Noaniqlik va tavakalchilik Shodimorova Mushtariybonu

Noaniqlik va tavakalchilik

Shodimorova Mushtariybonu

. Noaniqlik - bu kelajakdagi ehtimoliy voqealar haqidagi ma'lumotlar to'liq yoki qisman yo'q bo'lgan vaziyat, ya'ni noaniqlikni taxmin qilib bo'lmaydi
Reja;
1.Noaniqlik haqida tushuncha.
2 Tavakalchilik nima.
Tavakkalchilik – kelgusidagi vaziyat noaniq bo‘lgan sharoitda pirovard natija yaxshi bo‘lishiga umid bog‘lab, mol-mulk yoki foydadan mahrum bo‘lish (to‘liq yoki qisman) xavfini o‘z bo‘yniga olib amalga oshiriladigan tadbirkorlik faoliyatidir.
Ishonchsizlik shartlari tadbirkorlik faoliyatining barcha turlarida ro'y beradigan iqtisodiy tizimlar o'z faoliyati davomida noaniqliklar sxemasi ko'rinishida tizimlashtirilishi mumkin bo'lgan bir qancha sabablarga bog'liq. Noaniqlik paydo bo'lgan vaqtga kelib retrospektiv, joriy va istiqbolli bo'linadi. Qabul qilingan qarorlarning iqtisodiy samaradorligini baholashda vaqt omilini hisobga olish zarurati vaqt o'tishi bilan ta'sirni ham, xarajatlarni ham taqsimlash mumkinligidan kelib chiqadi. Vaqt o'tishi bilan turlicha taqsimlangan teng kattalikdagi xarajatlar u yoki bu turdagi (iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va boshqalar) teng bo'lmagan foydali natijani beradi. 
Noaniqlik omillari bo'yicha iqtisodiy va siyosiy bo'linadi. Bu noaniqlik turlari bir -biri bilan chambarchas bog'liq va ularni amalda ajratish qiyin. Iqtisodiy noaniqliklar Iqtisodiy ob'ektlar yoki mamlakat iqtisodiyoti muhitida ham noqulay, ham ijobiy o'zgarishlar natijasida yuzaga kelgan: bozor talabining noaniqligi, bozor bahosining yomon bashorat qilinishi, bozor taklifining noaniqligi, mavjud ma'lumotlarning etarli emasligi yoki aksincha. raqobatchilar va boshqalar. Siyosiy noaniqliklar tadbirkorlik faoliyatiga ta'sir ko'rsatadigan siyosiy muhit o'zgarishi tufayli. Tabiiy noaniqlik omillar kombinatsiyasi bilan tavsiflanadi, ular orasida: iqlim, ob -havo sharoiti, har xil aralashuvlar (atmosfera, elektromagnit va boshqalar) bo'lishi mumkin. :
Noaniqliklarning mavjudligi optimal echimlarni tanlash jarayonini sezilarli darajada murakkablashtiradi va oldindan aytib bo'lmaydigan natijalarga olib kelishi mumkin. Amalda, o'tkazishda iqtisodiy tahlil ko'p hollarda ular mavjud noaniqlikni e'tiborsiz qoldirishga va deterministik modellar asosida harakat qilishga (qaror qabul qilishga) harakat qilishadi. Boshqacha aytganda, qabul qilingan qarorlarga ta'sir etuvchi omillar aniq ma'lum deb taxmin qilinadi. Aslida, haqiqat ko'pincha bunday fikrlarga mos kelmaydi. Shu sababli, nazorat qilinmaydigan omillarni hisobga olmagan holda, samarali echimlarni tanlash siyosati ko'p hollarda iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa mazmunning jiddiy yo'qotilishiga olib keladi. Iqtisodiy faoliyatda tavakkalchilik paydo bo'lishining sababi bo'lgan noaniqlikni hisobga olib, shuni ta'kidlash kerakki, uni iqtisodiy, tijorat, boshqaruv, moliyaviy va boshqa turdagi faoliyat jarayoniga nisbatan ajratish va o'rganish juda zarur, chunki bu o'z aksini topadi. sanab o'tilgan faoliyatni birma -bir aniqlab bo'lmaydigan sharoitda amalga oshirishning iloji bo'lmaydigan amaliy holat. 
Kichik biznes hamda xususiy tadbirkorlikni rivojlanib borishi bilan xo‘jalik yuritishning asosini tashqil etuvchi raqobatning ahamiyati ortib bormoo‘da. Bunday sharoitda muvaffaqiyatli faoliyat yuritish uchun tadbirkorlar samarali boshqaruv uslublarini bilishlari, tavakkalchilik chegaralarini aniqlay olishlari, mavjud variantlardan eng maqbulini tanlay olishlari kerak. Bu esa tadbirkorning ishbilarmonlik o‘obiliyati bilan belgilanadi va har bir tadbirkordan ma’lum darajada bilim va malaka talab qiladi. Tadbirkorlik – foyda olish maqsadida o‘z mol-mulkini tavakkkalchilik asosida biznesga tikish jarayoni ekanligi tufayli, bunday faoliyat doimiy ravishda ma’lum bir xatarlar bilan bog‘liq bo‘ladi. Mamlakatimiz va xorijda to‘plangan tajribalar tadbirkorlik faoliyatini tavakkalchiliksiz amalga oshirib bo‘lmasligini ko‘rsatmoqda. Shuning uchun ham tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan insonlarning hayoti umid va tushkunlik, tinimsiz mehnat va xavotirlarga to‘la bo‘ladi.Tadbirkor tavakkalchiligi yuqori bo‘lgan ishga tayyor bo‘lgan odamlar o‘atoriga kiradi. U tavakkalchiligi o‘ta yuqori bo‘lgan loyihalarni yechishi va hal qilishi mumkin yoki tavakkalchilikning darajasi unchalik kuchli bo‘lmagan biznes bilan shug‘ullanishi mumkin.
Tadbirkorlik subyektining faoliyati bilan bog‘liq tavakkalchilik turlarining mohiyati va kelib chiqish xususiyatlariga ko‘ra quyidagicha turkumlash mumkin

• tabiiy jarayonlar bilan bog‘liq tavakkalchilik;
• ishlab chiqarish faoliyatiga oid tavakkalchilik;
• mahsulotlarni tashish va asrash jarayoni bilan bog‘liq tavakkalchilik;
• tijorat faoliyatiga oid tavakkalchilik;
• moliyaviy faoliyatga oid tavakkalchilik;
• siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy hususiyatdagi tavakkalchilik.

Tavakkalchilikni tug‘diradigan xavflarning turlari xilma-xil bo‘lib, ularning ba’zi birlari subyektning o‘z faoliyatini natijasida yuzaga kelsa, ikkinchi turlari unga bog‘liq bo‘lmagan tashqi omillarning ta’sirida yuzaga keladi.

E’tiboringiz uchun raxmat