O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202
Yüklə 7,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.transport vositasi ish unumiga ta’sir etuvchi asosiy ekspluatatsion ko‘rsatkichlar
|
V
l t , soat[46] Bir aylanish vaqti esa айл t T O T ЮК t V l T T O T ЮК V t V l [47] Aylanish vaqti va avtomobilning marshrutda bo‘lish vaqti ma’lum bo‘lsa, ish kuni davomidagi qatnovlar miqdorini quyidagi formula bo‘yicha hisoblab topish mumkin: айл ИШ ЮК t Т Z = T O T юк T Ш И t V l V T [48] Yukli qatnovlar sonini aniqlash formulasini (41) va (42) formulalarga qo‘yib, ularni quyidagi ko‘rinishga keltiramiz: Q k = T O T юк T СТ Н Ш И t V l V q T , t [49] R k = T O T юк T СТ Н Ш И t V l lюю V q T , tkm [50] Transport vositalari bir soatlik unumdorligi quyidagi formulaga binoan hisoblanadi: 474 иш к Q Т Q W иш к Р Т Р W Bunda:w q - transport vositasi birligining t/soatda o‘lchanuvchi bir soatlik unumdorligi; W p -transport vositasi birligining tkm/soatda o‘lchanuvchi bir soatlik unumdorligi. Yuqoridagi formulalarga (49) va (50) formulalardagi transport vositalarining 1 kunlik unumini qo‘yilsa, yuqoridagi formulaning ko‘rinishi: т o Т юк Т ст н Q t V l V q W t/soat [51] т o Т юк юк Т д н Р t V l l V q W tkm/soat[52] Bo‘ladi. Bu formulalarga ko‘ra avtomobil (avtopoezd)lar unumdorligiga ta’sir etuvchi omillar: transport vositasi yuk ko‘tarish qobiliyati (q n ), yuk ko‘tarish qobiliyatidan foydalanish koeffitsienti ( ) , yukli qatnov masofasi ( l yuk ), yo‘ldan foydalanish koeffitsienti ( ), ortish va tushurish operatsiyalarida bekor turish vaqti (t o-t ), avtomobilning texnik harakat tezligi (v t ) dan iborat bo‘ladi. Odatda avtotransport saroyida har xil tip va modeldagi transport vositalari bo‘lib, ularning yuk ko‘taruvchanliklari hamda ish unumi har xil bo‘lgani uchun avtotransport saroyi ro‘yxatida bor avtomobillarning bir avtomobil-tonna quvvatiga soatlik ish unumi aniqlanadi: т o Т юк Т ст QlТ t V l V W t/soat; [53] т o Т юк юк Т Д РlТ t V l l V W tkm/soat[54] Formulalarni navbati bilan va ga bo‘linsa formulalar ko‘rinishio‘zgaradi: т o Т юк ст н Q t V l q W t/soat; [55] юк т o Т Д н Р l t V l q W tkm/soat;[56] T V ЮК T l V 475 т o Т юк ст Q t V l W 1 t/soat;[57] юк т o Т Д Р l t V l W tkm/soat [58] Yuqoridagi formulalardan ko‘rinib turibdiki, , , v t , l yuk , t o-t avtomobil saroyining umumiy yuk ko‘taruvchanligi va rejadagi davrda ish avtomobil-soatlar miqdorini bildirgan xolda transport vositalarining va avtotransport saroyining ish unumini hisoblash mumkin. 2.transport vositasi ish unumiga ta’sir etuvchi asosiy ekspluatatsion ko‘rsatkichlar Avtomobil transporti vositalari samaradorligini oshirish yo‘l-yo‘riqlari va usullari, tashish jarayonini to‘g‘ri tashkil etish avtomobillar unumdorligini oshirish va tashish tannarxiga ayrim texnik-ekspluatatsion omillarning ta’sir darajasi va xarakterini bilishning ahamiyati kattadir. Yuqoridagi formulalardan foydalanib ularning o‘ng tomonidaberilgan barchaomillarini bog‘liq emas, ya’ni ularning har biri o‘zaro funksional bog‘lanmagan miqdorlar shartliligi, tushunchalarni ancha osonlashtiradi. Unda har bir ko‘rsatkichni galma-gal o‘zgartirib, qolganlarini esa o‘zgarmas deb qabul etib, avtomobilning bir soatlik unumdorligiga (w q va w r ) barcha ekspluatatsion omillar ta’sirini aniqlash mumkin bo‘ladi. Amaldahamma yuqoridagi formulalarda ba’zi bir ekspluatatsion omillar bir- birlari bilan nisbatan bog‘liq emaslar. Ular qatoriga: q n , , l yuk va ko‘rsatkichlari kiradi. Avtomobil yuk ko‘taruvchanligi va undan foydalanish koeffitsienti o‘zgarishining soatli ish unumiga ta’sirini quyidagicha aniqlash mumkin. Yuk ko‘taruvchanlikni o‘zgaruvchan miqdor, qolgan omillarni o‘zgarmas deb, formulani quyidagicha ifoda etish mumkin: [59] Bunda o‘zgarmas koeffitsienti miqdoriga teng bo‘ladi. Yuk ko‘taruvchanlikdan foydalanish koeffitsientining ish unumiga ta’siri ham yuqoridagi kabi tahlil etiladi, ya’ni ЮК Т О T СТ q l t V а 1 Н q P q а W ЮК Т О T Н l t V q а 1 СТ P а W q а 476 Yo‘ldan foydalanish koeffitsientining avtomobil ish unumiga ta’siri quyidagicha aniqlanadi. 56- formuladagi ni o‘zgaruvchan, qolgan omillarni o‘zgarmas deb qabul etib, formulani quyidagi ko‘rinishga keltiramiz: Formulaning o‘ng va chap tomonlarini ga ko‘paytiramiz Ma’lum qisqartirishlardan so‘ng tenglamani quyidagi ko‘rinishga keltiramiz: Oldingi qabul etilgan shartga ko‘ra omilini bog‘liq bo‘lmagan va w p ni ga bog‘liq o‘zgaruvchi, qolgan omillarni shartli ravishda o‘zgarmas deb 56- formulani quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin: Bunda o‘zgarmas a vab koeffitsientlar quyidagi miqdorlarga teng: СТ Н P ЮК Т О P T q W l t W V 1 Т О ЮК t l СТ Н Т О ЮК P ЮК Т О Т О ЮК P T Т О ЮК q t l W l t t l W V t l 1 0 P Т О T ЮК Т О СТ Н ЮК P W t V l t q l W 0 P P W b а W Т О ЮК t q l а Т О T ЮК t V l b 477 Yukli qatnov masofasi ( l yuq )ning avtomobilning ish unumiga tasirini aniqlash uchun yuqoridagi 56- formuladan foydalanish mumkin. Unda l yuq omilini bog‘liq bo‘lgan va w p ni l yuq ga bog‘liq o‘zgaruvchi, qolgan omillarni shartli ravishda o‘zgarmas dub qabul etamiz. 56-formulaning ikki tomonini ham v t l yuq ga ko‘paytirib formulaning o‘ng tomonini chap tomonga o‘tkazsak, quyidagi ko‘rinishni oladi: Formuladagi ba’zi qisqartirishlardan so‘ng esa, u quyidagicha bo‘ladi: Yoki uning ko‘rinishini ham ikkinchi darajali egri chiziq, ya’ni teng tomonli giperbola ko‘rinishiga keltirish mumkin: Bunda o‘zgarmas koeffitsientlar: Ga teng Formulanibilan solishtirib ikkala tenglama ham matematik nuqtai nazardan bir xil degan xulosaga kelamiz. Shuning uchuntenglamaga ham nisbatan chiqarilgan xulosa tenglamaga ham to‘liq mos keladi, ya’ni avtomobil ish unumining l yuq tasirida o‘zgarishi ham teng tomonli giperbola qonuniga to‘g‘ri kelib w p- l yuq koordinatalar tizimining boshlanish nuqtasidan o‘tuvchi egri chiziq bo‘ladi. 0 P ЮК ЮК T Т О ЮК СТ Н T P T ЮК T W l l V t l q V W V l V 0 P T Т О ЮК СТ Н T P ЮК W V t l q V W l 0 P l ЮК l P ЮК W b l а W l СТ Н T l q V a T Т О l V t b 478 Avtomobil texnik tezligining uning ish unumiga tasiri quyidagicha aniqlanadi. 56-tenglamadagi texnik harakat tezligi (v t ) bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchi va ish unumining o‘zgarishi esa unga bog‘liq, qolgan omillarni shartli o‘zgarmas deb, tenglamaning ikkala tomonini hamga ko‘paytirib, uni boshqa ko‘rinishga keltiramiz: Tenglamani o‘zgarmas qiymatli a v vab v koeffitsientlari Bilan almashtirsak, quyidagicha bo‘ladi: Tenglama oldingilaridan o‘zgarmas a v vab v koeffitsientlarning miqdorlari bilangina farqlanadi. Demak, texnik harakat tezligining avtomobilning ish unumiga bog‘liqligi ham teng tomonli giperbola egri chizig‘i qonuniyatiga bo‘ysunar ekan. 0 P Т О ЮК T Т О СТ Н ЮК P T W t l V t q l W V 0 P t T t P T W b V a W V Т О T ЮК t V l Т О ЮК СТ Н v t l q а ; Т О ЮК v t l b 479 Avtomobil (avtopoezd)larning ortish-tushirish operatsiyalaridagi turishlarining ularning ish unumiga ta’sirini quyidagi tartibda aniqlaymiz.56-tenglamadagi avtomobil (avtopoezd)ning ortish-tushirish operatsiyalarida bekor turish vaqtini boshqa omillarga bog‘liq bo‘lmagan o‘zgaruvchi va ish unumining o‘zgarishi esa unga bog‘liq, qolgan omillarni shartli o‘zgarmas deb, tenglamaning ikkala tomonini ham l yuq miqdoriga ko‘paytirsak, natijaviy tenglama quyidagicha bo‘ladi: O‘zgarmas qiymatlar ; Larga almashtirib, tenglamani qayta yozsak: Ayni tenglama ham ikkinchi darajali egri chiziq formulasidir. Bu tenglama oldingilaridan t а koeffitsient yonida Т О t shartli o‘zgaruvchi miqdor yo‘qligi bilangina farqlanadi. Demak, avtomobilning ortish-tushirish operatsiyalarida bekor turish vaqti ( Т О t )ning uning ish unumiga tasiri ham teng tomonli giperbola egri chizig‘i 0 P T ЮК ЮК СТ Н P Т О W V l l q W t 0 P t t P Т О W b а W t T ЮК t V l b ЮК СТ Н t l q а 480 qonuniyatiga bo‘ysunar ekan va uning w p - Т О t koordinatalar tizimida bo‘ladi. Yüklə 7,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|