О. Щ. Мирзяйев нефт-газ мядян аваданлыгларынын техники диагностикасы нын ясаслары bakı 012 Rəycilər
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şək.5.5. Pyezoçeviricilərin əsas tipləri:
a – düz; b – maili; c – ayrı-ayrı uyğunlaşdırılmış Prizmanın 8 bucağı 0…10 0 diapazonunda götürülür ki, bu da imkan verir ki, məmulata transformasiya olmadan eyni növ dalğalar daxil edilsin. Prizmanın bucaqlarını onların hündürlüklərini və aralarındakı məsafəni dəyiĢməklə, məmulatın maksimum və minimum dərinliklərində səsləndirməni dəyiĢdirilir. Əlahiddə- uyğunlaĢdırılmıĢ PEG-lər konstruksiyası mürəkkəbdir, universal deyildir (müəyyən dərinlikdə səsləndirmə apar- maq üçündür), lakin kifayət qədər daha az maneələrə malikdir. Yuxarıda nəzardən keçirilənlərlə yanaĢı çox sayda müxtəlif xüsusi pyezoçevricilər mövcuddur. Məsələn, boruları nəzarət etmək (əsasən də nazik divarlı) üçün əlahiddə-uyğunlaĢdırılmıĢ xordalı növ pyezoçevi- ricilər tətbiq olunur. Onların istifadəsi imkan verir ki, boruların qaynaq tikiĢlərinə daha etibarlı nəzarət edilsin, bu isə özlüyündə neft-qaz sahəsi üçün çox aktualdır. PEG-dən nəzarət obyektinə ultrasəs rəqslərini daxil etmək üçün müxtəlif üsullardan istifadə olunur: kontaksız hava üsulu, kontakt üsulu və immersion üsul. Kontaksız 120 hava üsulundan bəzən plastmas və kompozit materiallara nəzarət etmək üçün istifadə olunur. Bu üsuldan metalların nəzarət edilməsində istifadə olunmur, çünki dalğa müqavimətində böyük fərq yaranır. Ġmmersion üsul mayenin qatından keçməklə akustik kontakt yaradılmasına əsaslanır. Bunun üçün nəzarət olunan məmulatı maye (su) doldurulmuĢ vannada yerləĢdirmək lazımdır. Bir çox hallarda kontakt yağlamanı (mayeni) tətbiq edərək kontakt üsulundan istifadə olunur. Kontakt 4 yağlaması (Ģəkil 5.5) akustik kontakt yaratmaq və ulturasəs dalğalarını 3 obyektə və əksinə ötürmək üçün- dür. Yağlamanın qalınlığı ondakı dalğanın uzunluğundan az olmalıdır. Bu PEG-i nəzarət obyektinin üst səthinə sıxmaqla əldə olunur. Yağlama kontaktının qalınlığının dəyiĢdirilməsi nəzarətin say nəticəsinə təsir edir, ona görə də kontakt üsulun da nəzarətin nəticəsinin stabil olması üçün nəzarət olunan səth əvvəlcədən R z 4O- dan az olmayaraq təmizlənməlidir. Ultrasəs dalğaları difraksiya (əyilmə) və interfe- rensiya (toplama) hadisələrinə uyğun paylanmanın ümumi qanunauyğunluğuna tabe olaraq paylanır. ġüalandırıcının ölçülərində, kiçik uzunluqlu dalğalar, ondan sferik dalğalar yayılır və Ģüalanma istiqamətləndirilməmiĢ olur. Əgər Ģüalandırıcı pyezolövhənin ölçüləri dalğa uzunlu- ğundan kifayət qədər böyükdürsə, onda ultrasəs dalğaları istiqamətləndirilmiĢ dəst halında yayılacaqdır. ġüalandırı- cının bir baĢa yaxınlığında (Frenel zonasında) dalğa Ģüası aralanmadan yayılır, əyilmələrin intensivliyi dəst boyunca sabit qalmayıb sıçrayıĢlı xarakterdə olur. Yaxın dalğanın boyu r yax rəqsin yayılma c sürətilə və Ģüalandırıcı lövhənin a ölçüsü ilə təyin edilir: 121 c f a r yax 2 ġüalandırıcı r>r yax məsafədə yerləĢdirdikdə titrəyiĢlər dəsti r bucağı altında fərqlənəcəkdir: ). 61 , 0 arcsin( af c r Bu zonada (Fraunqofer zonası) titrəyiĢlərin intensivliyi dəstin oxu boyunca sönmə qanununa uyğun olaraq monoton azalacaqdır. Ultrasəs titrəyiĢlərinin dəst intensivliyi af hasilinin artması ilə yaxĢılaĢacaqdır. Uzaq zonalarda en kəsik sahələrində titrəyiĢlərin intensivliyi sabit qalmır və dəst oxu istiqamətində azalır. ġüa və dəst oxları arasındakı bucaqdan asılı olaraq intensivliyin dəyiĢmə xarakteri Ģüalandırıcının istiqamətləndirici diaqramı ilə təyin edilir. ġüanın uzunluğu, dəstin oxuna nəzarən müəyyən bucaq altında istiqamətlənmiĢ, istiqamətləndirilmiĢ diaqramın o istiqamətdə titrəyiĢin amplituduna mütanasib götürülür. Ona görə də qaytarıcılardan (qüsurlardan) eyni məsafədə yerləĢdirmiĢ, lakin dəstin oxuna nəzarən müəyyən bucaq altında olan Ģüalandırıcılardan gələn siqnallar müxtəlif amplitudlu olurlar. Dəstin oxu üzərində yerləĢdirilən qaytarıcılardan gələn siqnalın amplitudu maksimal olur. Disk Ģüalan- dırıcının istiqamətlənmə diaqramı Ģəkil 5.6-da verilmiĢdir. Səs təzyiqi amplitudunun ölçü vahidi kimi dəstin oxu üzərində U 0 götürülür. 122 Şək. 5.6. Dairəvi şüalandırıcının istiqamət diaqramı Aralanma r bucağı azaldıqca r yax yaxın zonanın uzunluğu çoxalır. af/c 0,6 olduqda istiqamətlənmə diaqramında yan ləçəklər yaranır ki, buna da enerjinin 20% - qədəri sərf olunur. Bəzi hallarda yan ləçəklər defektlərdən qayıdaraq müvafiq siqnallar verə bilər. Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|