―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

9.8-jadval 
Qurilmaning ish rejimlari: 
Ishchi sharoitlar 
Harorat, 
o
C 
Ortiqcha 
bosim, 
Mpa 
Issiqlik almashtirgichga kirishda (8) 
Issiqlik almashtirgichga chiqishda (5) 
Vodorod-tarkibli gazni xomashyo bilan aralashishdan oldin 
Gaz-xom-ashyosini aralashmasi: 
zmeyevik pechiga kirishda (3) 
reaktorga kirishda (1) 
quvishni boshlanishda 
quvishni oxirida 
reaktordan chiqishda (1) 
Ajratgichda (9) 
Qaynoq gaz-bug‗ aralashmasini issiqlik almashtirgichga kirishda 
(12) 
Aralashma - gazlarni, uglevodorod kondensatini, suvni – 
ajratgichga kirishdagi (14) 
Gidrotozalangan kerosinni kolonnadan chiqishdagi (17) 
Kompressordan keyin sirkulyatsiya va toza gazlarni haydovchi 
chiziqda aralashishi (10) 
70 
251 
264 
218 
374 
383 
- 
- 
205 
43 
267 
71 
5,27 
5,03 
4,77 
4,64 
4,22 
4,36 
4,15 
3,83 
3,38 
3,73 
0,44 
4,92 

---

379 
6. Barqarorlashtirish kolonnasini (17) pastki zonasiga qaytadigan 
mahsulotning harorati-retsirkulyatni-qaynatgich orqali o‗tkaziladigan va bu 
holatda 
issiqlik tashuvchi 
bo‗lib 
hisoblanadigan 
gaz-mahsulotining 
aralashmasining miqdori boshqarilib o‗zgartiriladi.
7. Hisob bo‗yicha reaktorning 1 m
2
ko‗ndalang kesimi yuzasiga 14,6 
m'/soat xomashyo (suyuq xomashyoga qayta hisoblangandi) to‗g‗ri keladi. 
8. Qurilmada sirkulyatsiya gazini H
2
S dan tozalash blokini yo‗qligini
tozalangan kerosinning tarkibida oltingugurt miqdorini kam ekanligi bilan 
izohlanadi. 
 
9.6. Og‗ir va vakuumli gazoylni gidrotozalash qurilmasi
Jarayonning 
asosiy 
maqsadi-og‗ir 
distillyatlarni 
gidro-
oltingugurtsizlantirish, 
masalan 
vakuum 
gazoyllari 
katalitik 
kreking 
qurilmasining qayta ishlaydigan xom-ashyosi yoki qozon yoqilg‗isini kam 
oltingugurtli komponenti hisoblanadi hamda olefinlar (suv bug‗ini qatnashtirib 
piroliz qilish) yoki yuqori sifatli elektrod koksi ishlab chiqarishda qo‗llaniladi. 
Qo‗llaniladigan xomashyo va mahsulotlar 
Tozalashga har xil fraksiyali va guruhli tarkibdagi hamda oltingugurt va 
azotning tarkibi bo‗yicha og‗ir gazoylli distillyatlar, mazutni vakuumli qayta 
haydashda boshlang‗ich qaynash harorati 360-400°С va qaynashini oxirgi 
harorati 520 dan 560°Сgacha (atmosfera bosimiga qayta hisoblanganda)
olinadigan fraksiyalar yo‗naltiriladi. Ba‘zida og‗ir gazoyllar, yengil gazoyllar, 
vakuumli yoki atmosfera (to‗g‗ri haydaladigan distillyatlar qaynashini 
boshlanish harorati 230-250°С , qaynashini oxirgi harorati 360 °С ga yaqin) 
bilan aralashtiriladi. Vakuumli gazoyllarni malekulyar massasining qiymati - 
fraksiya aralashmasi-350 dan 500°Сgacha va amalda 310 dan 380°С harorat 
chegarasida joylashadi. 
Vakuum gazoylning ajraladigan mazutining qaynashini oxirida haroratni 
ko‗tarilishi qovushqoqligini o‗sib borishi bilan kuzatiladi (ba‘zida 1000
о
С ga 12 
mm
2
*s ), hamda uning kokslanish ko‗rsatgichi (Konradson bo‗yicha 0,2 dan

---

380 
0,9 % (massasiga nisbatan), kam olatda 1,2 % gacha (massasiga nisbatan) uning 
tarkibidagi oltingugurt va azotni, smolani, og‗ir aromatik uglevodorodlarni va 
metallarni, ko‗pincha vanadiy, nikel‘ va temirning miqdoriga bog‗liq bo‗ladi. 
Gidrotozalash natijasida gazoylni zichligi, qovushqoqligi va kulchanligi 
kamayadi; Konradson bo‗yicha kokslanishi katta qiymatga pasayadi, erish 
harorati kam o‗zgaradi; metallarning katta qismi (nikel‘, vanadiy) chiqib ketadi. 
Guruhli uglevodorod tarkibi mono- va polinaftenli va ayniqsa monoaromatik 
uglevodorodlarni 10-18% (masasiga nisbatan) oshish tomoniga qarab o‗zgaradi 
[13].