatorlarni ishlash muddati. Standart 
quvvatlar shkalasi. Kuch transformatorlarining iqtisodiy ratsional ish rejimini yuklama 
grafigiga bogʻliqligi. 
Oʻtkazgichlar va kabellar uzaklarini koʻndalang kesimlarini tanlash. Oʻtkazgichlar 
va kabellar uzaklarini koʻndalang kesimlarini texnik-iqtisodiy koʻrsatkichlar boʻyicha 
tanlash (xisobiy toki tufayli kizish, k.t. toki tufayli kizish, kuchlanish isrofi, iqtisodiy 
koʻrsatkichlar boʻyicha tanlash). Oʻtkazgichlar va kabellar uzaklarini kundalang kesim 
yuzalarini Lagranjning interpolyatsiya nazariyasi asosida aniqlash. 
Kuchlanishi 1000 V dan yuqori boʻlgan elektr apparatlar, izolyatorlar va tok 

---

oʻtkazuvchi qismlarda reaktiv quvvatni kompensatsiya qilish. Asosiy tushunchalar. 
Reaktiv quvvat isteʼmolchilari. Reaktiv quvvatni kompensatsiyalashni afzalliklari. 
Kompensatsiyalovchi qurilmalarni ishlatmas dan reaktiv quvvat isteʼmolini kamaytirish. 
Kam yuklangan asinxron yurit- kichlarni kichik quvvatlisiga almashtirish. Asinxron 
yuritkichlarni 
salt 
ishlashini 
kamaytirish. 
Taʼmirlash 
sifatini 
oshirish. 
Kompensatsiyalovchi qurilmalari (sinxron kompensatorlar, statik kondensatorlar, filtrli 
kom- pensatsiyalash qurilmalari). Kompensatsiyalovchi qurilmalarning quvvatini 
tanlash. Kompensatsiyalash usullarini tanlashda texnik-iqtisodiy xisoblash- lar. Elektr 
taʼminot tizimida nosinusoidallik mavjud boʻlganda kompensatsiyalovchi qurilmalarni 
tanlash. Kompensatsiyalovchi qurilmalarning ish rejimlari. Kondensator batareyalari 
quvvatini avtomatik boshqarish. 
Elektr energiyasini tejash masalalari.Elektr energiyasini elektr taʼminot tizimlari: 
transformatorlar, elektr uzatish liniyalari, reaktorlar, kompensatorlar, shinalar, 
yuritkichlar va elektr pechlarida tejash. 
Elektr taʼminoti tizimida boshqarish.Elektr taʼminoti tizimida boshqarish shitlari, 
oʻlchov nazorat va signalizatsiya. 
Zaminlovchi qurilmalarni hisoblash va yashindan himoya. Yerga ulovchi 
qurilmalarning turlari va ularni hisoblash. Yashindan himoya.