O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

O‘rtacha qatnov masofasi,yuk tashish o‘rtacha masofasi, yo‘lovchilar 
almashuv koeffitsienti va yo‘lovchilar o‘rtacha qatnov masofasi 
Bir sutkali o‘rtacha qatnov masofasi miqdori transport vositasi va 
haydovchilarning qanchalik jadal (intensiv) ishlashlariga bog‘liq bo‘lib, yonilg‘i 
sarfi,rejadagi yoki hisobiy davr ichida transport ishi hajmida o‘z aksini topadi. 
Avtomobil saroyi bo‘yicha o‘rtacha sutkalik qatnov masofasi, barcha marka 
(modelli) avtomobillar umumiy qatnov masofasini ekspluatatsiyadagi avtomobil-
kunlar yig‘indisiga nisbati qilib aniqlanadi: 
[28] 
Yuk tashishda yuklangan avtomobillarni ortish-tushirish joylari orasidagi 
qatnovi yukli qatnov va uning masofasi yukli qatnov masofasi deb ataladi. 
Odatda ekspluatatsion hisoblarda yukli qatnov masofalari har xilligini inobatga 
olinib yukli qatnov masofalarini o‘rtacha miqdoridan foydalaniladi. 
Yukli qatnov masofalarining (
l
yuq
) o‘rtacha miqdori, bu umumiy yukli qatnov 
masofasini o‘sha davrdagi yukli qatnovli soni (z
yuq
) ga nisbati qilib aniqlanadi: 
[29] 
Agar bizga ishdagi vaqt (t
ish
), yukli qatnovlari soni (z
yuq
), yukli qatnov 
masofasining o‘rtacha qiymati va marshrutdagi qatnov masofasidan foydalanish 
koeffitsienti (

m
) ma’lum bo‘lsa, tashishni bajarish uchun bosib o‘tilgan masofa: 
[30] 
Bir kun davomida umumiy qatnov masofasi 
[31] 
Iborat bo‘ladi. 
Yuk tashishda 1 t yukni o‘rtacha masofaga tashish miqdori yuk hosil etuvchi 
punktlar joylashganligi, ular yuk oboroti, yuk oqimi tarkibi, tv turi, nominal yuk 
ko‘tarish koeffitsientlariga bog‘liqdir. 
юк
Z
юк
l
o
l
юк
Z
м
юк
l
ум
L







.
эп
АК
э
АК
э
АК
умп
L
ум
L
ум
L
э
АК
ум
L
ўрт
к
L










...
2
1
...
2
1
.
юк
Z
юк
L
ўрт
юк
l
.
.

м
юк
l
к
L

.




юк
L
юк
Z
юк
l
o
L
юк
Z
м
юк
l
ум
L






.

---

469
O‘rtacha tashish masofasi 1t yukni o‘rtacha qancha masofaga tashilganligini 
ko‘rsatadi va uni tonna-kilometrli yuk oborotlarini tonnalarda o‘lchanuvchi tashilgan 
yuklar miqdori (q) ga nisbati qilib aniqlaniladi: 
[32] 
 
 
Bir marta yukli qatnov uchun l
yuq.
Miqdori bilan 
l
o‘rt.
O‘zaro tengdir, chunki 
[33] 
Bir kun yoki smena 
davomidagi 
l
yuq
va 
l
o‘rt
bir avtomobil har xil miqdoridagi yukni bir xil masofaga yoki 
bir xil miqdoridagi yukni har xil masofaga tashilganda o‘zaro teng bo‘ladilar: 
юк
юк
a
юкn
юк
юк
a
юк
a
n
юк
а
юк
а
юк
a
ўрт
l
Z
q
l
l
l
q
Z
q
l
q
l
q
l
q
Q
Р
l

















)
(
2
1
2
1
[34]
юк
an
a
a
an
a
a
юк
an
a
a
юк
аn
юк
а
юк
a
ўрт
l
q
q
q
q
q
q
l
q
q
q
l
q
l
q
l
q
Q
Р
l

























2
1
2
1
2
1
2
1
)
(
[35] 
Har xil yuk ko‘tarish qobiliyatli yoki bir xil yuk ko‘tarish qobiliyatiga ega 
bo‘lgan avtomobillar va avtopoezdlar har xil masofaga yuk tashish qobiliyatlari bir 
xil bo‘lmagan holda yuk tashishlarni bajarsalar 
l
o‘rt 
va
 l
yuq
o‘zaro teng bo‘lmaydilar.