Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tofiq Köçərli - 123 -
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər tam bel bağlayırdı. Bilirdi ki, Naxçıvanı daşnak Ermənistanına, sonra isə Sovet Ermənistanına birləşdirmək siyasəti iflas edən Orconikidze bu uğursuzluğu əvəzində Nərimanovdan, Azərbaycandan qisas almağa hazırdır. 16 mart 1921-ci il Rusiya–Türkiyə müqaviləsi Naxçıvanın Azərbaycan protektoratı altında muxtar ərazi statusunu elan etdi. Bu, «Stalinin, Nərimanovun… qaba təzyiqi nəticəsində olub», deyir erməni müəllifi. Heç bir fakt, heç bir dəlil gətirmədən! Nə Stalin, nə də Nərimanov Rusiya-Türkiyə danışıqlarının iştirakçısı olmayıbdır. Müqavilənin bağlanmasına Stalinin hansısa təsiri, xüsusən də «qaba təzyiqi» haqqında heç bir məlumat hələlik aşkar edilməmişdir. Nərimanovun rolu məsələsinə gəldikdə isə onu demək olar ki, bəli, Nərimanov Moskvaya müqaviləni imzalamağa gedən Türkiyə nümayəndə heyəti ilə Bakıda ətraflı söhbət etmişdi; bəli, Nərimanov Leninə göndərdiyi bir sıra məktub və teleqramlarında Azərbaycanın milli mənafeləri keşiyində möhkəm dayanmışdı. Nərimanov Leninə yazmışdı: - «Mərkəz Azərbaycanın müstəqilliyini tanımışdır və eyni zamanda Mərkəz şəksiz Azərbaycan ərazilərini Ermənistana verir… Vladimir Đliç! Çoxmillətli əhalinin hüququ və hissləri ilə belə oynamaq olmaz» 1921-ci ilin fevralında isə Nərimanov Leninə yazmışdı: «Şərq … gözləyir nə vaxt, nəhayət, öz müqəddaratını təyin etmək haqqında sizin ilkin fikriniz həyata keçiriləcəkdir». Həmin məktubda daha sonra qeyd edilir: «Əzizim Vladimir Đliç, mən zəhmli saatı qabaqcadan görürəm, buna görə də sizdən heç bir şeyi gizləməməyi lazım bilirəm. Mənə inanırlar və hər şeyi deyirlər: ucqar muxtar respublikalarda vəziyyət və onların bizə münasibəti haqqında məndə şifahi və yazılı məruzələr var. Bütün məruzələrdə Sovet Rusiyasının müstəmləkəçi siyasətindən danışılır». Nərimanovun bu cəsarətli addımları çox ehtimal, Rusya-Türkiyə müqaviləsinin imzalanmasına, xüsusən də Naxçıvan haqqında maddənin |