O. A. Shermatov b. Z. Nosirov d. T. Islamova m. Ya. Qobulova d. B. Axmadaliyeva r. D. Imomov

Javoblar va ularni tekshirish jadvali

S	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
J
V/

Bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo’jaligida mehnat resurslaridan unumli foydalanish samaradorlik ko’rsatkichlariga ta’sir ko’rsatadi. SHuning uchun, mehnat resurslaridan foydalanish va unumdorligini oshirish bugungi qishloq xo’jaligining asosiy vazifalaridan biridir. Qishloq xo’jaligida mehnat resurslaridan foydalanish iqtisodiy ko’rsatkichlariga quyidagilar kiradi:

1.Ishchilar sonining o’zgarishi:
_-⁺ IS _o’r = IS_o’rt^h – IS_o’rt^b = kishi (1)
bunda: IS_o’rt^h – hisobot yilidagi o’rtacha ishchilar soni, kishi
IS_o’rt^b –bazis yildagi o’rtacha ishchilar soni, kishi
IS_o’r^h_t = (ISH _y.b. + ISH_y.o.) / 2 = kishi (2)
IS^b_o’rt = (IS^b _y.b. + IS^b_y.o.) / 2 = kishi (3)
bu yerda: ISH_y.b., ISH_y.o., IS^b_y.b., IS^b_y.o. – hisobot hamda bazis yillarining yil boshidagi va yil oxiridagi ishchilar soni, kishi
2. Bir ishchi hisobiga to’g’ri keladigan ekin maydon:
M_e^1ishchi = M_e / IS _o’rt = ga /kishi (4)
bunda: M_e– ekin maydoni; ga
3. 1 ga ^ekin maydonga to’g’ri keladigan ishchilar soni:
IS_{100ga, m}² = IS_o’rt / M_x.k = kishi / ga, m² (5)
4. Mehnat unumdorligi:
a) 1 ishchi hisobiga olingan yalpi mahsulot:
MU_q = YAM / IS _o’rt = so’m / kishi (6)
b) 1 kishi – soat mehnat sarfi hisobiga olingan yalpi mahsulot:
MU_q = YAM / MS = so’m / kishi - soat (7)
bu yerda: YAM- yalpi mahsulot, so’m
MS- mehnat sarfi, kishi –soat.
6-Topshiriq. Fermer xo’jaligida mehnat resurslaridan foydalanish holatini va mehnat unumdorligini aniqlang.
Topshiriqni bajarish uchun kerakli ma’lumotlar.

Xo’jalikdagi mehnat unumdorligini aniqlash

8-jadval

№	Ko’rsatqichlar	O’lchovbirligi	Yillar
			20__	20__	20__
1.	Yillik o’rtacha ishchilar soni	qishi
2.	Mehnatsarfi	mingqishi-soat	9..	6..	8..
3.	YAlpi mahsulot	m.so’m	350..	405..	728..
4.	1 ishchihisobigaolinganYAlpi mahsulot	so’m /qishi
5.	1 qishi –soatmehnatsarfihisobigaolinganYAlpi mahsulot	so’m / qishi-soat

Xo’xalikda mehnat resurslaridan foydalanish iqtisodiy samaradorligini aniqlash
9-jadval

№	Ko’rsatqichlar	O’lchov birligi	Yillar
			20__	20__	20__
1.	Yillik o’rtacha ishchilar soni	qishi
2.	Mehnat sarfi	Ming qishi-soat
3.	Ishlab chiqarish harajatlari- jami shundan:-ish haqi	m.so’m m.so’m	312.. 138..	570.. 150..	659.. 238..
4.	YAlpi mahsulot	m.so’m
5.	Foyda	m.so’m
6.	1 ishchi hisobiga olingan : a) ish haqi b) yalpi mahsulot v) foyda	so’m /qishi so’m /qishi so’m /qishi
7.	1 qishi –soat mehnat sarfi hisobiga olingan: a) ish haqi b) yalpi mahsulot v) foyda	so’m /qishi so’m /qishi so’m /qishi

Ushbu jadvalning 3- qatoridagi oxirgi ikqita nuqta o’rniga talaba variant raqamini qo’yadi. Jadvaldagi baholar «shartli» berilgan.

10-jadval Berilgan ma’lumotlar, kishi

№	Mehnat resurslari turlari	Y i l l a r				20__ yilda 20__ yilga nisbatan
		20__	20__	20__	(+,-)		%
1.	Xo’jalikdagi ishchi–xodimlar –jami
	shundan: –erkaklar –ayollar	18 32	18 33	18 33
2.	Ishchilar	12	12	12
3.	Hizmatchi va boshqa-ruvchi xodimlar	4	4	4
4.	16 yoshgacha o’spirinlar	7	7	8

Topshiriqni bajarish tartibi.
19-jadval ma’lumotlaridan va (1) - (7) formulalardan foydalanib quyidagilar 20–22 jadvallarda aniqlansin va iqtisodiy tahlil qilinsin:
1) 1 ishchi hisobiga to’g’ri keladigan ekin maydoni;
2) 1 ga ekin maydon hisobiga to’g’ri keladigan ishchilar soni;
3) 1ishchi hisobiga olingan ish haqi, yalpi mahsulot, foyda;
4) 1kishi-soat mehnat sarfi hisobiga olingan ish haqi, yalpi mahsulot, foyda.

11-jadval

Xo’jalikda bir ishchiga to’g’ri keladigan hizmat ko’rsatish maydon va 100 ga hizmat ko’rsatadigan maydonga to’g’ri keladigan ishchilar sonini aniqlash

№	Ko’rsatkichlar	O’lchov birligi	Yillar			20__ yilda 20__ yilga nisbatan
			20__	20__	20__	(+, - )	%
1.	Ishchilar	Kishi
2.	Hizmatchi va boshqa-ruv xodimlar	kishi
3.	16 yoshgacha o’spirinlar
4.	Yillik o’rtacha ishchi – xodimlar soni – jami	kishi
5.	Ekin maydoni	Ga	73	73	73
6.	1 ishchi hisobiga to’g’ri keladigan ekin maydoni	ga/kishi
7.	1ga ekin maydoniga to’-g’ri keladigan ishchisoni	kishi/ga

3. Quyidagi testlarni ishlang:

1. 
   Mehnat resurslari qanday ma’noni bildiradi
   

A) mamlakatning mavjud aholisi
V) aholining yoshiga karab tabakalanishi
S) mehnatga yarokli aholi soni
D) aholining o’sishini belgilovchi ko’rsatkich.

2. 
   Mehnat bozori nima
   

A) kishini mehnat qilish qobilyati
V) ish kuchini bozorda oldi-sotdi qilinishi
S) ish kuchiga bo’lgan talab
D) barcha javoblar to’g’ri.

3. 
   Qishloq xo’jaligida ishlab chiqarish jarayonining asosiy omili nima
   

A) mehnat resurslari
V) aylanma mablag’lar
S) ishlab chiqarish resurslari
D) moddiy-texnika resurslari.

4. 
   Mehnat unumdorligiga ta’sir etuvchi asosiy omil qaysi
   

A) xodimning malakasi
V) insonni sogligi, ish kuchi
S) fan-texnika tarakkiyotining ishlab chiqarishga joriy etilish darajasi
D) xodimning madaniyat darajasi.

5. 
   Ma’lum vaqt birligida yetishtirilgan mahsulot miqdori yoki qiymati – bu……….
   

A) ishlab chiqarish samaradorligi
V) ishlab chiqarish resurslari unumdorligi
S) kapital unumdorligi
D) mehnat unumdorligi.

6. 
   Ish kuchi deganda nimani tushunasiz
   

A) xo’jalikdagi texnikalarni va kishilarni quvvati
V) kishilarning aniq maqsadga yo’naltirilgan jismoniy va aqliy quvvatlari yig’indisi
S) ishlab chiqarishga ko’prok mehnat resurslarini jalb qilish
D) aholi sonining ko’payishi.
Javoblar va ularni tekshirish jadvali

S	1	2	3	4	5	6
J
V/

Amaliy mashg’ulot bo’yicha talabani reytingi: