Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 80 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Bu  arada  Rus-Đran  müharibəsində  Rusiyanın  xeyrinə  dönüş  baş  verdi. 
Sentyabrın  əvvəllərində  Şəmkirdə,  sentyabrın  13-də  isə  Gəncədə    -  Nizami 
Gəncəvi  məqbərəsinin  ətrafında  gedən  müharibədə  Đran  ordusu  biabırçı 
məğlubiyyətə uğradı.  
Rusiya  qoşunu  rəqibi  qova-qova  Araza  çatdı  və  çox  mühüm  əhəmiyyətli 
Xudafərin körpüsünü tutdu. Bununla artıq Cənubi Azərbaycana yol açılmış oldu.  
Eyni  zamanda  Rusiya  qoşunu  bütün  Azərbaycanı  bürümüş  üsyanı  yatırdı, 
yerlərdə devrilmiş Rusiya hakimiyyəti orqanlarını bərpa etdi.  
Rusiya  ağalığına  qarşı  üsyan  yatırılsa    da,  bu  üsyan  göstərdi  ki,  Azərbaycan 
xalqı Rusiya müstəmləkəçiliyini rədd edir, azad yaşamaq istəyir.  
Göstərdi  ki,  Azərbaycan  xalqının  azadlıq  ruhu  ölməzdir,  azadlıq  əzmi 
dönməzdir. 
1827-ci  idə  Rus-Đran  müharibəsinin  əsas  cəbhəsi  Đrəvan-Naxçıvan  cəbhəsi 
oldu. Rus qoşunu aprelin 24-də Đrəvan qalasını mühasirəyə aldı. Lakin qala təslim 
olmadı. Rus qoşunu Naxçıvan istiqamətində hərəkət edərək, şəhəri döyüşsüz tutdu. 
Ordubad hakimi Şıxəli bəy də (Kəlbəli xanın oğlu) Ordubadı döyüşsüz təslim etdi. 
Abbasabad  qalası  uğrunda  Cavanbulaq  deyilən  yerdə  gedən  döyüşdə  Abbas 
Mirzənin  qoşunu  məğlub  edildi.  Đyulun  7-də  Abbasabad  təslim  oldu.  O    zaman 
Kəlbəli xanın oğlu Ehsan xan Abbasabad qalasının mühafizi idi. O, qalanın təslim 
edilməsində  ruslara  kömək  etdi.
87 
  Ehsan  xan  və  Şıxəli  bəy  qardaşları  Rusiya 
tərəfinə  keçməklə  Şah  Qacar  tərəfindən  vəhşicəsinə  kor  edilmiş  ataları  Kəlbəli 
xanın  intiqamını  alırdılar.  Eyni  zamanda  Kəlbəli  xanın  hələ  1796-cı  ildən  Rusiya 
himayəsini  qəbul  etmək  istəyi,  Đran  hakimiyyətinin  Naxçıvan  və  Ordubaddan 
əhalini  zorla  Arazın  o  tayına  köçürməsi  və  digər  özbaşınalıqları  Kəlbəli  xanın 
oğullarının siyasi seçiminə güclü təsir etmişdi.
88 
 
Sonra Rusiya ordusu sentyabrın 20-də Sərdarabadı və oktyabrın 1-də Đrəvanı 
tutdu.  Bunun  ardınca  Rusiya  ordusu  Cənubi  Azərbaycanın  içərilərinə  doğru 
irəlilədi.  Artıq  oktyabrın  13-də  Rusiya  ordusu  Təbrizi,  1828-ci  il  yanvarın  28-də 
Urmiyanı, fevralın 8-də Ərdəbili  tutmuşdu.  

---