Neftni atmosferali haydash texnologiyasi.

6-jadval.

Kolonnalar	Tempera- tura, ^0C	Bosim, MPa	Diametr, m	Balandlik, m	Tarelkalar soni
Dastlabki (bug’latish))	120 240	0.56 0.58	3.8	30.2	22
Asosiy	140 320	0.15	7.0	45.9	38

42

10. 
    rasm. Neftni atmosferali haydash qurilmasi texnologik sxemasi: 1, 7-9, 13, 20-22 – nasoslar; 2, 14 – rektifikasion
    

kolonnalar; 3, 15,24, 27, 30 - havoli sovitkichlar; 4,16, 25, 31- sovitgichlar; 10, 11, 23, 26, 29 - issiqlik almashtirgichlar;
5, 17 – gazseparator-suv ajratgichlar; 6 - pech; 18, 19 - bug’latuvchi kolonnalar;
Atmosferali haydash qurilmasi moddiy balansi quyidagi jadvaldagi namuna ko’rinishida bo’lishi mumkin⁴.

7-jadval.

Kiritilgan	% (mass.)
Barqarorlashtirilgan neft	100.0
Suvli emulsiya	0.1
Jami:	100.1
Olingan
Uglevodrod gazlari	1.0
Benzin fraksiyasi (140^0C gacha)	12.2
Kerosin fraksiyasi (140 – 240^0C)	16.3
Dizel fraksiyasi (204 – 350^0C)	17.0
Mazut (>350^0C)	52.7
Yo’qotishlar	0.9
Jami	100.1

3.1 Issiqlik almashinish apparatlari haqida ummumiy malumotlar !
Xalk xo‘jaligida mahsulotlarni issiqlik ta’sirida kayta ishlash jarayonidan keng foydalaniladi. Bu narsa quyidagi maksadlarda olib boriladi; 1) Jarayon haroratini berilgan darajada ushlab turish; 2) sovuk mahsulotni isitish yoki issiq mahsulotni sovutish; 3) eritmalarni kuyiltirish; 4) bug‘larni kondensatsiyalash va boshkalar.
Bu jarayonlar alohida olingan issiqlik almashinish apparatlarida yoki texnologik apparatning o‘zida amalga oshiradi.
Issiqlik almashinish qurilmalari umuman olganda ikkiga bo‘linadi: issiqlik almashinish apparatlarning o‘zi va reaktorlar. Issiqlik almashinish apparatlarida issiqlik almashinish jarayoni asosiy hisoblanib, issiqlik almashinish esa yordamchi protsessdir.
Issiqlik berish usullariga ko‘ra issiqlik almashinish apparatlari quyidagilarga bo‘linadi: 1) sirtiy issiqlik almashinish apparatlari, bularda issiqlik bir muhitdan ikkinchi muhitga ajratib turuvchi sirt (yuza) orkaliutadi; 2) aralashtiruvchi issiqlik almashishish apparatlari, bularda ish muhitlar uzaro aralashadi.
Sanoatning barcha tarmoklarida suyuqlik va gazlarni isitish va sovitish uchun sirtiy issiqlik almashinish apparatlari keng ishlatiladi.
Konstruktiv tuzilishga ko‘ra sirtiy issiqlik almashinish apparatlari trubali, zmeevikli, plastinali, spiralsimon, kirrali, g‘ilofli va maxsus issiqlik almashinish apparatlariga bo‘linadi.
Issiqlik almashinish apparatlari ishlatilishiga va issiqlik almashinishining turiga ko‘raisitkichlar, bug‘latkichlar, sovitkichlar va kondensatorlarga bo‘linadi. Ish muhitining turiga ko‘ra gaz, bug‘-gaz, gaz-suyuqlik, bug‘-suyuqlik, suyuqlik issiqlik almashinish apparatlari bo‘ladi.

3.2 Zmeevikli issiqlik almashinish qurilmasi

Bunday isitkichlarda 15…20 mm li trubalardan tayerlangan spiralsimon zmeeviklar suyuqlik bilan tuldirilgan idishga urnatiladi. (14.6-rasm, a).zmeevik trubalaridan gaz yoki bug‘ harakatlanadi.
Suyuqlik bilan tuldirilgan idishning xajmi katta bulgani va idish ichidagi suyuqlikning tezligi juda kichik bulgani uchun zmeevikning tashqi devori tomondagi bug‘ bilan suyuqlik orasidagi issiqlik berish koeffitsienti xam kichik kiymatga ega bo‘ladi. apparatning xajmini kamaytirish va suyuqlikning tezligini oshirish uchun uning ichiga stakanga uxshash idish tushiriladi.

14.6 rasm. Zmeevikli isitkich.

Bunday issiqlik qurilmalarida zmeeviklar tugri trubalardan tayyorlanib, kalachlar yordamida birlashtiriladi(14.6-rasm, v).
Agar issiqlik tashuvchining miqdori katta bulsa, bir necha parallel sektsiyalardan iborat bulgan zmeeviklar urnatiladi(14.6-rasm, b).
Sektsiyalar bunday parallel ulanganda muhitning tezligi va harakat yo‘li kamayish natijasida qurilmaning gidravlik karshiligi xam kam bo‘ladi. Bu isitkichlarda trubalararo issiqlik almashinishning intensivligi kam, chunki zmeevik trubalaridan idishdagi isitilayotgan suyuqlikka erkin konvektsiya orkali utadi. shuning uchun bu isitkichlar kam miqdordagi suyuqliklarni isitish uchun ishlatiladi.
Zmeevikli issiqlik almashinish qurilmalarining konstruktsiyasi sodda va arzon bulganligi uchun ular sanoatda keng kullaniladi.
Bu isitkichlarni tozalash, tuzatish oson hamda ular yuqori bosimda ximiyaviy aktiv muhitlarni isitish uchun xam ishlatiladi.
Zmeevik trubalarida harakatlanayotgan bug‘ning bosimi 0,2…0,5 mpa gacha bulganda zmeevik uzunligining truba diametriga nisbati 200-245 bulishi kerak. Agar bu nisbatning miqdori katta bulsa, bug‘ kondensati zmeemik trubalarning pastki qismida yigilib, issiqlik almashinish tezligi kamayadi va gidravlik karshiliklar ortib ketadi. Afzzalligi: tayyorlash oson, issiqlik almashinish yuzasini uzatish va tuzatish oson, idishdagi suyuqlikning xajmi katta bulganligi sababli rejimning o‘zgarishlariga uncha sezgir emas. Kamchiliklari: ulchami katta, idishdagi suyuqlikning tezligi kam bulganligi uchun zmeevikning tashkarisidagi issiqlik berish koeffitsienti kichik, trubalarning ichki yuzasini tozalash qiyin.
Yuvilib turuvchi issiqlik almashinish apparatlari xam zmeevikli apparatlar katoriga kiradi. bunday isitkichlar tashqi tomonidan suyuk xoldagi issiqlik tashuvchi (odatda suv) bilan yuvilib turuvchi zmeeviklardan iborat (14.7-rasm). Purkab beruvchi tarnov orkali suv yuqorigi trubaga berilib, undan keyin pastki trubaga tushadi. Ketma–ket xamma trubalardan utgach, suv sovitkichning tagida joylashgan yig‘gichga tushadi. odatda bunday sovitkichlar ochik xavoda joylashtirilgan bo‘ladi.

Zmeevikli issiqlik almashinish apparatlarini konstruktiv hisoblashdan maqsad trubalarnig umumiy uzunligini, o‘ramlarning sonini va zmeevikning balandligini aniqlashdir. zmeevik trubalarini va o‘ramlar orasidagi masofani h deb olsak, bitta o‘ramning uzunligi quyidagicha aniqlanadi:

(14.25)
h ning miqdorini 1,5…2 ga teng deb olingani uchun uning qiymatini hisobga olmasa ham bo‘ladi.
O‘ramlar soni bir nechta bo‘lsa u holda zmeevikning umumiy uzunligi:
(14.26)
bundan o‘ramlar soni:

Zmeevik trubalarining balandligi esa:

To‘g‘ri trubali zmeeviklarning isitish yuzasi f bo‘lganda, zmeeviklarning umumiy uzunligi:
(14.27)
bu yerda - zmeevik trubasining hisobiy diametri.
Bundan zmeevik isitkichlardagi sektsiyalar soni quyidagicha aniqlanadi;
(14.28)
bu yerda d - zmeevik sektsiyasining uzunligi

3.3 «Truba ichida truba» tipidagi issiqlik almashinish apparatlari.bunday isitkichlar bir necha elementlardan tuzilgan. Xar bir element katta diametrli tashqi truba va kontsentrik xolda joylashgan ichki trubadan iborat (14.5-rasm). Ichki trubadan isitilaetgan muhit harakat kilsa, trubalararo bo‘shliqdan esa sovitilaetgan agent harakat qiladi.
Ichki trubaning va trubalararo bo‘shliqning kundalang kesimlari kichik bulganligi sababli kichik sarflarda xam issiqlik tashuvchi agentlarni katta tezliklar bilan o‘tkazish mumkin. SHuning uchun bu isitkichlarda yuqori kursatkichli issiqlik o‘tkazish koeffitsientiga erishish mumkin va apparatning massa birligiga tugri keladigan issiqlik miqdori koxuj- trubali isitgichlarga nisbatan yuqori bo‘ladi.

14.5 rasm. «Truba ichida truba» tipidagi issiqlik almashinish apparati; I-II- issiqlik tashuvchi agentlar, 1-ichki truba, 2-tashqi truba, 3-kalach, 4-birlashtiruvchi patrubka

Bundan tashkari, issiqlik tashuvchi agentlarning tezligi katta bulgani uchun, trubalarning yuzasida xar xil iflosliklar xosil bulmaydi.
Bu tipdagi isitgichlar yuqori bosimda va issiqlik tashuvchi agentlarning sarflanish miqdori kam bulganda xam ishlaydi. Ularning afzalligi: issiqlik tashuvchi agentlar katta tezlikka ega bulganligi uchun issiqlik o‘tkazish koeffitsentining kiymati katta, apparatni tayerlash oson.
Kamchiliklari ulchamlari katta, issiqlik almashinishda katnashmaydigan tashqi trubalarga ko‘p metall sarflanganligi uchun apparatning kiymati katta, trubalar o‘rtasidagi bo‘shliqni tozalash qiyin.

4.Hisob qismi

Xullosa

• 
  Neftni birlamchi haydash atmosfera sharoitida, qoldiq qismi esa vakuum sharoitida haydaladi. Haydashdan hosil bo’lgan distillyatlar tarkibidan engil komponentlarni chiqarish uchun “o’ta” qizdirilgan bug’ aralashtiriladi. Suv bug’ining sarfi atmosfera kolonnasi uchun neftga nisban 1.5–2.0 % (mass.) ni, bug’latuvchi kolonnada esa 2.0 – 2.5 % (mass.) ni tashkil etadi.
  
• 
  Hom ashyoni ikki karra bug’latishda ikki kolonnali (birinchisi -oddiy, ikkinchisi - murakkab) qurilma texnologik tizimini ko’rib chiqamiz. Neft birinchi (oddiy) rektifikatsion kolonnaga kelguncha bir yoki bir necha oqimda issiklik almashtirgichlarda 200 – 2200C temperaturada qizdiriladi. Birinchi kolonna yuqori mahsulotlari engil benzin va kam miqdordagi gaz hisoblanadi. Qolgan distillyatlar ikkinchi (murakkab) kolonnada olinadi. Har ikkala kolonna uchun umumiy holda quvurli pech hizmat qiladi.
  

Oddiy kolonna yuqorisidan ajraluvchi engil benzin bug’lari (ohirgi qaynash temperaturasi 1600C gacha bo’lgan fraksiyalar) 3-havoli sovitkichda kondensatciyalanadi, so’ngra kondensat va gazlar 4-suvli sovitkichda sovitiladi va 5-gaz separatorida ajratiladi. Bu erdan 7-nasos yordamida barqarorlashtirish blokiga yoki ikkilamchi haydashga yuboriladi. Engil benzin bir qismi 2-kolonna yuqori tarelkasiga to’yintirish yoki sovuq quyilish sifatida qaytariladi

• 
  Qisman benzinsizlantirilgan neft 2-kolonna pastki qismidan 1-nasos yordamida 6-zmeevikli pechga kiritiladi. Pechda bug’ – suyuqlik holatida (330 – 3600C) qizdirilgan neft asosiy 14-rektifikatsion kolonnaga beriladi. Pechda qizdirilgan neftning bir qismi 2-kolonnada recirkulyat sifatida qo’llaniladi.
  

Kolonna 14 yuqorisidagi mahsulot benzin fraksiyasi bo’lib, uni 2-kolonnadan olingan benzin bilan taqqoslaganda biroz og’irdir. Kolonna 14 bo’ylab chiqayotgan benzin bug’lari, shuningdek, suv bug’lari 15-havoli sovitkichda kondensatciyalanadi. Suvli sovitgich 16 dan so’ng 17-gaz separatorida gaz, benzin va suvga ajratiladi. Suyuq benzin fraksiyasi 22-nasos yordamida ikkilamchi haydashga beriladi, bir qismi esa 14-kolonnani yuqori tarelkasiga “sovuq quyilish” sifatida qaytariladi

• 
  Bug’latuvchi kolonnalar 18 va 19 orqali 20 va 21-nasoslar yordamida 140 – 2400C va 240 – 3500C (yoki 140 – 2200C va 220 – 3500C) fraksiyalar chiqariladi. Birinchisi – kerosin fraksiyasi - issiqlik almashtirgich 23, havoli sovitish qurismasi 24 va suvli qobiq quvurli sovitgichdan so’ng qurilmadan chiqariladi. Ikkinchisi – dizel yoqilg’isi – issiqlik almashtirgich 26, sovutkich 27 va 28-suvli sovutkichdan so’ng chiqariladi.
  
• 
  Bug’latuvchi kolonnalar pastki tarelkasi ostidan o’ta qizdirilgan suv bug’i kiritiladi.
  
• 
  Neftning og’ir bug’lanmagan qoldig’i aralashma suyuqligi bilan 14- kollonna pastki tarelkasiga oqib tushadi. Kolonna pastki tarelkasi ostidan ham “o’ta” qizdirilgan suv bug’i kiritiladi. Katta miqdorda qaynash temperaturasi past fraksiyalangan ajratilgan mazut 14 kolonna pastidan 13-nasos yordamida 29-issiqlik almashtirgich va 30, 31 sovitkichlar orqali rezervuarga jo’natiladi.