Neriman Qurban indd

dilində keçilərdi, türkcə məktəb yox idi. – Sonralar yazacaqdı. – 

Yazma çərəkə vasitəsilə əlifba öyrədildikdən sonra Quran, Sədi, Ha-

fiz,  “Tarixi-Nadir”,  “Cameyi-Abbas”  oxudardılar,  “məşq”  yazdı-

rardılar... Şagird Quranı oxuyub bitirdikdə müəllim ona bərk bir 

şapalaq çəkər, sonra əllərinin baş barmaqlarını iplə bağlayıb Qura-

nın üstünə qoyardı, yanına da bir şagird qoşub evlərinə xələt dalın-

ca göndərərdi...” Müəllim narazı qalandasa şagirdin ayaqlarını 

falaqqaya saldırıb çubuqla döydürərdi. 

  Elə  bu  səbəbdən  atası  onu Ağdama  aparıb  təhsililə  özü 

məşğul olmaq qərarına gəlmişdi. Fars-türk lüğəti, çərəkə yaz-

---

175

mışdı,  Mir  Yusifə  türk  və  fars  dilləri  öyrədirdi,  üstəlik,  rus 

dilinin vacibliyini dərk eləyib, onu Muradbəyli məktəbinə də 

göndərdi. Burada bir il охuyub еdadiyyə məktəbinə girmək 

üçün Şuşaya qayıtdı, əvvəl Qara Hüsеynalının, Camal bəyin 

хüsusi məktəblərində, sоnra Haşım bəy Vəzirоvun müdir ol-

duğu türk-rus məktəbində охudu. 

 Bir ildən sоnra böyük qardaşı Mir Əbülhəsənin охuduğu 

Şuşa еdadiyyə məktəbinin birinci hazırlıq sinfinə getdi. Orda 

fransız dilini “Firəng Əhməd” – Əhməd bəy Ağayеv, şəriət 

dərsini Mirzə Sadıq, hazırlıq sinfində türk dilinisə Haşım bəy 

Vəzirоv kеçirdi. Məktəbin dirеktоru, qalan müəllimlərisə rus 

idilər.  “Məktəbin  formasını  sevinclə  geyindim,  –  xatirələrində 

qeyd eləyəcəkdi. – Bu da bluz, kənarı sarı zehli şapkadan ibarət 

idi: şapkamızın qabağında bürünc yarpaq arasında “ŞRU” (Şuşa 

realnı  məktəbi)  hərfləri  düzülmüşdü.  O  vaxt  bu  məktəbə  girmək 

türklər arasında böyük şərəf sayılırdı. Mən də şəxsən bu şərəfi du-

yur və saxlayırdım...”

 Amma həyatında daha bir məktəb də vardı, o da anası Se-

yid  Əzizin  mehriydi.  “Uzun  qış  gecələrində,  –  sonralar  yaza-

caqdı, – biz anamın ətrafında toplanar, onun xalqa əzab verən xan-

ların zülmündən, kişilərin qadınlara qarşı qəddarlığından, qızların 

qaçmaq  adətindən,  gəlinlərin  öz  ərlərinin  caynağından  qurtulub 

dəyirman  daşının  və  təndirin  arxasında  gizlənmələrindən  bəhs 

eləyən heyranedici nağıllarına və hekayələrinə qulaq asardıq...”

 Anası  məhəllədə  hörmət-izzət  sahibiydi,  sözünün  qaba-

ğında söz demirdilər. “Bir də görürdün, qışqırtı qopdu, – xatırla-

yırdı.  –  Anam  məni  götürüb  haraya  gedərdi.  Nə  görərdik:  keçəl 

Səməd əlində çomaq yaşlı qadının qabırğalarını sayır. Anam seyid 

olduğu üçün qonşular ona hörmət bəslərdilər – biz gələn kimi qovğa 

bitərdi...”

  Atası  hər  həftə  ev  xərci  üçün  iki  manat  yarım,  Mir 

Əbülhəsəndən ötrüsə bir manat pul, bəzən də anasına “Se-

yid” təxəllüsüylə yazdığı şeirlər göndərirdi. Əbülhəsən o pul-

dan artıra-artıra özünə gözəl kitabxana düzəltmişdi. Mir Yu-

---

176

sif  dünyanın  nə  qədər  böyük  və  zəngin  olduğunu  Mir 

Əbülhəsənin  kitabxanasındakı  kitabları  oxuya-oxuya  dərk 

eləmişdi.  Əbülhəsənsə  bu  dünyadan  vaxtsız  köçdü,  bu  ta-

mam ayrı faciəydi...

 Bir həqiqət də vardı ki, mərhum qardaşından qalan kitab-

ların  sayəsində  on  yeddi  yaşında  artıq  xeyli  püxtələşmişdi: 

şeirlər yazırdı, gözəl rəsmlər çəkirdi, əmisi oğlu Mirhəsənlə 

ayda  bir  dəfə  buraxdıqları  əlyazma  “Fokusnik”  jurnalına 

“Stradayuşiy” (“Əzab çəkən”) təxəllüsüylə ilk yazılarını, Şərq 

nağılı  üslubunda  ilk  hekayəsini  qələmə  almışdı; Aleksandr 

Qriboyedov  haqqında  məqalə  yazıb  Nino  Çavçavadzenin