Navoiy innovatsiyalar instituti «tasdiqlayman»
Yüklə 4,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.6.
O‘RTA ASR UTOPIYALARI: TOMAS MOR VA TOMMAZO KAMPANELLA Utopik g‘oyalari ideal shahar bilan bog‘liq xayoliy davlatlar haqidagi qarashlardir. Shu davrga qadar ideal davlat to‘g‘risidagi g‘oyalar Platon, Forobiy va Ibn Sino qarashlarida chiqqan bo‘lsada, ammo utopik g‘oyalar kabi ertaknavo ko‘rinishga ega bo‘lmagan. Ilk utopik g‘oya 1516-yil nashrdan chiqqan angliyalik faylasuf va davlat arbobi Tomas Mor (1478–1535-yillar) qalamiga mansub “Utopiya” asari bo‘ldi. Aynan Tomas Mordan so‘ng ideal jamiyatlar utopiyalar deb nomlanila boshlandi. Asarda farovon va adolatli jamiyatga asoslangan Utopiya orolidagi hayotiy holatlar keltirilgan. U yerda xususiy mulk yo‘q, barcha shaxslar bir xil huquqqa ega, jismoniy faoliyat har bir shaxsning majburiyati, mehnat natijalari esa barcha jamiyat vakillari o‘rtasida teng bo‘linishi lozimligi aytilgan. Tomas Morning “Utopiya” asarida quyidagi asosiy qarashlar aks etdi: − hayotdagi har qanday qiyinchiliklar – bu xususiy mulkning jamiyat va shaxs ehtiyojlariga xizmat qilishida, boy va kambag‘allik, yaxshi yashash va qashshoqlik bular barchasi bir-biriga teskaridir. Xususiy mulk va pul jinoyatga yetaklaydi, uni hech qanday qonun bilan to‘g‘rilab bo‘lmaydi; − Utopiya (ideal davlat) bu 54 ta federativ shahar birlashmasi; Tomas Mor (1478-1535) 78 − unda har bir shahar va uni boshqaruvi bir xilda. Shaharda 6000 oila, har bir oila 10-15 ta katta yoshdagi shaxslar majmuidan iborat. Har bir oila ma’lum bir hunarmandchilik bilan shug‘ullanadi (bir oiladan ikkinchi oilaga o‘tish ruxsat berilgan). Shahar yaqin joyda joylashgan qishloqda “qishloq oilasi” (40 tagacha bo‘lgan katta yoshdagilar) tashkil etiladiki, unda shahar aholisidan har qanday inson kamida ikki yil yashashi lozimligi aytilgan; − Utopiyada hokimiyat vakillari har yili saylanadi. Asosan olimlar bu lavozimni egallashi mumkin. Ular knyaz tomonidan boshqariladigan shahar senatini tashkil etadi. Knyaz (adem) shahar senati vakillari (falarx) tomonidan taklif etilgan shaxs. Knyaz lavozimi biror-bir jinoyatda ushlanmasa, unda u doimiy o‘z o‘rnida o‘tirishi mumkinligi aytilgan; − Utopiyada xususiy mulk yo‘q, shu sababli utopiya aholisi o‘rtasida jinoyatlar yo‘q, shu sababli mukammal va keng qonunchilikni yaratish shart emas; − Utopiya aholisi urushni vahshiylik deb biladi, ammo agar kerak bo‘lsa urushni ham amalga oshirishlari mumkin. Urushni mavjud bo‘lishi bu yangi hududni o‘zlashtirilishi bilan bog‘liq deb hisoblanadi. Umuman Tomas Mor tomonidan yaratilgan “Utopiya” asari toza xayoliy davlat. Bunday davlat yomonliklardan xoli, chunki hamma qiyinchiliklar faqat xususiy mulkda deb hisoblanilgan. Uning asari butun Yevropani qiziqishini uyg‘otdi, u bir necha marta qayta nashr ettirildi. Utopiya asariga mos yaratilgan yana bir asar Yüklə 4,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|