O. A. Shermatov b. Z. Nosirov d. T. Islamova m. Ya. Qobulova d. B. Axmadaliyeva r. D. Imomov

Qishloq xo’jalik mahsulotlarining o’rtacha erkin baholari*

Mahsulot turlari	1 s. sotish bahosi, so’m/sentener
	2017	2018	2019	2020
Boshoqli don	1123	2983	4608	34600
SHu jumladan, bug’doy	1018	2845	4482	36500
Kartoshka	1463	4086	6263	52800
Sabzavot	451	1591	2250	52100
Poliz	265	887	1242	32100
Meva	647	2175	3337	156000
Uzum	936	2598	3519	209800
Sut	1419	4801	7629	57600
Go’sht (tirik vaznda)	6409	24988	38092	62700

* Respublika Qishloq va suv xo’jaligi va Iqtisodiyot vazirligi ma’lumotlari asosida tuzilgan.
Qishloq xo’jaligi korhonalari tomonidan qurilish, transport hizmatlari, maishiy hizmat ko’rsatiladi. Bu hizmatlarning qiymati smeta hamda tarif baholarida hisob-kitob qilinadi.
Transfert baholar – bir birlashma yoki korporatsiya ichidagi o’zaro hisob-kitobda qo’llaniladigan baholardir.
Ularning mutlaq (absolyut) miqdori bozor iqtisodiga o’tish davrida talab va taklifdan, fan-texnika taraqqiyoti talablaridan kelib chiqqan holda o’zgarib bolrmoqda. Buni paxta xomashyosi uchun o’rnatiladigan davlat xarid baholari ham isbotlashi mumkin.

Hozirgi davrda tarmoqda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning tannarxlari tarkibida o’g’itlar, kimyoviy vositalar, yoqilg’i, yog’lovchi materiallarning, eektroyenergiya hamda asosiy vositalar amortizatsiyasining salmog’i 45-55 foizni tashkil etmoqda.

Qishloq xo’jalik mahsulotlarining baholarini belgilashda quyidagi uslublardan foydalanilmoqda:

• 
  baholarni belgilashda o’rtacha xarajatlar (tannarx) hamda foydaning (optimal miqdorda) ta’minlanishini;
  
• 
  baholarni belgilashda mahsulotning real qiymatiga asoslanish;
  
• 
  baholarni belgilashda real o’rtacha baholarga asoslanish. Bunda talab va taklif muammolari ham ma’lum darajada o’z aksini topadi.
  

Qishloq xo’jalik mahsulotlarining baholari dastavval talab va taklifni e’tiborga olishi lozim. Buning uchun mahsulotlar sifatli bo’lishi zarur. SHu bilan birga xo’jaliklarning barcha xarajatlarini qoplab, optimal miqdorda foyda bilan ta’minlanishiga erishish maqsadga muvofiqdir. Buning uchun ular fan-texnika yutuqlarini, samarali tehnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etishlari, ishchi va hizmatchilarning bilim va malakalarini hamda tadbirkorlik faoliyatlarini yuksaltirishga erishishlari lozim.
Bunday tartibda belgilangan baholar iqtisodiy jihatdan asoslangan bo’lib, ular vazifalarini to’liq bajarishlari mumkin. SHunday baholargina tomonlarning manfaatlarini samarali ravishda qondirish imkoniyatiga ega bo’ladi.

Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Qiymat, baho deganda nimani tushunasiz
   
2. 
   Baho qanday shakllanadi
   
3. 
   Bahoning qanday vazifalari mavjud
   
4. 
   Bahoning qanday funktsiyalarini bilasiz
   
5. 
   Qanday baholarni bilasiz
   
6. 
   Xarid baholari qanday baholar
   
7. 
   Jahon bahosi deganda nimani tushunasiz
   
8. 
   Qiyosiy baho deganda nimani tushunasiz
   

9.Baholarni liberallashtirishning qanday yo’llari mavjud