Neft va gaz konlari geologiyasi va geofizikasi

Ko‘l botiqlarining genetik turlari. Ko‘llarning suv to‘planadigan botig‘i (kotlovinasi) turli geologik jarayonlar natijasida vujudga keladi. Suv to‘planadigan botig‘ining paydo bo‘lishiga ko‘ra ko‘llar quyidagi asosiy tiplarga bo‘linadi:

1. 
   Tektonik ko‘llar. Bu ko‘llarning botig‘i tektonik harakatlar natijasida yer po‘stining cho‘kkan, bukilgan hamda yorilgan joylarida vujudga keladi, tektonik ko‘llar odatda ancha chuqur ekanligi va yon bag‘rining tik bo‘lishi bilan ajralib turadi. Yer sharidagi eng katta Kaspiy ko‘li hamda eng chuqur Baykal ko‘li, shuningdek Shimoliy Amerika Buyuk ko‘llari, Buyuk Afrika ko‘llari, Onega, Ladoga, Orol, Balxash ko‘llari, Issiqko‘l, O‘lik dengiz, Skandinaviya hamda Bolqon yarim orollaridagi yiryk ko‘llar tektonik ko‘llardir.
   

2. 
   Vulkanik ko‘llar. Vulkanik ko‘llar so‘ngan vulqonlarning kraterlarida yoki sovib qotib qolgan lava oqimlarining pastqam qismlarida suv to‘planishidan paydo bo‘ladi. Vulkanik ko‘llar Fransiyada, Yava,
   

Yangi Zelandiya va Kanar orollarida ko‘p uchraydi. Sobiq Ittifoq

territoriyasida Vulkanik ko‘llar Kamchatka yarim orolida (Kronoki ko‘li va boshqalar) hamda Kuril orollarida keng tarqalgan.

3. 
   Muzlik ko‘llari. Bu tipdagi ko‘llar botig‘i asosan materik
   

muzliklari bosgan territoriyalarda muzlik eroziyasi yoki muzlik

akkumulyatsiyasi natijasida paydo bo‘ladi. Muzlik ko‘llari Kanadaning shimoliy qismida, Finlyandiyada, Kareliyada, Taymir yarim orolida ayniqsa ko‘p uchraydi. Muzlik ko‘llari hozirgi zamon tog‘ muzliklari ishi natijasida ham vujudga keladi. Bunga Alp, Kavkaz, Oltoy tog‘laridagi, qisman O‘rta Osiyo tog‘laridagi ba’zi kichik ko‘llar yaqqol misol bo‘la oladi.

4. 
   Karst ko‘llari - karst hodisasi natijasida vujudga kelgan chuqurliklarga suv to‘planishi natijasida hosil bo‘ladigan ko‘llardir. Bu
   

ko‘llar ohaktosh,		gips, dolomit kabi eruvchan jinslar keng tarqalgan
territoriyalar	uchun		xarakterlidir. Karst ko‘llari ko‘pincha chuqur,
biroq kichik bo‘ladi.
5. Doimiy muzlab yotgan yerlar uchun termokarst ko‘llar
xarakterlidir. Ularning vujudga kelishi yer				po‘stidagi	qazilma muzlar
yoki muzlab	qolgan	jinslarning erib ketishi		va natijada	grunt cho‘kib,

hosil bo‘lgan chuqurchada suv to‘planishi bilan bog‘liqdir. Sobiq

Ittifoqning shimoli-sharqiy qismidagi Yana, Indigirka va Kolima daryolari havzasida minglab termokarst ko‘llar bor.

6.