O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

giperrefleksiya
kuzatiladi, y a ’ni reflektor faoliyat k esk in d arajada kuchayib qoladi. M asalan, orqa 
m iyasi shikastlan g an kishida o m m av iy reflekslar degan reflekslar qayd qilingan: 
b ir o y o q p an jasig a ta ’sir etilg a n d a k ishi ikkala oyog‘ini tortib oigan, unda terlash, 
siy d ik c h iq a rish va defekatsiya re fle k s la ri yuzaga chiqqan. O rq a m iya q irq ib
q o ‘yilgach b osh m iyadan torm ozlovchi t a ’sirlarkelm ay qolishi, jum ladan retikulyar 
fo rm a tsiy a d a n o rq a m iyani to rm o z lo v c h i im pulsar kelm ay q o ‘y ishi oqibatida 
giperrefleksiya kelib chiqadi. T orm ozlovchi ta ’sirlaming kelm ay qolishiga aloqador 
e ffek tlar spinal shok hodisalari se k in -a sta y o ‘qolgandan keyingina yuzaga chiqishi 
mumkin.
Orqa miya reflekslari (spinalreflekslar).
Terining o g'ritilishiga, m asalan, igna 
sa n ch ilish ig a ja v o b an ro ‘y beru v ch i 
bukish reflekslari (fleksor reflekslar)
orqa 
m iya k o ‘n d alangiga to ‘la q irq ib q o ‘y ilgach boshqa reflekslardan ertaro q tiklanadi. 
B ukish reflek si to ‘la tiklanganda o y o q n i bukuvchi m uskullar qisqarishi bilan bir 
vaqtda resiprok (payvasta) torm ozlanish natijasida yozuvchi m uskullar bo ‘shashadi. 
A yni v aq td a qaram a-qarshi 
kontralateral -
oyoqni yozuvchi m uskullar qisqarib, 
bukuvchi m uskullar bo'shashadi. T erining turli qismlariga ta’sir etib, bukish refleksini 
y uzaga chiqarish mumkin. Ayni vaqtda ja v o b reaksiyasining xarakteri harxil boMishi, 
y a ’ni u n d a tu rli m uskul guruhlari q atn ash ish i mumkin. B ir reflektor aktning ta ’sir 
jo y ig a b o g ‘liq b o ‘lgan xususiyatlari reflek sn in g
mahalliy belgilari
d eb ataladi.
Spinal h ayvonda oyoq panjalarining kaft yostiqchalari sal-pal bosilganda 
yozish
refleksini
, ta n an in g yon yuzasiga t a ’sir etilganda 
qashish refleksini,
shuningdek, 
m uskul p ay ig a urilganda shu m uskulning c h o ‘zilishigajavoban b ir qancha 
miotatik
reflekslarni
ham k u zatish m u m k in . A y rim h ollarda kuchli t a ’sirg a ja v o b a n
alm ashinish (otdacha) fenomeni kelib chiqishi tufayli (kuchli ta’sir bukish refleksini 
y u za g a c h iq arad i) o y o q n in g ritm ik h ara k atla ri vujudga keladi. Spinal itningtanasi 
o sib q o ‘y ilg a n d a oyoqlaridan b irin in g pan jasi bosilsa, to ‘rtta la oyoqni bosib 
q ad am lash tipidagi reflektor h ara k a tla r kelib chiqadi (
Filippson refleksi).
Ichki 
o rg a n la m in g b a ’zi reflekslari: siydik ch iq arish defekatsiya, tom ir harakatlantirish 
reflekslarini ham orqa miya m arkazlari y u za g a chiqaradi.
O rq a m iy a y u q o riro q d a n q ir q ib q o ‘y ilib , m ark aziy n erv s is te m a s in in g
y u q o r iro q d a g i b o ‘lim lar¡dan a jra tib q o ‘yilgach, boya aytilgan re flek slam in g
ham m asi saqlanib turgani uchun bu reflekslam ing markazlari orqa m iyaning qirqilgan 
jo y id a n p astro q d a , degan xulosa ch iq ish i tabiiy: orqa m iyaning k o ‘pchilik qismi
80
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

T i z z a r « f i« k ti
Axil reftokai
Briakni tHjhth r«fl«k$<
Oonr> r«fl«ksi
3 0 -r a s m . Odamlardagi m uhim k lin ik reflek slar va u lar m a rk a z la rin in g orqa 
m iy a d a jo y la n is h i.
81
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

y u q o rid ag i k o ‘krak segm entlaridan b o sh lab pastdagi bel segm entlarigacha umurtqa 
p o g ‘o n a s in in g k analidan s itib c h iq a rilg a c h o rq a m iy a n in g b a rc h a reflekslari 
y o ‘q olad i. O rqa m iyaning m u a y y an qism lari yem irilganda yoki ularga m os keluvchi 
o rq a m iy a ildizlari qirqib q o ‘y ilg a n d a ham muayyan reflekslar y o ‘qoladi.
O d am n in g o rq a m iyasi u z ilg a c h b ir necha vaqtdan keyin b u k ish reflekslaridan 
ta sh q a ri,