Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 102 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Qarabağ  məsələsində  və  digər  məsələlərdə  Haskelin  dəstəyindən  məhrum  ola 
bilərdi.  
Azərbaycan  konkret  siyasi  şəraitə  cavab  verən  xətt  seçdi.  Oktyabrın  4-də 
Xarici Đşlər Naziri Cəfərov teleqrafla Haskelə bildirdi: 
- Azərbaycan öz əvvəlki fikrində qalır; 
-  Naxçıvan,  Şərur-Dərələyəz  qəzaları  və  Vedibasar  rayonunun  «Azərbaycan 
xalqı  özü  silaha  sarılaraq,  özünə  yad  hakimiyyəti  devirmiş  və  artıq  sülh  və  tam 
qayda-qanun yaratmışdır»; 
-  Biz  «Azərbaycan  Respublikasının  ayrılmaz  hissələri  olan  həmin  qəzaların 
idarə olunması üzrə sizin müəyyənləşdirdiyiniz xəttə maneçilik törətməyəcəyik»; 
-  «Ümid  edirik  ki,  siz  xalqların  hüququ  haqqında  Prezident  Vilsonun  elan 
etdiyi prinsiplərə və Đrəvan quberniyasının həmin qəzalarının Azərbaycan xalqının 
artıq  həyata  keçirilmiş  iradəsinə  uyğun  olaraq,  Sülh  Konfransında  Azərbaycan 
xalqının tələblərini dəstəkləyəcəksiniz».  
Azərbaycanın bu cavabından sonra «Naxçıvan və Şərur-Dərələyəz qəzalarının 
idarə  edilməsi  məsələsinə  dair  müttəfiqlərin  Zaqafqaziyada  Ali  Komissarı  Haskel 
ilə Azərbaycan hökuməti arasında sazişin layihəsi» adlanan yeni sənəd hazırlandı.  
Bu sənəddə bir sıra yeni maddələr var idi: 
-  «General-qubernatorluğun  büdcəsi  Azərbaycan  parlamentində  müzakirə 
edilir. Çatışmayan məbləği Azərbaycan xəzinəsi verir»; 
- «Azərbaycan pulu rəsmi pul hesab edilir»; 
- «General-qubernator, seçkilərin təşkilinə qədər əhalinin sakitləşdirilməsi və 
hüquqi  qayda-qanun  yaradılması  işində  kömək  etmək  üçün  Azərbaycandan  iki 
müşavir dəvət edir»; 
- «Culfa-Bakı yolunu çəkmək üçün bu rayondan xüsusi zolaq ayrılır. Zolaqda 
bütün hakimiyyət Azərbaycan hakimiyyətinin əlində qalır».  
Oktyabrın  ortalarında  Haskelin  müavini  amerikan  polkovniki  Ceyms  Rey 
Bakıya gəldi. O, baş nazir N.Yusifbəyovla Naxçıvan və Şərurun neytral zona elan 
edilməsi haqqında danışıqları davam etdirdi. Təklif etdi ki, neytral zona yaratmaq 

---