Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 85 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Naxçıvan  Rusiya  imperiyasının  dağılmasını  bu  quberniyanın  tərkibində 
qarşıladı.  

---

Tofiq Köçərli                                    - 86 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
IV 
1918-ci  il  mayın  28-də  Tiflisdə  Azərbaycanın  müstəqilliyi  elan  edildi. 
Azərbaycan  Respublikası  yaradıldı.  Gürcüstan  və  Ermənistan  da  müstəqil 
respublika oldular.  
Bu 
respublikalar 
yarananda 
onların 
ərazi 
və 
sərhədləri 
hələ 
müəyyənləşdirilməmişdi.  Kimin  kimə  hansı  ərazi  iddiası  olması  hələ 
açıqlanmamışdı. Bir o məlumdur ki, Azərbaycan Milli Şurasının mayın 29-da, yəni 
istiqlalın  ertəsi  günü  keçirilən  iclasında  «ərazilərin  sərhədləri  haqqında» 
Azərbaycan və Ermənistan nümayəndələri arasında aparılan danışıqların yekunları 
müzakirə olunub. Məsələ barəsində baş nazir F.X. Xoyski məruzə edib. 
Đclasın  protokolunda  iki  respublika  nümayəndələrinin  həmin  danışıqlarda  
hansı konkret məsələlərə baxmaları, tərəflərin mövqeyi haqqında məlumat yoxdur. 
Protokolda baş nazirin məruzəsi barədə aşağıdakı müddəa var: 
«Xoyski  məruzəsini  belə  bir  məlumatla  qurtardı  ki,  Ermənistan 
Federasiyasının  təşkili  üçün  ermənilərə  siyasi  mərkəz»  lazımdır.  Aleksandropol 
Türkiyəyə  keçəndən  sonra  belə  bir  mərkəz  yalnız  Đrəvan  ola  bilər,  ona  görə 
Đrəvanın  ermənilərə  güzəşt  edilməsi  qaçılmazdır.  Səs  çoxluğu  ilə  «Đrəvanın 
ermənilərə  güzəştə  gedilməsi  haqqında»  qərar  qəbul  edildi.  Elə  həmin  gün 
F.X.Xoyski  Batumda  olan  XĐN-i  M.H.Hacınskiyə  göndərdiyi  teleqramda  bildirdi 
ki, «ermənilərlə bütün mübahisələri qurtardıq… Đrəvanı onlara güzəştə getdik».
94 
Đyunun 1-də Milli Şuranın Đrəvandan olan üç nəfər üzvü Đrəvanın Ermənistana 
verilməsinə protest bildirdi. Protest müzakirə olunmadan iclasın protokoluna əlavə 
edildi.  
(Görəsən,  Türkiyə  Aleksandropolu  tutmamış  olsaydı,  Ermənistan  hökuməti 
onu paytaxt seçib Đrəvandan imtina edərdimi? 
Đrəvan azərbaycanlıların şəhəri idi. Bir çox əsrlər boyu burada azərbaycanlılar 
fasiləsiz  şəkildə  hakim,  Qalabəyi  ya  xan  olmuşdular.  Đrəvanda  Azərbaycan  milli 
koloriti,  Azərbaycan  həyat  tərzi,  azərbaycan  dili  hakim  idi.  Burada  erməni 
hakimiyyəti üçün milli baza məhdud və zəif idi. 

---