Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 16 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
Aprelin 21-də ABŞ-da olan erməni partiyaları yeni bir bəyanat yaydılar. Đddia 
etdilər  ki,  1915-ci  ildə  Türkiyə  bir  milyon  yarım  ermənini  qətlə  yetirmiş,  qalan 
erməniləri isə ölkədən sürgün etmişdir. 
O zamanlar Türkiyədə nə qədər erməni olmuşdur?  
Mesrop  Q.Qriqoryanın  fantastikasına  görə,  təkcə  Anadoluda  «üç  milyon» 
erməni olmuşdur.  
Halbuki  erməni  patriarxatının  məlumatına  görə,  1912-ci  ildə  ümumiyyətlə 
Osmanlı imperiyasında 2 milyon 100 min erməni yaşamışdır.  
1977-ci ildə Londonda çap olunmuş «Osmanlı imperiyasının tarixi və müasir 
Türkiyə»  kitabında  (ingiliscə)  göstərilir  ki,  1882-1914-cü  illərdə  Osmanlı 
imperiyasında ermənilərin sayı 1 milyon 300 mindən çox olmamışdır.  
ABŞ  müəllifi  Səmyuel  A.  Uimz  həm  imperiyada,  həm  də  altı  vilayətdə 
ermənilərin  ümumi  sayı  haqqında  müxtəlif  mənbələrin  aşağıdakı  məlumatlarını 
təqdim etmişdir:  
-Britaniya Xarici Đşlər Nazirliyinin Coğrafiya bölməsinin 1892-ci ildə yaydığı 
məlumata  görə,  ermənilərin  ən  çox  məskunlaşdığı  altı  vilayətdə  (Ərzurum,  Sivas, 
Diyarbəkr,  Harput,Van,  Bitlis)  2.687  min  müsəlman,  665  min  erməni,  90  min 
yunan olmuşdur; 
-  Osmanlı  imperiyasında  ermənilərin  ümumi  sayını  isə  mənbələr  aşağıdakı 
şəkildə göstərmişdir: 
M. Zarçeşi, Fransanın Vandakı konsulu 
 
- 1.300 min 
  Françis de Pressence (1895) 
 
 
- 1.200 min 
  Torumnekize 
 
 
 
 
 
- 1.300 min 
  Linç (1901)  
 
 
 
 
 
- 1.158 min 
  Osmanlı siyahıya alması (1905)  
 
 
- 1.294 min 
  Britaniyanın Mavi kitabı (1913)  
  
 
- 1.056 min 
  Fransanın Sari kitabı  
 
 
  
 
- 1.400 min 
  Konterson (1913)   
 
 
 
- 1.475 min 
  Erməni patriarxı Ormanyan 
 
  
 
- 1.579 min 

---