Navoiy Kon Metallurgiya Kombinati

Mundarija

1.Kirish
1. “Navoiy Kon Metallurgiya Kombinati” AJ
Markaziy kon boshqarmasidagi 7-gidrometallurgiya zavodi (7-GMZ)
2. Ish joyidagi mehnat va xavfsizligi
Xulosa
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
Kirish. 7-Gidrometallurgiya zavodida oltin zarrachalarini ajratib olishni asosiy usullaridan biri bu sianlash jarayonidir. Sianlash jarayonining asosiy mohiyati - nodir metallarni ishqoriy va ishqoriy yer metallari bilan hosil qilgan tuzlar va kislorod yordamida eritishdan iborat.Sianlash jarayonida oltin va kumush kislorod yordamida Me⁺¹ holigacha oksidlanadi va eritmaga kompleks anion ko’rinishda o’tadi. GMZ-7da Sianlash jarayoni bu elektrokimyoviy jarayondir: Oltinning erishiga asosiy sabab uning kompleks ion hosil qilishidir Au(CN)₂ (kumush uchun Ag(CN)₂). Oltin va kumush juda yuqori erkin energiyaga ega bo’lib ular sian eritmalari ishtirokida kompleks ion hosil qilishi mumkin. Oltin kompleksi sian ionlarining metall yuzasida diffuziyasi sababli hosil bo’ladi.Gmz-7da yirik zarrachalar bilan birga oltin rudalarida kichik o’lchamli oltin zarrachalari ham uchraydi. Bunday kichik zarrachalarni amalda gravitatsiya va amalgamatsiya usulida ajratib olib bo’lmaydi, shu sababli oltin zarrachalari chiqindi tarkibida qolib ketadi.Kichik o’lchamli oltin zarrachalarini ajratib olishni asosiy usullaridan biri bu sianlash jarayonidir. Sianlash jarayonining asosiy mohiyati - nodir metallarni ishqoriy va ishqoriy yer metallari bilan hosil qilgan tuzlar va kislorod yordamida eritishdan iborat.Sianlash jarayonida oltin va kumush kislorod yordamida Me⁺¹ holigacha oksidlanadi va eritmaga kompleks anion ko’rinishda o’tadi
7-gidrometallurgiya zavodi kombinatning yangi ishlab chiqarish korxonasi
Joriy yilning 23 avgust kuni O'zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining 30 yilligi munosabati bilan Navoiy kon-metallurgiya kombinati Markaziy ruda boshqarmasida gidrometallurgiya zavodi-7 ochilish marosimi bo'lib o'tdi.
Tantanali tadbirda qayd etilganidek, mustaqillik yillarida, ayniqsa so'nggi besh yil ichida O'zbekistonda barcha sohalarda keng ko'lamli islohotlar va ijobiy o'zgarishlar ro'y berdi. Bugungi kunda yangi O'zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar natijalarini Navoiy kon-metallurgiya kombinati misolida ham ko'rish mumkin. So'nggi yillarda yangi korxonalar qurilishi, ishlab chiqarish quvvatlarini ko'paytirish, ularni zamonaviy uskunalar bilan jihozlash hisobiga kombinat qimmatbaho metallar ishlab chiqarish hajmi va sifati bo'yicha jahon yetakchilaridan biriga aylandi.
Davlatimiz rahbari tomonidan tasdiqlangan kombinatni 2026 yilgacha rivojlantirish dasturi doirasida korxonada keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Ushbu dastur doirasidagi yirik investitsiya loyihalaridan biri gidrometallurgiya zavodi-7 bo'lib, u yiliga 15 million tonna texnogen chiqindilarni qayta ishlaydi.
GMZ-7da zamonaviy texnologiyalar asosida qayta ishlangan (texnogen) rudalardan mahsulotlar olinadi. Zavodning boshqa gidrometallurgiya zavodlaridan farqi shundaki, bu erda ishlatiladigan texnologiyalar tufayli qayta ishlangan rudadan mahsulotlarni qayta ishlash va olish mumkin. Korxonada texnogen chiqindilardan mahsulot ishlab chiqarish barcha ekologik talablarga to'liq javob beradi. Eng muhimi, qayta ishlash jarayonida faqat mahalliy ishlab chiqarilgan kimyoviy mahsulotlar ishlatiladi. Bu ichki bozorning o'sishiga, mahsulot tannarxining pasayishiga olib keladi.

O'tgan vaqt ichida kombinat mutaxassislari ushbu zavodni qurishga, loyihaning birinchi va ikkinchi bosqichlarida rudani qayta ishlash uchun to'rtta tegirmon blokini ishga tushirishga, eng muhimi, loyihani muddatidan oldin bajarishga muvaffaq bo'lishdi. 2020 yildan boshlab zavod mahsulot ishlab chiqarishni boshladi. Bugungi kunda mingdan ortiq yangi ish o'rinlari yaratildi, yosh mutaxassislar, asosan Navoiy davlat konchilik instituti bitiruvchilari ishga qabul qilindi.
Shuni ta'kidlash kerakki, zavod qurilishida ishlatiladigan asosiy texnologik uskunalar chet eldan sotib olinmagan, ammo Navoiy mashinasozlik zavodida ishlab chiqarilgan bo'lib, bu 56 million dollarga yaqin mablag'ni tejashga imkon berdi.
Bayramda Navoiy viloyati hokimi K. Tursunov, Navoiy kon-metallurgiya kombinati bosh direktori K. Sanakulov, kombinat rahbariyati va mutaxassislari, keng jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok etdi. Tadbirda ushbu zavodni ishga tushirishga munosib hissa qo'shgan muhandis-texnologlar, quruvchilar va ishchilar, shuningdek, "Muruntau"karyerining v-navbatidagi texnologik majmua mehnati qayd etildi. Ularga esdalik sovg'alari topshirildi.
So'nggi yillarda yangi korxonalar qurilishi, ishlab chiqarish quvvatlarini ko'paytirish, ularni zamonaviy uskunalar bilan jihozlash hisobiga kombinat qimmatbaho metallar ishlab chiqarish hajmi va sifati bo'yicha jahon yetakchilaridan biriga aylandi. Davlatimiz rahbari tomonidan tasdiqlangan kombinatni 2026 yilgacha rivojlantirish dasturi doirasida korxonada keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda.

Dastur doirasidagi yirik investitsiya loyihalaridan biri gidrometallurgiya zavodi-7 bo'lib, u yiliga 15 million tonna texnogen chiqindilarni qayta ishlaydi. GMZ-7da zamonaviy texnologiyalar asosida qayta ishlangan (texnogen) rudalardan mahsulotlar olinadi. Zavodning boshqa gidrometallurgiya zavodlaridan farqi shundaki, bu erda ishlatiladigan texnologiyalar tufayli qayta ishlangan rudadan mahsulotlarni qayta ishlash va olish mumkin. Korxonada texnogen chiqindilardan mahsulot ishlab chiqarish barcha ekologik talablarga to'liq javob beradi. Eng muhimi, qayta ishlash jarayonida faqat mahalliy ishlab chiqarilgan kimyoviy mahsulotlar ishlatiladi. Bu ichki bozorning o'sishiga, mahsulot tannarxining pasayishiga olib keladi.
O'tgan vaqt ichida kombinat mutaxassislari ushbu zavodni qurishga, loyihaning birinchi va ikkinchi bosqichlarida rudani qayta ishlash uchun to'rtta tegirmon blokini ishga tushirishga, eng muhimi, loyihani muddatidan oldin bajarishga muvaffaq bo'lishdi. 2020 yildan boshlab zavod mahsulot ishlab chiqarishni boshladi. O'tgan yili korxonada 10 million tonna texnogen chiqindilar qayta ishlangan. Bugungi kunda mingdan ortiq yangi ish o'rinlari yaratildi, yosh mutaxassislar, asosan Navoiy davlat konchilik instituti bitiruvchilari ishga qabul qilindi. Shuni ta'kidlash kerakki, zavod qurilishida ishlatiladigan asosiy texnologik uskunalar, shu jumladan to'p tegirmonlari chet eldan sotib olinmagan, ammo Navoiy mashinasozlik zavodida ishlab chiqarilgan bo'lib, bu 56 million dollarga yaqin mablag'ni tejashga imkon berdi.
Shu kuni Navoiy kon-metallurgiya kombinati Markaziy ruda boshqarmasidagi "Muruntau" konida "Muruntau "karyerini rivojlantirish"investitsiya loyihasi doirasida" Shimoliy-Sharq " siklik-oqim texnologiyasi kompleksini foydalanishga topshirish marosimi bo'lib o'tdi. V-navbat." Kitco tahlil markazining ma'lumotlariga ko'ra, Muruntau koni 2020 yilda oltin qazib olish bo'yicha dunyoda etakchi sifatida tan olingan. Bundan tashqari, nufuzli Forbes nashri O'zbekistonda dunyodagi eng yirik ochiq Oltin koni "Muruntau" joylashgan bo'lib, u ham oltin zaxiralari bo'yicha dunyodagi eng yirik hisoblanadi. Bugungi kunda kon geologlar tomonidan oltin zaxiralari bo'yicha eng yirik deb tan olingan, uning zaxiralari 4 ming tonnadan ortiq deb baholanadi. Karerning uzunligi 4,3 km, kengligi 3,2 km, chuqurligi taxminan 650 metrni tashkil qiladi. Hozirgi vaqtda karerdan yiliga 42 mln tonnadan ortiq ruda qazib olinmoqda, 2026 yilda esa bu ko'rsatkich 50 mln tonnaga yetkazilishi rejalashtirilgan. Keyinchalik 1000 metr chuqurlikda oltin qazib olish rejalashtirilgan.
Shu maqsadda hozirgi vaqtda "Muruntau karerasini rivojlantirish "investitsiya loyihasi jadal sur'atlar bilan amalga oshirilmoqda. 733,9 million dollarlik v-navbat, bu esa 1,8 mingga yaqin yangi ish o'rinlarini yaratishga imkon beradi. Ushbu loyihaning I bosqichida Shimoliy-Sharqiy tsiklik oqim texnologiyasi kompleksi foydalanishga topshirildi. Ushbu kompleks yordamida oltin o'z ichiga olgan ruda maydalanadi, tushirish punktidan konveyerlar orqali tashiladi va natijada transport xarajatlari kamayadi.
Saxrodagi yangi zavod "Navoiy kon-metallurgiya kombinati" AJ 2026 yilgacha rivojlanish dasturiga muvofiq amalga oshiradigan 27 loyihadan biri bo'ldi. Umumiy qiymati 247,7 million dollar bo'lgan "oltinni uyum bilan yuvish sexi (GMZ-7) texnogen chiqindilarni qayta ishlash kompleksi qurilishi" loyihasining joriy etilishi bugungi kunda zamonaviy bozor boshidan kechirayotgan mineral xomashyo taqchilligini keltirib chiqardi. Yuqori boshlang'ich tarkibga ega bo'lgan konlarning zaxiralari tugab qolgan, shuning uchun qazib olish qiyin bo'lgan va qayta ishlash qiyin bo'lgan rudalar qazib olishga jalb qilingan. Bunday holda, kam xarajatli jarayonlardan samarali foydalanish zarurati paydo bo'ladi.
Mutaxassislarning ta'kidlashicha, O'zbekiston mustaqillikka erishgunga qadar Navoiy kon-metallurgiya kombinatida ikkita zavod mavjud edi. Keyingi o'n yilliklarda to'rtta gidrometallurgiya korxonasi qurildi, natijada rudani qayta ishlash hajmi uch baravarga, ishlab chiqarish hajmi esa ikki baravarga oshdi. So'nggi to'rt yil ichida bizning er osti boyliklarimizni rivojlantirish bo'yicha ishlar hajmi o'ttiz foizga kengaydi.
Zamonaviy, ilg'or texnologiyalar mahalliy sanoatga kirib bormoqda. GMZ-7 qurilish tashabbusining o'ziga xos xususiyati jahon amaliyotida birinchi marta texnogen chiqindilarni qayta ishlash bo'yicha yechimlarni qo'llash, shuningdek, hajm va texnologik usullar bo'yicha analoglarning yo'qligi. Kompleks yiliga o'n besh million tonna texnogen chiqindilarni qayta ishlashga va etti tonnadan ortiq oltin ishlab chiqarishga qodir. Shuning uchun u 7-gidrometallurgiya zavodi deb ham ataladi.
O'tgan yilning dekabr oyida oliy o'quv yurtlari, ilmiy tashkilotlar, tarmoqlar va mintaqalar oldida turgan ilm-fan va innovatsiyalarni rivojlantirish sohasidagi ustuvor vazifalarga bag'ishlangan videoselektor yig'ilishida davlatimiz rahbari Navoiy va Olmaliq kon-metallurgiya kombinatlarida uch milliard tonnaga yaqin texnogen chiqindilar to'planib qolganiga e'tibor qaratdi. Har yili 20 million tonnani qayta ishlashda ikki tonna oltin, sakkiz tonna kumush, o'n ming tonna mis va volfram va molibden kabi noyob metallarni qazib olish mumkin. Ma'lumki, ruda tarkibi qimmatbaho metallarga boy yoki kambag'aldir: tarkibiga boy korxonalarda qayta ishlanadi va tarkibida kam miqdordagi metall (balansdan tashqari) keyinchalik keng foydalanish uchun sanoat maydonchalarida maxsus tashkil etilgan axlatxonalarda to'planadi.
Navoiy KMK Markaziy kon boshqarmasining "oltinni yig'ma yuvish sexi" konida 1996 yildan 2006 yilgacha chiqindilarni utilizatsiya qilishni talab qiladigan ulkan massa hosil bo'ldi. Ushbu muammoni hal qilish uchun cho'l zonasida zavod qurildi. Loyihani amalga oshirish joyi resurs bazasiga yaqinligi sababli tanlangan, bu transport xarajatlarini sezilarli darajada kamaytiradi.

Loyiha mintaqa uchun muhim ahamiyatga ega, chunki bu uning iqtisodiy salohiyatini oshirishga va yuzlab doimiy ish o'rinlarini yaratishga imkon beradi. Bularning barchasi GMZ-7 sanoat maydonchasiga kirish safari davomida korxonaning etakchi mutaxassislari tomonidan ommaviy axborot vositalari vakillariga ma'lum qilindi.

Ta'kidlanishicha, ishlab chiqarish ob'ektlarini qurishda engil tuzilmalar va energiya tejaydigan texnologiyalar qo'llanilgan, ilgari import qilingan ko'plab turdagi uskunalar va butlovchi qismlar ishlab chiqarish mahalliylashtirilgan. Chiqindilarni kimyoviy qayta ishlash jarayonida mahalliy komponentlar ham qo'llaniladi. Bularning barchasi xarajatlarni yanada kamaytirishning muhim omilidir.
Sinov naychasini tahlil qilish qattiq materiallarda (rudalar, kontsentratlar, ishlov berish dumlari, shteynlar, ixcham metall va boshqalar) oltin va kumush tarkibini aniqlashning asosiy usuli hisoblanadi. U turli xil piro - va gidrometallurgiya operatsiyalarining kombinatsiyasini o'z ichiga oladi, bu esa asil metallarni amaliy yo'qotishlarsiz miqdoriy ravishda ajratib olish va konsentratsiyalash imkonini beradi, bu esa yakuniy natijalarga sezilarli ta'sir qiladi, bu esa takroriy tahlilda takrorlanuvchanlikni ta'minlaydi. Sinov naychasini tahlil qilishda miqdoriy xato 150 g/t oltin va undan ko'p bo'lgan materiallar uchun 1% dan, oltinni 15 g/t dan kam bo'lgan materiallar uchun 5% dan oshmaydi.tahlil qilingan materialning etarlicha katta boshlang'ich kanoplaridan foydalanish (100 g va undan ko'pgacha) juda kambag'al mahsulotlarda ham olijanob metallarning tarkibini aniqlashga imkon beradi.
Sinov naychasini tahlil qilishning asosiy operatsiyasi eritishdir. Shu bilan birga, asil metallarni tahlil qilishda metall qo'rg'oshinning eritilgan holatdagi xususiyatidan foydalanib, oltin va Kumushni eritib, past eriydigan qotishma hosil qiladi (qo'rg'oshinning erish nuqtasi 327 °C). Bunday moddalar qimmatbaho metallarning kollektorlari deb ataladi. Keyinchalik qimmatbaho metallarning yig'indisini kollektordan ajratish uchun ular qo'rg'oshinning yana bir xususiyatidan foydalanadilar – yuqori haroratda havo kislorodi bilan tez oksidlanib, past eriydigan qo'rg'oshin oksidi - PbO (erish nuqtasi PbO – 883 °C) hosil bo'ladi. Qo'rg'oshinning kislorodga yaqinligi (bu bir gramm gaz atomiga tegishli bo'lgan standart holatdagi elementlardan oksid hosil bo'lish reaktsiyasining izobarik-izotermik potentsiali deb tushuniladi)-188,5 kj/mol. Oltin va kumush oksidlanmaydi. Eritilgan oksid bilan yaxshi namlangan, ammo eritilgan metall bilan namlanmagan oksidlangan refrakter materialdan tayyorlangan gözenekli qalin devorli idishlardan foydalanganda, qo'rg'oshinning oksidlovchi erishi jarayonida hosil bo'lgan glet bu idishning teshiklariga singib ketadi va oltin va kumush qotishmasi uning pastki yuzasida sharsimon qobiq bo'lib qoladi.

Qimmatbaho metallarning qolgan miqdorini ajratish uchun Kumushning suyultirilgan nitrat kislotada eritilib, bu jarayonda oltinning to'liq ta'sirlanmaganligi (qaynatish operatsiyasi) ishlatiladi. Tahlil qilingan materialdagi olijanob metallarning miqdori qaynatishdan oldin va keyin qirollarni tortish orqali aniqlanadi. Qimmatbaho metallarning qirollarini tortish uchun ishlatiladigan maxsus sinov shkalasi 0,01 mg aniqlikka ega.
Umuman olganda, qattiq mahsulotlarni oltin va kumush tarkibiga tahlil qilish quyidagi ketma-ket amalga oshiriladigan operatsiyalardan iborat:
Maxsus ilmiy asoslangan qoidalarga muvofiq tahlil qilinadigan materialdan (namunadan) namuna olish;
Namuna olingan asl namunani probirka reagentlari deb ataladigan maxsus kimyoviy reagentlar bilan birlashtirish;,
Verkbleyni tozalash eritmasi
Olingan kumush oltin qirolining sinov tarozilarida tortish;
Kvartaldan keyin qirol tarkibidagi olijanob metallarning yig'indisini kislota bilan ajratish;
Qattiq oltin qoldig'ini yuvish, quritish, kalsinlash, ixcham shaklda oltin cho'kma deb ataladi;
Olingan oltin cho'kmaning probirka tarozida tortish.
Ba'zi hollarda, sinov naychasini tahlil qilishdan oldin, boshlang'ich materialda mavjud bo'lgan minerallarning turini o'zgartirish kerak, bu, qoida tariqasida, qattiq harorat ta'sirida amalga oshiriladi. Shuning uchun sinov tahlilida quyidagi pirometallurgiya operatsiyalari qo'llaniladi:
Moddaning fizik yoki kimyoviy holatini o'zgartirish va ba'zi uchuvchi tarkibiy qismlarni (H2O, CO2 va boshqalar) ajratish uchun amalga oshiriladigan kalsifikatsiyani yoqish yoki teshish.;
Oksidlovchi otish. Sulfidlar va boshqa tabiiy qaytaruvchi moddalarni oksidlash va oltingugurt, mishyak, surma va boshqa uchuvchi komponentlarni (qisman yoki to'liq) olib tashlash uchun amalga oshiriladi;
Qayta tiklash otish. Odatda ko'mirni kamaytiruvchi vosita sifatida ishlatilganda ba'zi kimyoviy birikmalarni tiklash uchun ishlatiladi. Masalan, yuqori temir oksidlarini kamaytirish uchun (2Fe2O3 + C = 4FeO + CO2; 2Fe3O4 + C = 6FeO + CO2);
Oksidlanish erishi. Metallarni kislorodga turli xil yaqinligi asosida ajratish uchun xizmat qiladi: oson oksidlanadigan metallar oksidlarga aylanadi, ular kuyishi va jarayondan chiqarilishi mumkin.
Qayta tiklash erishi. Metallarni oksidlaridan kamaytirish uchun ishlatiladi.
Erituvchi yoki shlakli eritish. Nopokliklar va chiqindi jinslarni cürufga aylantirish uchun xizmat qiladi.
Cho'kma erishi. Temir va ishqorlarning metall sulfidlarni parchalash xususiyatiga asoslanib, tarkibida FeS, K2S, Na2S bo'lgan eritma hosil bo'lib, u juda asosiy cürufda eriydi.
Sinov naychasini tahlil qilish: qadimgi dunyodan to hozirgi kungacha. Ko'rib chiqishSinov naychasini tahlil qilishning birinchi asoslari qadimgi dunyo tarixiga tegishli. Bir necha ming yil oldin qo'rg'oshin bilan qotishmadan oltin va Kumushni ajratish uchun ishlatiladigan shrift jarayoni ma'lum edi. O'sha paytda qo'rg'oshin oksidlarining suyak kulidan (zamonaviy tomchiga o'xshash) idish yuzasi bilan tanlab so'rilishi allaqachon kashf etilgan edi. Misr fir'avnlarining qabrlarida shriftdan olingan oltin qirollar topilgan. Bundan tashqari, oltin va kumush qotishmalarini kislotalar ta'siri bilan ajratish usuli qo'llanilgan. Misrda oltin qotishmalarining qadr-qimmatini baholash usullarining rivojlanishi, Misr ruhoniylari oltinni mis asosidagi qotishmalar bilan soxtalashtirish usullarini bilishlari juda muhim edi.
Sinov san'atining birinchi tizimli taqdimoti (u shunday nomlangan va ko'pincha hozirda sinov tahlili deb ataladi) italiyalik Metallurg Vannoccio Beringuccio asarida keltirilgan bo'lib, u birinchi marta 1540 yilda nashr etilgan.o'nta kitobda bayon etilgan ushbu risola Italiya uyg'onish davrining yorqin yodgorligini taqdim etadi va o'sha davr metallurgiyasining holatini to'liq aks ettiradi. Xususan, oltin va kumush metallurgiyasi va sinov san'ati. Keyinchalik bu asar yuz yildan ortiq vaqt davomida bir necha bor qayta nashr etilgan.
Keyinchalik tahlil usullarini tavsiflash XVI asrda agricola (Georgius) tomonidan yozilgan metallurgiya bo'yicha mashhur "De Ge Metallisa" asarida, shuningdek, uning zamondoshi Erkerning asarida keltirilgan. XVII asrga Savot (Parij) va Reynolds (London) asarlari kiradi.Pepisning 1666 yildagi tavsifiga ko'ra, Towerdagi London zarbxonasida ishlatilgan metallarni ajratish usuli ba'zi zamonaviy tahlil usullariga juda o'xshash edi.Ishni minorada o'rnatish 17-asrning oxirida taniqli olim Isaak Nyuton tomonidan sezilarli darajada yaxshilandi, u hayotining so'nggi 25 yilida London zarbxonasining boshida turdi. 1698 yilning bahorida Towerda ishning o'rnatilishi bilan Pyotr I tanishadi,uning qog'ozlarida o'z qo'li bilan yozilgan yozuvlar qoladi.
Rossiyada probirka tahlilining paydo bo'lishi 18-asrning boshlariga to'g'ri keladi. 1707 yildagi "ruda ishlari buyrug'i" ning kirish-chiqish kitobida rudalarni sinash uchun reagentlarni sotib olish to'g'risida yozuvlar mavjud. Sankt-Peterburgda "sinov" laboratoriyasining qurilishi haqidagi birinchi ma'lumotlar 1720 yilga to'g'ri keladi.
Sinov san'atining batafsil ekspozitsiyasini M. V. Lomonosovning 1763 yilda nashr etilgan, ammo bundan ancha oldin yozilgan "metallurgiya yoki ruda ishlarining birinchi asoslari" kitobida topish mumkin. Ushbu asarda nafaqat oltin, kumush va boshqa metallarni eritish orqali rudalarni sinash texnikasi, balki sinov laboratoriyasining qurilmasi va jihozlari ham batafsil tavsiflangan.
Zamonaviy ma'noda analitik kimyo mavjud bo'lmagan davrda sinov san'atining vazifalari juda keng bo'lib, ko'plab metallarga tarqaldi. Bunday sharoitda tahlil qilish san'ati ishning mohiyatini tushunishdan ustun bo'lganligi sababli, "sinov san'ati" atamasi mavjud bo'lish huquqini qo'lga kiritdi.
Hozirgi vaqtda sinov tahlili metallurgiya jarayonlarining fizik-kimyoviy asoslari to'g'risidagi ta'limotning rivojlanishi va analitik kimyo usullarini takomillashtirish natijasida ilgari "sinov san'ati"kurslarida tasvirlangan usullarga nisbatan o'z rivojlanishida ancha oldinga siljidi. Sinov naychasini eritish metallarni kamaytirish, shlak hosil bo'lishi va eritilgan moddalar bilan namlashning fizik-kimyoviy qonunlariga asoslanadi.
Umuman olganda, tahlilni quyidagi bosqichlar shaklida taqdim etish mumkin:
· 1.Namuna tayyorlash
· 2.Shixtovaniya
· 3.Qo'rg'oshin qotishmasida tigel eritish
· 4.Sovutish uchun qo'rg'oshin qotishmasini temir qoliplarga quyish
· 5.Qo'rg'oshin qotishmasini (verkbley) cürufdan ajratish
· 6.Verkbley shrifti (qo'rg'oshinni olib tashlash)
· 7.Qimmatbaho metallar qirolini qazib olish, uni tortish
· 8.Kvartal (kerak bo'lganda kumush qo'shish)
· 9.Qirolni suyultirilgan nitrat kislota bilan davolash (Kumushni eritish)
· 10.Oltin va Kumushning gravimetrik (og'irlik) ta'rifi.
Sinov naychasini tahlil qilish uchun mayda maydalangan namunani oling. Modda qanchalik kichik bo'lsa, uning oqim bilan aralashmasi shunchalik qattiq bo'ladi va parchalanish va shlaklash tezroq va to'liqroq bo'ladi. Odatda namuna 0,1 mm gacha maydalanadi va kichikroq bo'ladi. Namunaning kattaligi oltin tarkibiga bog'liq. Hozirgi vaqtda oltin uchun rudani tahlil qilishda materialning massasi odatda 50 g ni tashkil qiladi.ilgari, tarkibida past bo'lgan ruda namunalarini tahlil qilishda 100-150 g va undan ham ko'proq /1/ namunalari ishlatilgan, bu esa keyingi operatsiyalar uchun etarlicha katta bo'lgan kumush oltin qirolini olishni ta'minlagan.
Xulosa:
7-Gidrometallurgiya zavodi sianlash va sorbsiyalash sexida amalga oshiriladigan jarayonlar ketma-ketligi, unda boradigan kimyoviy reaksiyalar, sarflanadigan reagentlar va jarayonni olib borishda qo’llaniladigan uskunalar haqida tushunchaga ega bo’ldim. GMZ-7 da sianlash va sorbsiya jarayoni bir vaqtning o’zida amalga oshiriladi. GMZ-7 da 5 ta sex mavjud. Ular graxacheniya, yanchish ,quyiltirish sexi, sianlash va sorbsiya sexi va desorbsiya sexi. Ruda dastlab graxacheniyada bir xil holga keltiriladi. Keyin tegirmonda yanchiladi (90% ruda 0.074 holga keltirilguncha). So’ngra quyiltirish sexida quyiltiriladi.
Quyiltirilgan bo’tana sorbsiya sexiga yuboriladi. Sianlash va sorbsiya sexiga kelgan bo’tana dastlab sianlash pachukiga quyiladi. So’ng sorbsiya pachuklariga eritma yoki bo’tana kelib tushadi. Bo’tana 1- pachukdan oxirgi pachukga qarab harakatlanadi, aktivlangan ko’mir oxirgi pachukdan birinchi pachuk tomon harakatlanadi. Bunda bo’tana va ko’mir qarama-qarshi harakatda bo’ladi. Bu holat tok qarshiligi asnosida ham deyiladi. Ko’mir birinchi pachukka qarab to’yinib boradi, bo’tana oxirgi pachukka qarab oltinsizlanib boradi. Bunda birinchi pachukda to’yingan ko’mir to’planadi, oxirgi pachukdan oltinsizlangan bo’tana chiqib ketadi.To’yingan ko’mir maxsus qurilmalar yordamida desorbsiya jarayoniga yuboriladi. Desorbsiyada to’yingan ko’mir oltinsizlantirilib, ko’mir aktivlantirilib sorbsiyaga qayta yuboriladi.Bu jarayon ko’mir maydalanib yo’q bo’lgancha takrorlanadi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Yangilanayotgan O’zbekiston: Navoiy kon-metallurgiya kombinatining yangi tarixi, kitobi
2.ngmk.uz/uz/
3.https://m.kun.uz
4.https://fvv.uz