MÜND
ԤRøCAT
S
ԥh.
G
øRøù……………………………………………….........1
1. Ekologiyanın
ԥsas anlayıúları vԥ sistemliliyi..... 4
1.1. Ekologiyanın
ԥsas úԥrh formaları........................ 4
1.2. Ümumi ekologiyanın qurulu
úu ……......……....... 6
1.3. Ekologiyanın
ԥsas tԥdqiqat obyekti..................... 8
1.4. Ekologiyanın
ԥsas bölmԥlԥri............................... 9
2. Ekologiyanın inki
úaf tarixi, qrupları vԥ
antropogen f
ԥaliyyԥtin tԥzahür formaları........ 20
2.1. Ekologiyanın inki
úaf tarixi……………….…….... 20
2.2. Ekologiyanın qrupları………………………….... 22
2.3 Ekologiyanın qanunları .................................... 23
2.4. Antropogen f
ԥaliyyԥtin tԥzahür formaları...........36
3. Ekoloji sisteml
ԥr vԥ ekoloji amillԥr...................40
3.1.Ekosistemin konsepsiyası...................................40
3.2. Ekoloji sisteml
ԥr.................................................46
3.3.Ekosistemin inki
úafı vԥ dinamikası.
Suksessiya………………………………………....47
3.4. Ekoloji amill
ԥrin tԥsnifatı.............................. .....55
3.5.
øqlim ԥmԥlԥ gԥtirԥn amillԥr................................69
.
625
4. Az
ԥrbaycanın ԥsas tԥbii ehtiyatları...................73
4.1. T
ԥbii sԥrvԥtlԥr vԥ onların tԥsnifatı .................... 73
4.2. Ekoloji sisteml
ԥrin mԥhsuldarlı÷ı....................... 76
4.3. Kurort – rekreasiya ehtiyatları............................81
4.4. Karbohidrogen ehtiyatları...................................82
4.5. Az
ԥrbaycanın torpaq ehtiyatları.........................82
4.6. Az
ԥrbaycanın florası haqqında..........................90
4.7. Az
ԥrbaycan Respublikasının meúԥlԥr i...............97
4.8. Az
ԥrbaycanın faunası haqqında......................111
4.9. Bioloji ehtiyatlar................................................130
4.10. Qoruqlar v
ԥ yasaqlıqlar..................................131
5. Az
ԥrbaycan respublikasinin ԥsas ekoloji
probleml
ԥri vԥ onlara qarúı mübarizԥ.............132
5.1. Ekoloji t
ԥhlükԥsizlik anlayıúı.............................135
5.2.Ab
úeron yarımadasının ԥsas ekoloji
probleml
ԥri.........................................................138
5.3. X
ԥzԥr dԥnizinin ekoloji problemlԥri.................142
5.4. X
ԥzԥr dԥnizi sԥviyyԥsinin dԥyiúmԥsi
problemi ...........................................................149
5.5. Az
ԥrbaycan torpaqlarının eroziyası.................150
5.6. X
ԥzԥr dԥnizinin ekoloji mühitinin mühafizԥ
sisteml
ԥri ...........................................................154
5.7. Eroziyaya qar
úı mübarizԥ tԥdbirlԥri..................155
626
6. Biosfer. Biosferd
ԥ tԥkamül. Biosferԥ tԥsir.....159
6.1. Biosfer. Biosferin t
ԥrkibi vԥ xüsusiyyԥtlԥri........159
6.2. Biosferd
ԥ tԥkamül proseslԥri............................166
6.3. T
ԥkamül proseslԥrinԥ mutasiyanın vԥ tԥbii seçmԥ
prosesl
ԥrinin tԥsiri...........................................167
6.4. Biosferd
ԥ maddԥlԥrin dövr etmԥsi...................169
6.5. Biosfer v
ԥ ekoloji fԥlakԥtlԥrin qarúısının
alınması...........................................................173
7. Atmosferin qurulu
úu, çirklԥnmԥ mԥnbԥlԥri vԥ
mühafiz
ԥsinin texniki vasitԥlԥri vԥ üsulları....176
7.1. Yerin Atmosfer t
ԥbԥqԥsinin yaranması............176
7.2. Atmosfer t
ԥbii mühitin bir hissԥsi kimi..............178
7.3.
Ⱥtmɨsferin quruluúu.........................................181
7.4. Atmosferd
ԥ qazların balansı..........................184
7.5. Atmosferin çirkl
ԥnmԥ mԥnbԥlԥri......................188
7.6. Atmosfer çirkl
ԥnmԥlԥrinin nԥticԥlԥri.................202
7.7. Atmosferin radioaktiv çirkl
ԥnmԥlԥri..................212
7.8. Atmosfer havasının qorunma t
ԥdbirlԥri............217
7.8.1. Parnik effektin
ԥ qarúı tԥdbirlԥr.....................221
8. Atmosfer mühafiz
ԥsinin texniki vasitԥlԥri vԥ
üsulları...............................................................225
8.1. Qaz tullantılarının t
ԥmizlԥnmԥ üsulları............230
627
8.1.1 Qaz tullantılarının tozlardan t
ԥmizlԥnmԥ
üsulları...........................................................231
8.1.2. Qazların tozlardan filtrl
ԥrlԥ tԥmizlԥnmԥsi... 242
8.1.3. Qazların tozlardan skrubberl
ԥr vasitԥsilԥ
t
ԥmizlԥnmԥsi.................................................246
8.2. Qaz tullantılarının SO
2
v
ԥ H
2
S –d
ԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi...................................................250
8.2.1. Tullantı qazların SO
2
– d
ԥn tԥmizlԥnmԥsi.....252
8.2.2. Avtoklav üsulu il
ԥ qazların SO
2
–d
ԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi.................................................268
8.2.3.
øúlԥnmiú qazların SO
2
–d
ԥn manqan, maqnezit
v
ԥ ԥhԥng üsulu ilԥ tԥmizlԥnmԥsi...................270
8.2.4. Adsorbsiya üsulları il
ԥ qazların SO
2
–d
ԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi..................................................274
8.2.5. Qazların termiki v
ԥ katalitik tԥmizlԥnmԥ
üsulları...........................................................275
8.2.6. Qazların hidrogensulfidd
ԥn tԥmizlԥnmԥsi.....278
8.3. Kation s
ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında
yaranan qaz tullantılarının t
ԥmizlԥnmԥsi
üsulları..............................................................287
8.4. Qeyri ionogen s
ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında
yaranan qaz tullantılarının t
ԥmizlԥnmԥsi
üsulları.............................................................291
628
8.5. Qaz tullantılarının azot oksidl
ԥrindԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi...................................................296
8.5.1. Azot oksidl
ԥrinin katalitik oksidlԥúmԥsi.........302
8.5.2. Azot oksidl
ԥrinin(NO
x
) hidrogenl
ԥ
reduksiyası.....................................................303
8.5.3. Azot oksidl
ԥrinin (NO
x
) ammonyak il
ԥ
reduksiyası.....................................................305
8.5.4. Azot oksidl
ԥrinin karbohidrogenlԥrlԥ
reduksiyası.....................................................306
8.5.5 Azot oksidl
ԥrinin oksigenli birlԥúmԥlԥrlԥ
reduksiyası.....................................................308
8.5.6. Oksidl
ԥúdirici üsulla qazların azot oksidlԥrindԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi...............................................309
8.5.7. Tullantı qazlarının azot oksidl
ԥrindԥn sorbentlԥr
vasit
ԥsilԥ tԥmizlԥnmԥsi. ...............................311
8.5.8. Qazların katalitik v
ԥ termiki tԥmizlԥnmԥ
üsullarları......................................................313
8.5.9. Nitrat tur
úusu istehsalında yaranan tulantı
qazlarının t
ԥmizlԥnmԥsi................................315
8.5.10. Amonyak i
útirakı ilԥ azot oksidlԥrinin selektiv
reduksiyası..................................................322
8.6. Qaz tullantılarının karbon oksidind
ԥn
t
ԥmizlԥnmԥsi...................................................325
629
8.6.1. Mis-alüminium-xlorid m
ԥhlulu ilԥ karbon oksidi
nin (CO) absorbsiyası....................................329
8.7. Uçucu h
ԥlledici buxarlarının adsorbsiyası........331
8.8. Qazların katalitik v
ԥ termiki üsullarla
t
ԥmizlԥnmԥsi....................................................333
8.9. Qaz tullantılarının hidrogenxloridd
ԥn tԥmizlԥn-
m
ԥsi.................................................................334
8.9.1. Hidrogenxlorid istehsalında alınan tullantı qaz-
larının t
ԥmizlԥnmԥsi....................................343
8.9.2. Kalsium xlorid istehsalında ayrılan qaz qarı
úı÷ı-
nın hidrogenxloridd
ԥn tԥmizlԥnmԥsi............345
9. Litosferin qurulu
úu, çirklԥnmԥ mԥnbԥlԥri vԥ
qorunması.........................................................351
9.1. Litosfer v
ԥ onun quruluúu.................................351
9.2. Litosferin çirkl
ԥnmԥ mԥnbԥlԥri..........................356
9.3. Torpaqların çirkl
ԥnmԥsinԥ nԥzarԥt..................372
9.4. Qida z
ԥnciri üçün tԥhlükԥsiz pestisidlԥrin
istehsalı...........................................................373
9.5. Maye
úԥkilli radioaktiv tullantıların zԥrԥrsizlԥúdiril-
m
ԥsi üsulları.....................................................375
9.6. B
ԥrk mԥiúԥt tullantılarının zԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi,
utilizasiyası, l
ԥ÷v edilmԥ üsulları vԥ
anbarla
údırılması.............................................376
630
9.7. B
ԥrk mԥiúԥt tullantılarının aerob biotermiki kom
posterl
ԥnmԥsi..................................................378
9.8. B
ԥrk mԥiúԥt tullantılarının zibil emalı zavodlarında
yandırılması.....................................................380
9.9. Litosferin çirkl
ԥnmԥlԥrdԥn mühafizԥsi mԥqsԥdilԥ
görül
ԥn tԥdbirlԥr...............................................381
9.10. Torpaqların monitorinqi..................................386
10. Daxili su tutumlarının çirkl
ԥnmԥ mԥnbԥlԥri vԥ
çirkab suların t
ԥmizlԥnmԥ üsulları...............389
10.1. Daxili su tutumlarının çirkl
ԥnmԥ mԥnbԥlԥri....389
10.2.Çirkab sularının t
ԥmizlԥnmԥsi üçün üsullar vԥ
avadanlıqlar.....................................................396
10.2.1.Çirkab sularının mexaniki üsulla t
ԥmizlԥn-
m
ԥsi...............................................................399
10.2.2. Çirkli suların mexaniki t
ԥmizlԥnmԥsi prosesinin
texnoloji sxemi...............................................412
10.2.3.Çirkab sularının kimy
ԥvi vԥ fiziki-kimyԥvi
üsullarla t
ԥmizlԥnmԥsi....................................414
10.2.4.Çirkab sularının ion mübadil
ԥ üsulu ilԥ
t
ԥmizlԥnmԥsi..................................................426
10.2.5. Çirkli suların bioloji t
ԥmizlԥnmԥ üsulları......430
10.2.6.S
ԥnaye tullantı sularının adsorbsiya üsulu ilԥ
t
ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi.......441
631
10.2.7. Xlor üzvi madd
ԥlԥr istehsal edԥn müԥssisԥlԥr-
d
ԥ yaranan çirkab suların adsorbsiya üsulu ilԥ
t
ԥmizlԥnmԥ qur÷usunun texnoloji sxemi......446
10.2.8. Neft m
ԥhsulları ilԥ çirklԥnmiú suların tԥmizlԥn-
m
ԥ texnologiyası..........................................452
11. Radiasiya
úüalarının ԥtraf mühitԥ ekoloji
t
ԥhlükԥsi vԥ onlara qarúı mübarizԥ…………457
11.1. Radiasiya
úüalarının tԥbiԥti vԥ tԥsiri haqqında
ԥsas anlayıúlar...............................................457
11.2. Radiasiya t
ԥhlükԥsizliyinin ԥsas prinsiplԥri....461
11.3.Radiasiya t
ԥhlükԥsizliyinin tԥmin edilmԥsi
sah
ԥsindԥ dövlԥt normalaúdırılması..............465
11.4. Radiasiya t
ԥhlükԥsizliyi úԥraitinin qiymԥtlԥndiril-
m
ԥsi..............................................................467
11.5.Ultrab
ԥnövúԥyi úüaların növlԥri vԥ müalicԥvi
t
ԥsiri haqqında.................................................473
11.6.Ultrab
ԥnövúԥyi vԥ infraqırmızı úüalanma vԥ
onların t
ԥhlükԥsi...............................................478
11.7.
Ԥtraf mühitin radioaktiv çirklԥnmԥlԥrdԥn mühafi-
z
ԥsi vԥ radiasiya sԥviyyԥsinԥ nԥzarԥt..............479
12. Ekoloji f
ԥsadların tԥbiԥtdԥki enerji tarazlı÷ına
t
ԥsiri................................................................484
12.1. Çirkl
ԥnmiú sular.............................................487
632
12.3. Ekoloji qloballa
úmanın tԥzahür formaları.......490
13. Ekoloji siyas
ԥtin ԥsas istiqamԥtlԥri, sabit
inki
úafa keçid vԥ ekoloji problemlԥrin hԥlli..494
13.1. Az
ԥrbaycan Respublikasında ekoloji siyasԥtin
ԥsas istiqamԥtlԥri...........................................494
13.2. Sabit inki
úafa keçidin perspektivlԥri.............502
13.3. Ekoloji probleml
ԥrin hԥlli.................................510
13.3.1. T
ԥbii ehtiyatlardan sԥmԥrԥli istifadԥ……….518
13.3.2. Su ehtiyatları…………………………………520
13.3.3. Atmosfer havasının mühafiz
ԥsi…………..523
13.3.4. Torpaq ehtiyatlarının qorunması……….…..524
13.3.5. Me
úԥ ehtiyatlarının mühafizԥsi……………525
13.3.6.S
ԥnaye vԥ
m
ԥiúԥt tullantılarının idarԥ
edilm
ԥsi......................................................528
13.3.7. Bioloji müxt
ԥlifliyin qorunub saxlanıl-
ması............................................................529
13.3.8. S
ԥhralaúmaya qarúı mübarizԥ……………..533
13.3.9. Ekoloji
úüurun formalaúmasi problemi.................534
14.
Ԥtraf mühitin mühafizԥsinin ԥsas prinsiplԥri
v
ԥ ekoloji dövlԥt proqramının mԥqsԥdi.....544
14.1.
Ԥtraf mühitin mühafizԥsinin ԥsas prinsip-
l
ԥri....................................................................544
14.2. Ekoloji dövl
ԥt proqraminin ԥsas mԥqsԥdi....545
633
14.2.1.
Ԥtraf mühitin vԥziyyԥtinin davamlı úԥkildԥ
pisl
ԥúmԥsi....................................................545
14.2.2. Sür
ԥtli úԥhԥrlԥúmԥ nԥticԥsindԥ torpa÷a yara-
nan t
ԥlԥbat...................................................546
14.2.3. Torpa
÷ın sԥmԥrԥli idarԥçiliyinԥ ehtiyac.......547
14.3. Az
ԥrbaycanın ԥtraf mühit qanunvericiliyi vԥ
proseduraları..................................................548
14.3.1.Az
ԥrbaycan Respublikasının Konstitusi-
yası..............................................................548
14.3.2. “
Ԥtraf Mühitinin Mühafizԥsi Haqqında” Qa-
nun.................................... .........................549
15.
Ԥtraf mühitin monitorinqi...............................550
15.1. Ekoloji monitorinq haqqında ümumi m
ԥlumat vԥ
onun v
ԥzifԥlԥri................................................550
15.2. Atmosfer havasının monitorinqi………………553
15.3. Su obyektl
ԥrinin monitorinqi…………………..554
15.4. X
ԥzԥr dԥnizinin (gölünün) Azԥrbaycan Respub-
likasına m
ԥnsub olan bölmԥsinin çirklԥnmԥsinin
monitorinqi.....................................................564
15.5. Torpaqların monitorinqi..................................568
15.6. Mineral-xammal ehtiyatlarının monitorinqi…..570
15.7. Bioloji ehtiyatların monitorinqi……………...…572
15.8. Atmosfer ya
÷ıntılarının monitorinqi…….…….576
634
15.9. Radioaktivliyin monitorinqi……………………577
15.10.
Ԥtraf mühitԥ zԥrԥrli fiziki tԥsirlԥrin moni-
torinqi…….…………………………………….580
15.11. Tullantıların monitorinqi................................583
15.12. Sanitariya-epidemioloji monitorinq...............584
15.13. Ekzogen geoloji v
ԥ seysmogeodinamik proses-
l
ԥrin ԥtraf mühitin vԥziyyԥtinԥ tԥsirinin monito-
rinqi..............................................................588
15.14. Xüsusi mühafiz
ԥ olunan tԥbiԥt ԥrazilԥrinin
monitorinqi...................................................591
16. Dövl
ԥt ekoloji ekspertizanın mԥqsԥdi vԥ
v
ԥzifԥlԥri.........................................................593
16.1. Dövl
ԥt ekoloji ekspertizasının mԥqsԥdi..........593
16.2. Dövl
ԥt ekoloji ekspertizasının vԥzifԥlԥri.........594
16.3. Dövl
ԥt ekoloji ekspertizasının obyektlԥri…….595
17. Az
ԥrbaycanın ekoloji tԥhlükԥsizliyi sahԥsindԥ
beyn
ԥlxalq ԥmԥkdaúlıq..................................596
17.1. Ölk
ԥnin ekoloji tԥhlükԥsizliyi sahԥsindԥ beynԥl-
xalq
ԥmԥkdaúlıq prinsiplԥri.............................596
17.2. Ölk
ԥnin ekoloji tԥhlükԥsizliyinin beynԥlxalq as-
pektl
ԥri...........................................................606
17.3.Ekoloji t
ԥhlükԥsizliyin tԥminatında iqtisadi
mexanizml
ԥr...................................................610
Dostları ilə paylaş: |