Mavzuning dolzarbligi.
O’zbekistonning mustaqil rivojlanish yo’liga qadam qo’yishi ota bobolarimizning
ozodlik va erk uchun uzoq kurashi tarixini qayta idrok etishga milliy ozodlik harakati
mafkurasining shakllanish jarayaniga davlat mustaqilligiga erishishni taminlagan omillar
sifatida katta ijtimoiy qiziqish uyg’otmoqda.Ozodlik va mustaqillik g’oyalarini o’zida
mujassamlashtirgan va o’zbek xalqi tarixida o’chmas iz qoldirgan muhim voqealardan
biri bu Turkiston muxtoriyatidir. Bugungi kunda Turkiston muxtoriyati uchun kurash
tarixini o’rganish alohida ahamiyat kasb etadi.Ilmiy jamoatchilik etiborini ko’pdan o’ziga
jalb etib kelayotgan muxtoriyat tarixi hozirda nafaqat ilmiy balki amaliy va hatto siyosiy
nuqtai nazardan qiziqish uyg’otishi tabiiy chunki davr o`sha-o`sha yillar voqealariga
qayta baho berishni taqozo etmoqda. Mavzuning dolzarbligi ham anashundaki o`sha davr
voqealarini xolis yoritilgan holatini xalqqa yetqazishdir.Inson o`tmishi bilan tirikdir.
,,Inson uchun tarixdan judo bo`lish –hayotdan judo bo`lish demakdir”
1
Mavzuning o’rganilish darajasi Rossiyada 1917-yil oktyabr to’ntarishi tufayli muhim
siyosiy ijtimoiy voqealar ro’y bergani kabi Turkistonda ham siyosiy hayot niyatda
jadallashdi. Muxtoriyat vujudga kelishi faoliyatini o’rganishga bag’shlagan asarlar juda
ko’p. Xususan Mustafo Cho’qay o’g’li Zaki Validiy,Saidakbar A`zimxo`jayev, Alimoza
D, Rashidova D, kabi tarixc olim va olimalarimiz asarlarida Muxtoriyat tarixi keng
yoritilgan.
2
Mustaqillikdan so`ng nashr etilgan tarixchi olimlarimiz N. Jo`rayev Sh.
Karimov Doniyorov Shoniyoz muallifligida yozilgan kitob va darsliklarda muxtoriyat
hukumati va faoliyatiga keng ajratilgan
3
.
Bizga taqdim etilgan ma`lumotlar orasida xulosa chiqarish biz tarixchilar oldida turgan
muhim vazifadir.
Mavzuni maqsad va vazifalari.
Mavzuni o`rganishdan maqsad uzoq yillar davomida qoralanib kelgan Turkistonni
mustaqil yo`lida jon fido etgan, Muxtoriyachilar nomini oqlash noto`g`ri talqin etilgan
tarixga xolis bahoni berishdan iboratdir. Shu maqsaddan kelib chiqqan holda oldimizga
quyidagi vazifalarni belgilash:
--- Muxtoriyathukumati o`lkada vujudga kelgan demokratik an`analarga mos davlat
ekanligini o`quvchilarga yoritib berish.
--- Mustabit tuzum tomonidan muxtoriyat va taziqlarini fosh etish.
1
. Karimov I.A “Taroxiy hotirasiz kelajak yo’q” T;sharq 1998 y sahifa-5.
2
. Mustafo Cho’qayev “Istiqlol jallodlari” T;sharq 1992 y .
3
. Jo’rayev N, Karimov Sh “ O’zbekiston tarixi “ T;sharq 2011 y
4
---Muxtoriyatni vujudga kelish jarayonini faoliyatini zavolga yuz tutish sabablarini
o’rganib xulosa chiqarish va boshqalar.
Mavzuni ilmiy va amaliy ahamiyati.
Mavzuni ilmiy ahamiyati shundaki o’rganilish jarayonida 30dan ortiq adabiyot
vainternet matryallaridan foydalanildi.Mazkur malumotlar mavzu ishiga jalb qilindi va
yaxlit tarzda taxlil etildi. Bu mavzuning ilmiy ahamiyatini ko’rsatadi.Mavzu ichidan oliy
va o’rta maxsus talim muassasalarida “O’zbekiston tarixi”fanida qo’shimcha manba
sifatida foydalanish mumkin.Bu ishning amaliy ahamiyatini belgilaydi.
Mavzuning metodologik asoslari.
Bugungi kunda barcha fanlar singari tarix fani ham haqqoniy va xolisona yoritilishi
bilan rivojlanib bormoqda ushbu mavzuni yoritishda ilmiy va haqqoniylik metodologik
asos qilib olinib prezidentimizning Islom Abdug`aniyevichning asarlari va nutqlari
birinchi o`rinda metodologik manba bo`lib xizmat qiladi.
|