Perifik term oretseptorlam ing ko‘pchiligini sovuqni sezuvchi termoretseptorlar
tashkil qilsa, m arkaziy term oretseptorlam ing k o ‘pchiligini issiqni sezuvchi
gipotalamus neyronlari tashkil qiladi.
T erm oretseptorlarda hosil boMgan impulslar tegishli yo‘llar orqali bosh miya
yarim s h a rla ri p o ‘s tlo g ‘ i va g ip o talam u s tu z ilm a la rig a b o ra d i. P eriferik
term oretseptorlardan signallar oldingi gopotalamusga borib, markaziy etalonlar
bilan solishtiriladi. Natijada organizmni «yadro» si va «po‘stlog‘i» haroratlari
s o lis h tirilib g ip o ta la m u s tu z ilm a la ri to m o n id a n kim yoviy va fiz ik av iy
term oregulyatsiyani boshqaruvchi axborot tayyorlanadi.
M o‘’tadil haroratli muhitda tana haroratining doimiyligini saqlash uchun
term oregulyatsiyaningm axsus mexanizmlarini ishlatish talab qilinmaydi.
M o ‘ ’ta d il h a r o r a tli m u h itd a n s o v u q ro q m u h itd a so v u q n i se z u v c h i
term oretseptorlam ing faolligi ortadi. Hosil bo‘lgan impulslar orqa gipotalamus
tuzilm alarining tonusini ortiradi, natijada simpatik nerv tizimi ta ’siri orqali teri va
ten osti qon tom irlari torayadi. «Po‘stloq»da qon oq ¡shining kamayishi issiqlikning
chiqib ketishini ozaytirib, organizmni sovushdan saqlaydi.
Organizmning isishi periferik sovuq termoretseptorlaming faolligini susaytiradi.
Bu o ‘z navbatida gipotalam us tuzilmalarining simpatik nerv tizimiga ta ’sirini
susaytiradi. N atijada teri osti qon tomirlari kengayib ulardan qon oqishi ortadi. Bu
o ‘znavbatida teri orqali issiqlikning chiqishini ko‘paytirib organizmni isib ketishdan
saqlaydi.
S h u n d ay q ilib g ip o tala m u sd a g i ta n a h a ro ra tin i b o sh q aru v ch i m arkaz
term oretseptorlarda hosil boMayotgan signallami to ‘plab, organizmning termik
holatiga qarab kimyoviy va fizikaviy termoregulyatsiyalami amalga oshiruvchi
jaray o n larn i b o sh q a rish orqali gom oyoterm organizm ning tem peraturaviy
gomeostazini ta ’minlaydi.
X II
C H IQ A R U V J A R A Y O N L A R I. B U Y R A K L A R
F IZ IO L O G IY A S I
Inson hayot faoliyati davomida ju d a ko‘plab m odda almashinuvi mahsulotlari
hosil bo‘ladi. Bu m ahsulotlar hujayralar tomonidan foydalanilmaydi va albatta
tashqariga chiqarib yuborilishi kerak. Bundan tashqari organizm turli zararli
m oddalardan, yot m oddalardan, dorivor moddalardan, organik moddalardan,
ortiqcha suv va tuzlardan hosil boMishi kerak. Inson chiqaruv jarayonlarida
Yüklə
Dostları ilə paylaş: