―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

15.1-rasm. LK-6U murakkab qurilmaning oqimli sxemasi 

---

571 
15.2-rasm. GK-murakkab qurilmani oqimli sxemasi. 
Gudronni visbrekinglash jarayoni 500°Сgacha haroratda olib boriladi. 
Gudron neft aralashmasini 5% (massasi bo‗yicha) visbreking blokida og‗ir 
gazoylni katalitik krekingida : 76,2 % (massasi bo‗yicha)-kokslash xom-
ashyosi, 6 % (massasi bo‗yicha) – qozon yoqilg‗isi komponenti, 10,1 % 
(massasi bo‗yicha)- dizel yoqilg‗isi komponenti, 2,95 % (massasi bo‗yicha)-
nobarqaror benzin va 3,75 % (massasi bo‗yicha) suyuq gaz olinadi. 
Xomashyoni gidrotozalash katalitik krekingi ikkita parallel ishlayotgan 
reaktorlarda alyumin-nikel‘-molibdenli katalizatorni barqaror qatlamli oldindan 
ko‗rib chiqiladi. Gidrotozalangan xomashyoni krekingi to‗g‗ri oqimli reaktorda 
mikrosferik seolit tarkibli katalizatorda amalga oshiriladi. Katalitik kreking, 
rektifikatsiya, absorbsiya va mahsulotlarni gaz fraksiyalash neftni qayta 
ishlashni vakuumli distillyatida 44,7 % (massasi bo‗yicha) barqaror benzin, 
11,84 % (massasi bo‗yicha) butan-butilen fraksiyasi, -5,32 % (massasi bo‗yicha) 
propan-propilenli fraksiya va 15,1 % (massasi bo‗yicha) texnik uglerod ishlab 
chiqarish uchun xomashyo (fraksiya 270 - 420 °С); koksni 6 % dan katta emas 

---

572 
(massasi bo‗yicha).
 
15.1.-jadval 
Mazutni qayta ishlaydigan KT-1 murakkab qurilmaning material balansi [7]: 
Olindi, % (massasi bo‗yicha)
Mazut
Vakuum distillyati
Vodorod tarkibli gaz (96 % hajmiy H
2
) 
90,64 
9,36 
0,62 
Jami 
100,62 
Olingan, % (massasi bo‗yicha)
Avtobenzin komponenti AI-93 va AI-98 
Propan-propilen fraksiyasi 
Butan-butilen fraksiyasi 
Gidro-tozalangan dizel yoqilg‗isi (fraksiya 180— 350 °C) 
Dizel yoqilg‗si komponenti 
fraksiya 195—270 °C (katalitik krekingdan keyin) 
fraksiya 160—350 °C (visbrekindan keyin) 
Gidrotozalash i visbrekingdan keyin barqaror benzin (fraksiya 160 °C gacha) 
Kokslash uchun xom-ashyo 
Texnicheskogo uglerod uchun xomashyo (fraksiya 270—420 °C) 
Qozon yoqilg‗isi komponenti
Gudron 
Vodorod ishlab chiqarish uchun uglevodorod gazi 
Vodorod-tarkibli gaz (75 % hajmiy H
2
) 
Vodorod-sul‘fid 
Yoqilg‗i gazi 
Koks 
Yo‗qotilish 
19,52 
2,32 
5,18 
9,61 
2,58 
3,61 
1,74 
27,23 
6,60 
3,53 
6,24 
0,6 
0,36 
0,98 
2,39 
2,61 
1,60 
Jami 
100,62 
Mazutni chuqur qayta ishlashni murakkab KT-1 qurilmasini texnik-
iqtisodiy ko‗rsatgichlari alohida turuvchi majmua bilan taqqoslanganda [7] 
ishlatish xarajatlari 40,1 %ga (nisbiy) kamaygan, birini ishlatish hisobiga xom-
ashyoni qayta ishlashdagi ishlab chiqarish mehnatini unumdorligi 2,5 martaga 
o‗sgan, umumiy kapital qo‗yilmalar 36,2 % ga kamaygan, maydoni 3 martaga 
qisqargan. 
Yuqorida keltirilgan afzalliklarga erishish texnologik qurilmalarni 
murakkablashtirish va yiriklashtirish, zamonaviy texnologiyalarni qo‗llash, 
yuqori darajadagi texnik qarorlarni qabul qilish, jihozlarni tejamkor joylashtirish 
hisobiga. 

---

573