―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik
Dunyoda va rossiyada neftni qayta ishlash sanoatining
Yüklə 15,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15.9.Dunyoda va rossiyada neftni qayta ishlash sanoatining
zamonaviy holati va rivojlanish tendensiyasi Jahon iqtisodiyotida neftdan foydalanish tizimida umumiy zamonaviy 623 tendensiya bu uning elektr - va issiqlik energetikasida qozonxona-pech yoqilg‗isi sifatida foydalanish ulushini kamaytirish va transport motor yoqilg‗isi va neftkimyo xomashyosi sifatida foydalanilishni – oshirishdir. Quyida jahon iqtisodiyotida neftdan foydalanish tizimi keltirilgan, massaning %da. Neftni iste‘mol qilish tizimidagi bu o‗zgarishlarga oxirgi yillarda energetikaning rivojlanishiga nisbatan ichki yonuv dvigatelli transport vositalarining ilg‗or rivojlanishi, ya‘ni elektrifikatsiya sur‘atlariga nisbatan motorizatsiya sur‘atlarining o‗sishi sabab bo‗lgan. Hozirgi vaqtda neftkimyosi ulushiga nisbatan katta bo‗lmagan miqdor – iste‘mol qilinadigan neftning tahminan 8% to‗g‗ri keladi. Turli mamlakatlarda bu ulush 2…10 % chegarasida o‗zgarib turadi. XXIasr oxiriga kelib neftkimyo neftni qabul qiluvchi deyarli yagona yo‗nalish bo‗lib qolish ehtimoli ham katta. Dunyoda neftni qayta ishlash hajmlari oxirgi yillarda uning qazib chiqarilishi bilan deyarli proporsional sur‘atlarda o‗zgardi. ―Neft taraqqiyoti‖ davrida (1960-1970 yy) yaqin sharq va lotin amerikasi arzon neftlar bo‗lganida jahonda NQIZ lar soni va umumiy quvvati juda tez sur‘atlarda o‗sdi. Bunda rivojlangan mamlakatlarda (AQSh dan tashqari), shuningdek Lotin Amerikasi, Yaqin va O‗rta Sharq va Afrika mamlakatlarida asosan neftni chuqur bo‗lmagan va yuzaki qayta ishlash sxemalari keng tarqaldi. AQSh da motor yoqilg‗ilariga bo‗lgan an‘anaviy yuqori talab va tabiiy gaz va ko‗mirnang arzon resurslari mavjudligi sababli, neftni chuqur qayta ishlash amalga oshirilgan. Jahon neftni qayta ishlash sanoati rivojlanishi tendensiyalarida sifat va miqdoriy sakrashlar chet mamlakatlarda neft narxining keskin ko‗tarilishi uning qazib chiqarilishi va qozonxona-pech yoqilg‗isi sifatida ishlatilishining qisqarishiga va bu bilan neftni chuqurlashgan va chuqur qayta ishlashga qayta yo‗naltirishga olib kelgan va 1970-1980 yillarda yuz berdi. 1979 y.dan so‗ng neftni qayta ishlash hajmi, umumiy quvvati, shuningdek NQIZ lar soni bosqichma-bosqich kamaydi. Bunda ko‗pincha kam quvvatli va kam rentabelli NQIZ lar yopildi. Tabiiyki, bu NQIZ lar solishtirma quvvatini birmuncha oshishiga olib keldi. Neft qazib chiqarish hajmining kamayishi asosan 624 ikkilamchi jarayonlar ostida rekonstruksiya qilinuvchi, neftni to‗g‗ridan-to‗g‗gi xaydash jarayonlari bo‗yicha NQIZ larning ortiqcha quvvati paydo bo‗lishiga olib keldi. Biroq, pessimistik prognozlarga qaramay o‗tgan asr oxirida jahonda neft qazib olish va qayta ishlash bir qancha oshdi va yana 1979 y.dagi - 3,2...3,3 mlrd t/yil darajasiga erishildi. Yüklə 15,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|