Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 83 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Məğlub  şahın  aldığı  hədiyyəyə  və  müqabilində  göstərdiyi  səxavətə,  necə 
deyərlər, izahat artıqdır! 
Ancaq  şah  fürsəti  fövtə  vermədən  Rozendən  soruşmuşdu:  «Ruslar  Abbas 
Mirzə  haqqında  nə  fikirdədir?».  Đncə  diplomatik  cavab  belə  olmuşdu:  «Abbas 
Mirzə böyük hökmdarın ləyaqətli oğludur»!
 91 
  
Đkinci  Rus-Đran  müharibəsi  Đranın  rüsvayçı  məğlubiyyəti  ilə  qurtarmışdı. 
Ancaq həngamələr hələ davam etməkdə idi. 
…  Đmperator  Türkmənçay  müqaviləsini  imzalayan  Abbas  Mirzəyə  18  top və 
döş  üçün  zinətləndirilmiş  portretini  hədiyyə  etmişdi.  Paskeviç  adyutantı  rotmistr 
Felkarzamı  Tehrana    hədiyyəni  təqdim  etmək  üçün  göndərdi.  Đyunun  4-də 
adyutantı  və  konsul  Amburgeri  şah  təntənəli  şəkildə  qəbul  etdi.  Mərasimdə  şah 
heyrət doğuran bəyanatlar verdi: 
- «Müharibə Đranı rus dövlətilə ən sıx dostluqla birləşdirmək baxımından Đran 
üçün hətta faydalı oldu»; 
-  «Mən  verəcəyim  iyirmi  milyon  xəzinəmdə  saxlanan  pullardan  nə  ilə 
fərqlənir?  Yalnız  onunla  ki,  onlar  imperatora  verilmişdir.  Lakin    nə  etmək  olar?  
Əlahəzrətin  pula  və  sultanla  müharibə  üçün  mənim  iki  vilayətimə  (Đrəvan  və 
Naxçıvan – T.K.) böyük ehtiyacı var idi. Bütün bunları ona məmnuniyyətlə güzəşt 
etdim.  Ancaq  onlar  mənə  nə  vaxtsa  lazım  olsa,  imperator,  əlbəttə,  onları  mənə 
verər».
 92
 
Deyəsən, bu fikirlərin də şərhinə ehtiyac yoxdur! 
Đyunun  7-də  Tehran  qarnizonu  yerləşdirilmiş  Şah  sarayının  həyətində  Abbas 
Mirzə  nazirlər  və  dövlət  məmurlarının  iştirakı  ilə  təntənəli  şəkildə  Rusiya 
konsulundan imperatorun məktubunu və portretini qəbul etdi…
93 
 
Türkmənçay  müqaviləsi  Azərbaycan  üçün  faciə  oldu:  Azərbaycan  iki  yerə 
parçalandı.  Şimali  Azərbaycan  Rusiyaya  ilhaq  edildi.  Cənubi  Azərbaycan  Đran 
tərkibində  qaldı.  Lakin  Azərbaycan  parçalansa  da  mənən  bir  idi.  Xudafərin 
körpüsü bağlanmışdı. Lakin Azərbaycan – Azərbaycan milli körpüsü yaşayırdı.  

---