Normurodova m. A. Yosh fiziologiyasi fanidan

Orqa miya.


Orqa miyaning tuzilishi. Orqa miya uzun tasma shaklida bo’lib, uning uzunligi voyaga yetgan odamlarda 45 sm.gacha yetadi. Yuqoridan uzunchoq miyaga tutashgan bo’lib, pastdan 1-1 bel segmentlarigacha yetib boradi, u toraya boradi va konus shaklidagi oxirgi iplar bilan tamom bo’ladi.
Orqa miyaning qo’l va oyoqlarga nervlar bo’linadigan joyida bo’yin va bel yo’g’onliklari mavjud. Orqa miyaning markazidan bosh miyada ham davom etuvchi kanal o’tadi. Orqa miya ikkita egat bilan (oldingi va keyingi) chap va o’ngbo’limlarga bo’linadi.
Orqa miya ko’ndalang kesilganida undagi tor markaziy kanal ko’kimtir modda bilan o’ralganligi ko’rinadi va ular oldingi va keyingi shoxlarni hosil qiladi.

Ko’krakqismidagioldingivakeyingishoxlariningorasidayonboshshoxlarjoylashganbo’ladi. Kulrang modda atrofida oldingi, keyingi va yonbosh arkonchalar shaklidagi oq moddaning bog’lamlari joylashadi.

Orqa miyaning ikki sigmenti.
1-orqa miya nervining oldingi shoxi; 2- orqa miya nervi; 3-umurtqalar ora bog’; 4-keyingi shox; 5-kulrang modda; 6- orqa miyaning oq moddasi.

Kulrang modda odatda nerv hujayralarining jamlanishinidan hosil bo’lgan bo’lsa, oq moddasi nerv tolalarining jamlanishidan hosil bo’ladi. Kulrang moddaning oldingi shoxlarida harakat (markazga intiluvchi) neyronlarining tanalari joylashgan bo’lib, uning o’simtalari esa oldingi ildizlarni hosil qiladi. Keyingi shoxlarda esa markazga intiluvchi va markazdan qochuvchi neyronlar orasidagi bog’lanishlarni bajaruvchi oraliq neyronlarning hujayralari joylashgan. Keyingi ildizlar esa tanalari orqa miyaning (umurtqa pog’onalari orasidagi) tugunlarida joylashgan sezuvchi (markazga intiluvchi) hujayralarning tolalaridan hosil bo’ladi. Keyingi ildizlar orqali qo’zg’alishlar periferiyadan orqa miyaga o’tkaziladi – bular sezuvchi ildizlardir. Oldingi ildizlar orqali qo’zg’alishlar orqa miyadan muskullarga va boshqa organlarga beriladi, bular harakat ildizlaridir.

Orqa miyaning kulrang moddasining yon shoxlarida simpatik asab tizimining vegetativ yadrolari joylashgan.
Orqa miyaning, oq moddasini asosiy massasini tashkil qiluvchi nerv tolalari, orqa miyaning o’tkazuvchi yo’lini tashkil qiladi. Bu yo’llar bilan markaziy asab tizimining turli qismlari orasida bog’lanishlar ta’min etiladi va yuqoriga hamda pastga tushuvchi yo’nalishlarga impulslar o’tadi.
Orqa miya segmentli tuzilishga ega bo’lib, unda 31 ta segment mavjud. Har bir segmentdan oldingi va keyingi ildizlar chiqadi. Har ikkala ildiz ham miyadan chiqishi bilanoq bir-biriga qo’shilib orqa miya nervlarni hosil qiladi. Segmentlar miqdoriga mos holda orqa miyadan 31 juft orqa miya nervlari chiqadi. Orqa miya nervlari aralash nervlar bo’lib, ular markazga intiluvchi va markazdan qochuvchi tolalardan tashkil topadi.
Orqa miya qattiq, o’rgimchak tњrisimon va tomirlari po’stloqlar bilan o’ralgan.