Ønsan sΩhv edΩ bilΩr; sΩhvi etiraf etmΩk onu yüksΩldir; sΩhvi düzΩltmΩk

15.8. Atmosfer ya

÷ıntılarının monitorinqi  

Atmosfer ya

÷ıntıları (ya÷ıú, qar) vasitԥsi ilԥ respublika 

ԥrazisinԥ  gԥtirilԥn çirklԥndirici maddԥlԥrin tԥrkibinin 

öyr

ԥnilmԥsi, onların  ԥtraf mühitԥ  mԥnfi tԥsirinin 

qiym

ԥtlԥndirilmԥsi vԥ ya÷ıntıların keyfiyyԥt göstԥricilԥrinԥ

n

ԥzarԥtin hԥyata keçirilmԥsi atmosfer ya÷ıntılarının 

monitorinqin

ԥ daxildir. 

Bu m

ԥqsԥdlԥ aúa÷ıdakı tԥdbirlԥr hԥyata keçirilir: 

ƒ

ölk

ԥ ԥrazisindԥ ya÷ıú sularının fon tԥrkibi üzԥrindԥ

sistematik mü

úahidԥlԥr tԥúkil olunur vԥ aparılır; 

ƒ

respublikanın davamlı qar örtüyü olan yüks

ԥk 

da

÷lıq  ԥrazilԥrindԥ qarın kimyԥvi tԥrkibi üzԥrindԥ

mü

úahidԥlԥr aparılır; 

ƒ

ya

÷ıú sularının fon tԥrkibi üzrԥ müúahidԥlԥr iri 

s

ԥnaye  úԥhԥrlԥrindԥn 100 km aralı yerlԥúԥn meteoroloji 

m

ԥntԥqԥlԥrdԥ tԥúkil olunur. Aparılan müúahidԥlԥr zamanı 

kimy

ԥvi analiz üçün ya÷ıú suyu nümunԥlԥri ay ԥrzindԥ

yı

÷ılır. 

øri sԥnaye  úԥhԥrlԥri vԥ müԥssisԥlԥrinin tullantılarının 

ya

÷ıntıların tԥrkibinԥ  tԥsirinin öyrԥnilmԥsi mԥqsԥdilԥ

mü

úahidԥlԥr onların yaxınlı÷ındakı meteoroloji 

                                                                                  

 577

m

ԥntԥqԥlԥrdԥ yerlԥúdirilir. Bu mԥntԥqԥlԥrdԥ kimyԥvi 

analiz üçün ya

÷ıú suyu nümunԥlԥri leysan ya÷ıntıları 

zamanı 1-3 saat 

ԥrzindԥ, digԥr vaxtlarda isԥ  hԥftԥ  vԥ

dekada (10 gün) 

ԥrzindԥ yı÷ılır. 

Ya

÷ıntı nümunԥlԥrinin yı÷ılması zamanı meteoroloji 

parametrl

ԥr üzrԥ dԥ müúahidԥlԥr aparılır. 

Qar örtüyünün fon t

ԥrkibi üzrԥ müúahidԥlԥr davamlı 

qar örtüyü olan yüks

ԥk da÷lıq ԥrazilԥrdԥ hidrometeoroloji 

úԥbԥkԥnin qarölçmԥ marúrutlarında tԥúkil olunur. 

Mü

úahidԥ  mԥntԥqԥlԥri iri sԥnaye  úԥhԥrlԥrindԥn 100 km 

v

ԥ ondan çox aralı ԥrazilԥrdԥ yerlԥúdirilir. 

Kimy

ԥvi analiz üçün qar nümunԥlԥri ildԥ bir dԥfԥ

dayanıqlı qar örtüyü zamanı (fevral v

ԥ mart aylarında) 

götürülür. Aparılan mü

úahidԥlԥrin nԥticԥlԥrinin  ԥsasında 

ölk

ԥ ԥrazisinԥ atmosfer ya÷ıntıları ilԥ düúԥn kimyԥvi 

madd

ԥlԥrin miqdarı hesablanır, onların ԥtraf mühitԥ tԥsiri 

qiym

ԥtlԥndirilir vԥ bu tԥsirin qarúısını almaq üçün müvafiq 

tövsiy

ԥlԥr hazırlanır. 

15.9. Radioaktivliyin monitorinqi 

Radioaktivliyin monitorinqi — kosmik 

úüalanma-

ların v

ԥ  tԥbii radionuklidlԥrin torpaqda, suda, havada, 

biosferin dig

ԥr elementlԥrindԥ, qida maddԥlԥrindԥ, habelԥ

                                                                                  

 578

insan orqanizmind

ԥ yaratdı÷ı  tԥbii  úüalanma dozasının 

monitorinqidir. 

Radioaktiv çirkl

ԥnmԥnin monitorinqi — ԥtraf 

mühitd

ԥ, fԥaliyyԥtlԥri  ԥtraf mühitin radioaktiv çirklԥnmԥ-

sin

ԥ, mԥhsullarında vԥ tullantılarında radionuklidlԥrin 

toplanmasına s

ԥbԥb ola bilԥn müԥssisԥlԥrdԥ, tԥbii mühit 

komponentl

ԥri vԥ insanın yaúayıú mühitindԥ radioaktiv 

çirkl

ԥnmԥnin müԥyyԥnlԥúdirilib qarúısını almaq mԥqsԥdi 

il

ԥ sistematik vԥ xüsusi mԥqsԥdli rejimlԥrdԥ radioaktiv 

çirkl

ԥnmԥ mԥnbԥlԥrinin qeydiyyatı yolu ilԥ aparılır. 

Mü

ԥssisԥlԥrdԥ radioaktiv çirklԥnmԥnin monitorinqi 

istehsalat monitorinqi ç

ԥrçivԥsindԥ müԥssisԥnin özü 

t

ԥrԥfindԥn aparılır, nԥticԥlԥri aylar üzrԥ göstԥrilmԥklԥ ildԥ

bir d

ԥfԥ Ekologiya vԥ Tԥbii Sԥrvԥtlԥr Nazirliyinԥ verilir. 

Radiasiya m

ԥnbԥlԥrinin qeydiyyatı respublika 

ԥrazisindԥ  fԥaliyyԥt göstԥrԥn müԥssisԥ  vԥ  tԥúkilatlarda 

mövcud olan radiasiya m

ԥnbԥlԥrinin, radiasiya mԥnbԥli 

cihaz v

ԥ avadanlıqların inventarlaúdırma aktının ildԥ bir 

d

ԥfԥ yanvar ayının 25-dԥk Ekologiya vԥ  Tԥbii Sԥrvԥtlԥr 

Nazirliyin

ԥ tԥqdim olunması yolu ilԥ aparılır. 

Ԥtraf mühitin (su, torpaq, hava) radioaktiv 

çirkl

ԥnmԥsinin sistematik müúahidԥlԥri aúa÷ıdakı kimi 

aparılır: 

                                                                                  

 579

− úüalanmanın ekspozisiya dozasının gücünün 

ölçülm

ԥsi 

−  fon müúahidԥlԥri −  gündԥ 3 dԥfԥ (saat 9

00

, 

15

00

, 18

00

-da) 

ԥhalinin radiasiya tԥhlükԥsindԥn 

mühafiz

ԥsi vԥ ԥvvԥlcԥdԥn xԥbԥrdar edilmԥsi mԥqsԥdi ilԥ

respublikanın ya

úayıú  mԥntԥqԥlԥrindԥ aparılır. Gündԥlik 

mü

úahidԥlԥrin nԥticԥlԥri  ԥsasında aylıq vԥ illik 

göst

ԥricilԥrin tendensiyaları müԥyyԥnlԥúdirilir. 

Ԥtraf mühitdԥ,  ԥsasԥn su hövzԥlԥrindԥ, atmosfer 

havasında v

ԥ ya÷ıntılarında, torpaqlarda ümumi  

−  

radioaktivliyin t

ԥyin edilmԥsi. 

Havanın  

−  radioaktivliyinin tԥyin edilmԥsi gündԥlik 

saat 7

30

− 13

30

  v

ԥ 19

30

−    1

30

 intervallarında ilin bütün 

f

ԥsillԥrindԥ temperaturdan asılı olmayaraq aparılır. 

Suların radioaktivliyinin monitorinqi hidroloji 

rejiml

ԥrindԥn asılı olaraq müxtԥlif su obyektlԥrindԥ

müxt

ԥlif qaydada aparılır: 

−  çaylarda su nümunԥlԥri yayda − suyun minimal 

s

ԥrfindԥ

− 1 dԥfԥ, payızda  − 1 dԥfԥ, qıúda  −    1  dԥfԥ, 

yazda 

−  maksimal su sԥrfindԥ − 3 dԥfԥ aparılır; 

−  su anbarlarında vԥ göllԥrdԥ -radioaktivliyin tԥyin 

edilm

ԥsinin müddԥtlԥri vԥ sayı suyun sԥviyyԥ

rejiml

ԥrindԥn asılı olaraq müԥyyԥnlԥúdirilir: yayda 

−  

                                                                                  

 580

suyun minimal s

ԥviyyԥsindԥ

−    1  dԥfԥ (ya÷ıntı olmayan 

günd

ԥ), payızda 

−    1  dԥfԥ, qıúın axır günlԥrindԥ − qar 

ԥrimԥmiú

−  1 dԥfԥ, yazda − gursululuq dövründԥ −  1 

d

ԥfԥ aparılır; 

−  torpaqların radioaktiv çirklԥnmԥsinin monitorinqi, 

onlarda ayrı-ayrı radioizotopların aktivliyinin yol veril

ԥn 

h

ԥddԥn yüksԥk olmamasına nԥzarԥt mԥqsԥdi ilԥ

sistematik 

− ildԥ 1 dԥfԥ, xüsusi mԥqsԥdlԥr üçün isԥ −  

z

ԥruri hallarda aparılır; 

−    yer  sԥthinԥ yaxın olan atmosfer qatında 

aerozolların ümumi - radioaktivliyinin qatılı

÷ının tԥyin 

edilm

ԥsi, sutka ԥrzindԥ tԥnzif planúetlԥrin üzԥrinԥ yı÷ılmıú

aerozolların radioaktivliyinin ölçülm

ԥsi yolu ilԥ aparılır; 

−    ya÷ıntıların (qar, ya÷ıú) radioaktivliyi aylıq ya÷ıntı 

nümun

ԥlԥrindԥ tritium izotopunun miqdarının tԥyin 

edilm

ԥsi yolu ilԥ aparılır. 

15.10. 

Ԥtraf mühitԥ zԥrԥrli fiziki tԥsirlԥrin monitorinqi 

Elektromaqnit 

úüalanmanın monitorinqi — 

respublikanın 

ԥrazisindԥ ԥsas  úüalanma mԥnbԥyi olan 

Q

ԥbԥlԥ Radiolokasiya Stansiyasının, müxtԥlif radio-

televiziya stansiyalarının, radarların, yüks

ԥk gԥrginlik 

x

ԥtlԥrinin, peyk vԥ mobil telefon rabitԥlԥri stansiyalarının 

                                                                                  

 581

yaratdı

÷ı elektromaqnit úüalanmasının  ԥtraf mühitԥ, 

canlılara v

ԥ ԥsasԥn dԥ insanların sa÷lamlı÷ına vura 

bil

ԥcԥyi zԥrԥrin öyrԥnilmԥsi mԥqsԥdilԥ aparılır. Bu 

m

ԥqsԥdlԥ: 

− elektromaqnit úüalanması yaradan mԥnbԥlԥrin 

yerl

ԥúdiyi ԥrazilԥr müԥyyԥnlԥúdirilir; 

−

úüalanma mԥnbԥlԥrinin yaxın 

ԥtrafının 

radiomonitorinqi üçün elektromaqnit 

úüalanmasının  ԥsas 

parametrl

ԥri olan “Elektrik sahԥsinin intensivliyi 

−    E” 

(V/m-l

ԥrlԥ), “Maqnit sahԥsinin intensivliyi 

−    H”  (A/m  −

l

ԥrlԥ) vԥ  “ùüalanma selinin sıxlı÷ı 

−  P” (Vt/m

2 

−  lԥrlԥ) 

mü

ԥyyԥn edilir; 

− intensiv úüalanma mԥnbԥyi olan RLS-nin tԥsir 

zonasında monitorinq daimi mü

úahidԥ  mԥntԥqԥlԥri 

yaradılmaqla aparılır, daimi mü

úahidԥ  mԥntԥqԥlԥrindԥ

fasil

ԥsiz stasionar monitorinq aparılması tԥúkil edilir; 

− radio-televiziya, peyk vԥ mobil telefon 

stansiyalarının 

ԥtrafında ildԥ 2 dԥfԥdԥn gec olmayaraq 

monitorinq aparılır; 

− ildԥ bir dԥfԥdԥn az olmamaq úԥrti ilԥ yüksԥk 

g

ԥrginlik xԥtlԥrinin keçdiyi ԥrazilԥrin seyyar radiomonito-

rinqi t

ԥúkil edilir; 

                                                                                  

 582

− radarlara yaxın yaúayıú  mԥntԥqԥlԥrinin  ԥrazilԥrinin 

radiomonitorinqi t

ԥlԥb olunan vaxtlarda aparılır; 

− monitorinqin nԥticԥlԥri  ԥsasında  úüalanma 

m

ԥnbԥlԥrinin sanitar-mühafizԥ zonaları müԥyyԥnlԥúdirilir; 

− sanitar-mühafizԥ zonaları üzrԥ müvafiq tԥdbirlԥr 

planı i

úlԥnib hazırlanır. 

S

ԥs-küy vԥ vibrasiya tԥsirlԥrinin monitorinqi — 

obyektl

ԥrin bu parametrlԥrԥ görԥ xarakterizԥ edilmԥsi, 

h

ԥlledici amillԥrin müԥyyԥnlԥúdirilmԥsi vԥ ziyanlı tԥsirlԥrin 

aradan qaldırılması üzr

ԥ  tԥdbirlԥr görülmԥsi mԥqsԥdi ilԥ

aparılır (vibro v

ԥ akustik tԥcridedilmԥ, onların yol verilԥn 

h

ԥdlԥri daxilindԥ olmasına nԥzarԥt). 

Vibrasiya v

ԥ  sԥs-küyün monitorinqi aparılarkԥn tԥyin 

edil

ԥn parametrlԥr aúa÷ıdakılardır: 

ƒ

vibroyerd

ԥyiúmԥ; 

ƒ

vibrosür

ԥt vԥ vibrotԥcil; 

ƒ

k

ԥskinlik; 

ƒ

k

ԥnarlaúmaların amplitudaları; 

ƒ

vibrasiyanın dispersiyası; 

ƒ

akustik gücün s

ԥviyyԥsi; 

ƒ

s

ԥs tԥzyiqinin orta kvadratik qiymԥti. 

                                                                                  

 583

Böyük 

úԥhԥrlԥrdԥ vibrasiya vԥ sԥs-küyün insana tԥsir 

ed

ԥn qeyri-ԥlveriúli çirklԥndiricilԥr qrupuna daxil olmasını 

n

ԥzԥrԥ alaraq onların monitorinqi sistematik aparılır. 

Mü

úahidԥ  mԥntԥqԥlԥrinin yeri, sayı  vԥ  hԥr nöqtԥdԥ

n

ԥzarԥt edilԥn parametrlԥrin sayı  sԥs-küy vԥ vibrasiya 

m

ԥnbԥlԥrinin xarakterinԥ uy÷un fԥrdi qaydada müԥy-

y

ԥnlԥúdirilir. 

15.11. Tullantıların monitorinqi 

Tullantıların monitorinqi — 

ԥmԥlԥ  gԥlԥn, emal 

olunan, utilizasiya edil

ԥn vԥ saxlanılan tullantıların növü, 

miqdarı, emal v

ԥ basdırılma üsulları göstԥrilmԥklԥ, uçota 

alınması 

v

ԥ tullantıların düzgün yerlԥúdirilmԥsi 

qaydalarına riay

ԥt olunmasının tԥmin edilmԥsindԥn 

ibar

ԥtdir. 

Tullantıların monitorinqi a

úa÷ıdakı qaydada aparılır: 

ƒ

tullantı 

m

ԥnbԥlԥri müԥyyԥnlԥúdirilir vԥ

inventarla

údırılır; 

ƒ

tullantı istehsalçıları, da

úıyıcıları, emal edԥnlԥr, 

tullantı poliqonlarının operatorları tullantıların növü, 

miqdarı, emal v

ԥ basdırılma üsulları göstԥrilmԥklԥ, ildԥ bir 

d

ԥfԥdԥn az olmayaraq, Ekologiya vԥ  Tԥbii Sԥrvԥtlԥr 

Nazirliyin

ԥ hesabat tԥqdim edirlԥr; 

                                                                                  

 584

ƒ

Ekologiya v

ԥ  Tԥbii Sԥrvԥtlԥr Nazirliyi tԥrԥfindԥn 

“T

ԥhlükԥli tullantıların sԥrhԥdlԥrarası daúınması  vԥ

k

ԥnarlaúdırılmasına nԥzarԥt haqqında” Bazel 

Konvensiyasının prinsip v

ԥ úԥrtlԥrinԥ ԥmԥl olunması 

t

ԥmin edilir. 

15.12. Sanitariya-epidemioloji monitorinq 

Ԥtraf mühitin sanitariya-epidemioloji monitorinqi

— 

ԥtraf mühit amillԥrinin öyrԥnilmԥsi vԥ onların insanların 

sa

÷lamlı÷ına tԥsirinin qiymԥtlԥndirilmԥsi mԥqsԥdi ilԥ

orqanoleptik, sanitariya-kimy

ԥvi, fiziki-kimyԥvi, bakteriolo-

ji, radioloji, toksikoloji, helmintoloji göst

ԥricilԥr üzԥrindԥ

aparılan n

ԥzarԥtdԥn ibarԥt olub, aúa÷ıdakıları ԥhatԥ edir: 

ƒ

seliteb v

ԥ  iú zonasının atmosfer havasının 

monitorinqi; 

ƒ

ԥhalinin tԥsԥrrüfat-içmԥli su tԥchizatında vԥ

rekreasiya m

ԥqsԥdilԥ istifadԥ olunan açıq su 

m

ԥnbԥlԥrinin monitorinqi; 

ƒ

bitkil

ԥrin yetiúdirildiyi, mineral gübrԥ 

v

ԥ

pestisidl

ԥrdԥn istifadԥ, zԥhԥrli kimyԥvi maddԥlԥrin 

saxlanma yerl

ԥrinin, uúaq müԥssisԥlԥrinin, idman-

sa

÷lamlıq meydançalarının vԥ  sԥnaye müԥssisԥlԥrinin 

ԥrazilԥrinin torpa÷ının monitorinqi; 

ƒ

t

ԥsԥrrüfat-içmԥli suyun monitorinqi; 

                                                                                  

 585

ƒ

X

ԥzԥr dԥnizinin Azԥrbaycan Respublikasına 

m

ԥnsub olan bölmԥsindԥ ԥhalinin rekreasiya mԥqsԥdilԥ

istifad

ԥ etdiyi sahil zolaqlarının monitorinqi; 

ƒ

ԥhalinin radiasiya tԥhlükԥsizliyinin monitorinqi. 

Atmosfer havasının sanitariya-epidemioloji 

monitorinqi. 

Seliteb zonanın atmosfer havasının 

sanitariya-epidemioloji monitorinqi 

ԥsasԥn sԥnayenin 

inki

úafı, avtomobil nԥqliyyatının intensivliyi vԥ s. nԥzԥrԥ

alınmaqla dövl

ԥt sanitariya orqanları 

t

ԥrԥfindԥn 

mü

ԥyyԥnlԥúdirilmiú yerlԥrdԥ vԥ tezlikdԥ tԥúkil olunur. 

øú zonasının havasının monitorinqi — iúçinin ԥmԥk 

f

ԥaliyyԥti prosesindԥ daimi vԥ müvԥqqԥti oldu÷u 

meydança v

ԥ ya döúԥmԥdԥn 2 m-dԥk hündürlükdԥ olan 

sah

ԥnin havası üzԥrindԥ dövlԥt sanitariya-epidemioloji 

xidm

ԥti tԥrԥfindԥn aparılan nԥzarԥti ԥhatԥ edir. 

Monitorinq 17.12.2002-ci il tarixli, GN-4336/01-01 

nömr

ԥli “Yaúayıú yerlԥrindԥ atmosfer havasını 

çirkl

ԥndirԥn maddԥlԥrin yol verilԥn konsentrasiya hԥddi” 

gigiyena normaları il

ԥ reqlamentlԥúdirilԥn göstԥricilԥr 

üz

ԥrindԥ aparılır. 

Ԥhalinin tԥsԥrrüfat-içmԥli su tԥchizatında vԥ

rekreasiya m

ԥqsԥdilԥ istifadԥ olunan açıq su 

m

ԥnbԥlԥrinin monitorinqi — ԥhalinin açıq su 

                                                                                  

 586

m

ԥnbԥlԥrindԥn tԥsԥrrüfat-içmԥli vԥ rekreasiya mԥqsԥdilԥ

istifad

ԥ etdiyi açıq su mԥnbԥlԥrinin üzԥrindԥ  nԥzarԥtin 

h

ԥyata keçirilmԥsindԥn ibarԥtdir. 

Monitorinq S

ԥhiyyԥ Nazirliyi tԥrԥfindԥn qanunverici-

likl

ԥ müԥyyԥn olunmuú qaydada tԥsdiq edilmiú sanitariya 

norma v

ԥ qaydaları ilԥ müԥyyԥnlԥúdirilmiú orqanoleptik, 

sanitariya-kimy

ԥvi, bakterioloji, radioloji, toksikoloji 

göst

ԥricilԥr üzԥrindԥ ayda bir dԥfԥdԥn az olmamaq úԥrti 

il

ԥ aparılır. 

Torpa

÷ın sanitariya-epidemioloji monitorinqi

a

úa÷ıdakı yerlԥrdԥ tԥúkil olunur: 

ƒ

bitkil

ԥrin yetiúdirildiyi yerlԥrdԥ; 

ƒ

s

ԥnaye müԥssisԥlԥrinin ԥrazisindԥ; 

ƒ

mineral gübr

ԥ vԥ pestisidlԥrin istifadԥ yerlԥrindԥ; 

ƒ

z

ԥhԥrli maddԥlԥrin saxlanma yerlԥrindԥ; 

ƒ

u

úaq müԥssisԥlԥri vԥ idman-sa÷lamlıq meydançala-

rının 

ԥrazisindԥ; 

ƒ

yeni ya

úayıú  vԥ ictimai binaların, habelԥ ԥhalinin 

münt

ԥzԥm istifadԥ etdiyi obyektlԥrin tikintisi planlaúdırılan 

ԥrazilԥrdԥ. 

Monitorinq kimy

ԥvi göstԥricilԥrin, o cümlԥdԥn üzvi bir-

l

ԥúmԥlԥr, a÷ır metallar, pestisidlԥr, bakterioloji gös-

                                                                                  

 587

t

ԥricilԥr, helmintlԥr vԥ radioaktiv maddԥlԥrin miqdarı 

üz

ԥrindԥ rübdԥ bir dԥfԥdԥn az olmamaqla hԥyata keçirilir. 

T

ԥsԥrrüfat-içmԥli suyun sanitariya-epidemioloji 

monitorinqi — 

ԥhali tԥrԥfindԥn tԥsԥrrüfat-içmԥli su kimi 

istifad

ԥ olunan su mԥnbԥlԥrinin çirklԥnmԥsinin qarúısının 

alınması m

ԥqsԥdilԥ hԥyata keçirilir. 

Monitorinq müvafiq standartlar, sanitariya normaları 

v

ԥ qaydaları ilԥ reqlamentlԥúdirilԥn göstԥricilԥr  ԥsasında 

su m

ԥnbԥlԥrindԥ, su tԥmizlԥyici qur÷ularda, su 

hovuzlarında, paylayıcı 

úԥbԥkԥlԥrdԥ aparılır. 

Monitorinqin keçirilm

ԥ tezliyi ayda bir dԥfԥdԥn az 

olmamaqla sanitariya-epidemioloji xidm

ԥt orqanları 

t

ԥrԥfindԥn müԥyyԥnlԥúdirilir. 

X

ԥzԥr dԥnizinin sanitariya-epidemioloji monito-

rinqi — 

ԥhalinin rekreasiya mԥqsԥdilԥ istifadԥ etdiyi sahil 

zola

÷ında aparılır. Monitorinq çimԥrlik mövsümü (may-

sentyabr) 

ԥrzindԥ  hԥftԥdԥ bir dԥfԥdԥn az olmamaqla, 

qalan vaxtlarda is

ԥ ayda bir dԥfԥ aparılır. Monitorinq 

d

ԥniz suyunda insan sa÷lamlı÷ına mԥnfi tԥsir göstԥrԥn 

neft m

ԥhsullarının, fenolun, mikrobioloji göstԥricilԥrin, 

asılı madd

ԥlԥrin tԥyini mԥqsԥdilԥ hԥyata keçirilir. 

Ԥhalinin radiasiya tԥhlükԥsizliyinin monitorinqi — 

ԥhalinin vԥ ԥtraf mühitin ionlaúdırıcı  úüalanmanın 

                                                                                  

 588

t

ԥsirindԥn mühafizԥsinin tԥmin edilmԥsi mԥqsԥdilԥ

aparılan t

ԥdbirlԥr sistemi olub qanunvericiliklԥ müԥyyԥn 

edilmi

ú normativ sԥnԥdlԥrԥ uy÷un olaraq hԥyata keçirilir. 

15.13. Ekzogen geoloji v

ԥ seysmogeodinamik 

prosesl

ԥrin ԥtraf mühitin vԥziyyԥtinԥ tԥsirinin 

monitorinqi 

Ekzogen geoloji prosesl

ԥrin  ԥtraf mühitin 

v

ԥziyyԥtinԥ  tԥsirinin monitorinqinԥ — torpaqların, 

úԥhԥr, qԥsԥbԥ vԥ kԥndlԥrin, sԥnaye vԥ mülki obyektlԥrin 

sürü

úmԥlԥrdԥn, sellԥrdԥn, subasmalardan, bataqlaúma-

dan, 

úoranlaúmadan, yar÷anԥmԥlԥgԥlmԥdԥn, külԥk vԥ su 

eroziyasından, abraziyadan v

ԥ s. qorunması, baú verԥ

bil

ԥcԥk proseslԥrin dinamikasının nԥzarԥtdԥ saxlanıl-

ması, proqnozla

údırılması, onlardan dԥyԥ bilԥcԥk ziyanın 

minimuma endirilm

ԥsi mԥqsԥdi ilԥ kompleks hidrogeoloji, 

müh

ԥndis-geoloji, geofiziki, topogeodezik tԥdqiqatların 

aparılması  v

ԥ bu mԥqsԥdlԥ müúahidԥ úԥbԥkԥsinin 

yaradılması daxildir. 

Ekzogen-geoloji prosesl

ԥrin monitorinq úԥbԥkԥsinԥ, 

növl

ԥrindԥn asılı olaraq, aúa÷ıdakılar daxildir: 

ƒ

sürü

úmԥlԥr üzrԥ — reperlԥr, quyular, mayaklar, 

xüsusi cihazlar, vizual mü

úahidԥ nöqtԥlԥri; 

                                                                                  

 589

ƒ

sell

ԥr, uçqun vԥ töküntülԥr üzrԥ — xüsusi 

meydançalar, tamasalar, vizual mü

úahidԥ nöqtԥlԥri; 

ƒ

subasmalar, bataqla

úmalar vԥ úoranlaúmalar üzrԥ

— quyular, tamasalar, vizual mü

úahidԥ nöqtԥlԥri; 

ƒ

kül

ԥk vԥ su eroziyaları, abraziyalar vԥ palçıq 

vulkanları üzr

ԥ — vizual müúahidԥ nöqtԥlԥri vԥ

tamasalar. 

Ekzogen-geoloji prosesl

ԥrin monitorinqi, prosesin 

d

ԥrԥcԥsindԥn vԥ növündԥn asılı olaraq, aúa÷ıdakı tezliklԥ

aparılır: 

ƒ

I d

ԥrԥcԥli proseslԥr (inkiúaf edԥn, lakin hԥlԥlik 

irimiqyaslı t

ԥhlükԥ yaratmayanlar) üzrԥ — ildԥ 1 dԥfԥ; 

ƒ

II d

ԥrԥcԥli proseslԥr (tԥhlükԥ yaradanlar, lakin 

ümumi profilaktik t

ԥdbirlԥrin görülmԥsi ilԥ qarúısının 

alınması mümkün olanlar) — sürü

úmԥlԥr, sellԥr, 

subasmalar, bataqla

úmalar üzrԥ ilin mart-iyun aylarında 

h

ԥr ayda 1 dԥfԥdԥn az olmayaraq, qalan vaxtlar 3 ayda 1 

d

ԥfԥdԥn az olmayaraq; 

ƒ

dig

ԥr proseslԥr — hԥr 3 ayda 1 dԥfԥdԥn az 

olmayaraq; 

ƒ

III d

ԥrԥcԥli proseslԥr (ԥhaliyԥ  vԥ iqtisadiyyat 

sah

ԥlԥrinԥ real tԥhlükԥ yaradan vԥ onlara qarúı 

t

ԥxirԥsalınmaz tԥdbirlԥrin görülmԥsi tԥlԥb olunan) — 

                                                                                  

 590

sürü

úmԥlԥr üzrԥ mart-iyun vԥ oktyabr-noyabr aylarında 

— h

ԥr ayda 3 dԥfԥdԥn az olmayaraq, qalan aylar 1 

d

ԥfԥdԥn az olmayaraq; 

ƒ

dig

ԥr proseslԥr — ayda 1 dԥfԥdԥn az olmayaraq. 

Atmosfer çöküntül

ԥrinin aylıq normadan artıq oldu÷u 

v

ԥ anomal hallarda proseslԥr üzԥrindԥ ԥlavԥ olaraq 

yoxlama mü

úahidԥlԥri aparılır.