Nókis 2022 Jádid ádebiyatı wákilleriniń dóretiwshiligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
ÓZBEKSTAN MÁMLEKETLIK KÓRKEM - ÓNER HÁM MÁDENIYAT INSTITUTÍ NÓKIS FILIALI



Óz betinshe jumısı


Orınlaǵan: Ismagulova.U
Qabıllaǵan: Yusupova.Q


Nókis 2022

Jádid ádebiyatı wákilleriniń dóretiwshiligi

Rejesi:

I.Kirisiw
1.1.XIX ásir aqırı XX ásir baslarında Túrkistan úlkesinde tálim hám tárbiya
II.Tiykarǵı bólim
2.1.Milliy oyanıw dáwiri ádebiyatınıń ózine tán ózgesheligi
2.2.Jadid ádebiyatında janrlar hár túrliligi
III.Juwmaqlaw
Paydalanılǵan ádebiyatlar


Kirisiw

Bay materiallıq - kórkem ádebiyatqa baylanıslı miyraslarimizdı úyreniw, ańǵarıw hám oǵan miyrasxorlıq etiw ruwxıylıǵimizdıń áhmiyetli máselelerinen. Ruwxıy qádiriyatlardı qayta tiklew milliy ózlikti ańlawdıń ósiwinen, xalıqtıń ruwxıy qarasları, onıń túbirlerine qaytıwdan ibarat ajıralmas tábiyiy process.

Ózbek xalqi kóp ásirlik tariyxı hám bay mádeniyatı menen jáhán ádebiyatına óz úlesin qosıp kelgen. Sonıń menen birge, XIX ásirdiń II yarımı XX ásir baslarındaǵı tariyxıy dáwir hám kórkem ádebiyatqa baylanıslı turmıs áne sonday oǵada úlken úles bolıp tabıladı. Sebebi, bul dáwir tariyxına názer taslasaq, jáhán civilizaciyasi besigi sanalgan góne Turkistan aspanın qara bultlar qaplagan-jıllar bolǵan. Bıyılǵı-jılılarda, yaǵnıy kolonizatorliq siyasatın ornatqan patsha Rossiyası húkimranlıǵı dáwirinde Turkistanda xalqti eziwge tiykarlanǵan siyasat húkim surdi, ana -úlkede til, mádeniyat, úrp-ádetler, milliy qádiriyatlar ayaq astı etildi.
Oǵada quramalı keshken bul process usı dáwir ádebiyatınıń tiykarın belgileydi. Sonıń menen birge, patsha Rossiyası shabıwılı hám kolonizatorlik siyasatı Turkistan elinıń milliy kórkem ádebiyatqa baylanıslı -tarihiy rawajlanıwına tosıq bo'lolmadi, kerisinshe, jaǵday ruwxıy dóretiwshilik iyesileri tárepinen milliy oyanıw, millettiń o'zligini ańǵarıw hám anglatish procesin etiltirdi. Itibarlı alım, prof. B. Qosimov tán alıw etip ótkenleri sıyaqlı, «milliy oyanıw regionmızda jadidshilik formasında kórinetuǵın boldı».¹
Turkistandagi ámeldegi sharayat, yaǵnıy qalaqlıq hám nadanlıq, úlke xalqınıń xor-zar jaǵdayı, Turannıń Evropa hám jáhán civilizaciyadan arqada qalıp ketiwi, Islam hám milliy qádiriyatlardıń, millet abıroyınıń ayaq-astı etiliwi, 1905, 1916, 1917-jıl waqıyaları - bulardıń barisi jadidlarni sociallıq-siyasiy kúsh retinde maydanǵa shıǵıw hám de xalqni nadanlıq uyqusinan oyatıw zárúriyatın tuwdırgan edi.
Álbette, sovetlar tárepinen olardıń uzaqtı gózlegen joqarı maqsetli háreketlerin bastırıw, hátte, jisman joq etiw jobaları da ámelge asırıldı. SHudıńdek, milliy tariyxımız hám ádebiyatımızda jadidshilik (milliy oyanıw ) háreketiniń rawajlanıw hám tamamlanılıwı dáwiri 1905-1923-jıllar dep belgilendi.