―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

15.5- jadval
Kislorod saqlovchi birikmalar va yuqori oktanli benzinlar tavsifi 
Ko‗rsatkichlar 
MS 
ES 
TBS 
MTBE 
B 
OCHIM 
114 
1111 
113 
120 
90...
98 
OCHS 
130 
120 
108 
115 
— 
Zichlik, kg/m
3
796 
784 
791 
746 720...7
80 
Qaynash harorati, °C 
65 
78 
83 
55 20...20
0 
Yonish issiqligi, MDj/kg 
19,95 
27,72 
32,77 
35,16 
42,
7 
Bug‗lanish issiqligi, Dj/kg 
1156 
913 
599 
322 
180 
To‗yingan bug‗lar bosimi, kPa 
35 
16 
14 
61 
75 

---

602 
talab etmaydi. Ular bug‗lanish issiqlik uglevodorodlari bilan taqqoslaganda kam 
zichlikka ega, va avtobenzinlar asosiy fraksiyalarining asosan detanatsion 
barqarorligini oshiradi.
Efirlar orasida ishlab chiqarish resurslari bo‗yicha metil-tret-butil efir 
(MTBE) eng istiqbolli hisoblanadi. Rossiyada ijobiy davlat sinovlari asosida 
massasining 11% igacha MTBE tarkibli avtobenzinlarni ishlab chiqarish va 
qo‗llashga ruxsat etilgan. MTBE ishlab chiqarish bo‗yicha qurilmalar bir qator 
NQIZ larda G-43-107 kombinatsiyalashgan qurilmalar tarkibida katalitik 
kreking gazlari bazalarida qurilgan. 
MTBE larni benzinlarga qo‗shilganda uglerod oksidi, uglevodorodlar va 
avtomobillarning chiqindi gazlarida politsiklik aromatik birikmalar miqdori 
pasayadi. MTBE ning ba‘zi bir kamchiligi to‗yingan bug‗larning yuqori bosimi 
bo‗lib, bug‗lanish bo‗yicha talablari (15.7- jadval) bilan bog‗liq ravishda yozgi 
vaqtlarda uning qo‗llanilishiga ba‘zan qarshilik ko‗rsatadi. 
MTBE antidetanatsion xossalariga ko‗ra etil-tret-butil efiri (ETBE) dan, 
ekologik ta‘siri bo‗yicha esa — ETBE va tret-amilmetil efiri (TAME) dan ortda 
qoladi. ETBE ishlab chiqarish muammosi etanol resurslari bilan bog‗liq bo‗lib, 
u metanoldan qimmatroqdir. 
TAME ni katalitik kreking mahsulotlari bazasida MTBE sintezi texnologiyasi 
bo‗yicha olish mumkin.