Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 94 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Bu  protestə  Britaniya  qoşunları  komandanlığının  münasibəti  necə  olmuşdu? 
Mənə məlum deyil.  
Hadisələrin sonrakı cərəyanı deməyə əsas verir ki, erməni xadimləri Britaniya 
komandanlığının 
qılığına 
yaman 
giriblərmiş. 
Komandanlıq 
Naxçıvanın 
Ermənistana verilməsi prosesinə yaşıl işıq yandırdı.  
Mayın  4-də  inglis  generalı  Devi  Naxçıvan    şəhərinə  gəldi.  O,  Naxçıvan  və        
Şərur  sakinlərinin  nümayəndələri  ilə  görüşərək  elan  etdi  ki,  Naxçıvan  və  Şərur 
qəzaları erməni hökumətinin  hakimiyyətinə tabe olmalıdır.  
Bu  təklif-ultimatum  hərtərəfli  müzakirədən  sonra  qəti    rədd  edildi. 
Naxçıvanlılarla şərurluların birgə yığıncağı yekdillikdə  qərara aldı: 
«…  Devinin  təklifi  qəbul  edilməsin.  Naxçıvan  və    Şərur  qəzalarının 
müısəlmanları  özlərini  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşları,  yaşadıqları 
ərazini  isə Azərbaycan ərazisi hesab edirlər. General Devinin təklifinə tabe olmaq 
Naxçıvan  və  Şərur  qəzaları  müsəlmanlarının  fiziki  olmasa  da  şəksiz  mənəvi 
məhvilə nəticələnəcəkdir».
105 
Ermənistan  bandalarının  provakasiya  və  basqınları  çoxaldı.  Ermənistan 
Naxçıvana  qarşı  provakasiyalarını  dayandırmadı.  Ermənistan  komandanlığı  belə 
bir  əmr  verdi:  «Şərur  islamlarını  Araz  çayına  tökmək  üçüncü  alay  komandanının 
vəzifəsidir.  Məqsəd  Şahtaxtı  və  Kuvanı  basıb  oradakı  müsəlmanları  Araz  çayı 
arxasına  tökməkdir».
105a
  Hətta  ingilis  komandanlığının  havadarlığı  ilə  erməni 
qoşun hissələri iyun ayınının sonunda Naxçıvan şəhərinə soxuldular. Ordubadda da 
vəziyyət gərginləşdi. Ordubaddan Tiflisə  gəlmiş Əhməd Hacı Əli oğlu iyunun 15-
də  belə    bir  məlumat  yaydı:  iyunun  1-də  bandaların  başçılarından  biri  olan  Aşot 
Məlik  Mosesyan  Ordubad  şəhərinə  gələrək  bildirdi  ki,  «Vedibasar,  Şərur, 
Naxçıvan,  Ordubad  və  Şuşa  şəhərinə  qədər  Zəngəzur    qəzası  Ermənistana 
birləşdirilmişdir»,  o,  Ordubadın  qəza    rəisidir,  onun  əmrləri  danışıqsız  yerinə 
yetirilməlidir.  
«Rəis»dən  dediyini  təsdiqləyən  sənəd  tələb    etdilər.  Sənəd  olmadı. 
Ordubadlılar qəti bəyan etdilər: nə qədər ki, qəza rəisi təyin olunmağınız haqqında 

---