O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V


səhifə207/238
tarix22.12.2023
ölçüsü
#190479
1   ...   203   204   205   206   207   208   209   210   ...   238
Normal fiziologiya (O.Alyaviya va b.)

akkom odatsiya
deb ata lad i. G av h ar egriligining, b in o b arin , nur sindirish 
ko‘rsatkichining o ‘zgarishi yo‘li bilan akkomodatsiya yuzaga chiqadi. Yaqindagl 
narsalarga qaralganda gavhar qabariqroq bo‘lib qoladi, shunga ko‘ra taraluvchi 
nurlar bir nuqtada uchrashadi.
84-rasm. Ko'zning akkomodatsiya mexanizmi. A-íinch holat:
/
-gavharyassiholatda; 2-siliar muskul (bo'shashgan); 3-Sinn boylami (qisqargan).
B-zo 'riqqan holat: l-gavhar qabariq holatda; 2-siliar muskul (qisqargan): 3-Sinn
boylami (bo'shashgan).
332
www.ziyouz.com kutubxonasi


Akkom odatsiya mexanizmi.
G avharning q a b a riq lig in i o ‘zgartiradigan 
kipriksimon muskullaming qisqarishi ko‘zning akkomodatsiya mexanizmida muhim 
ahamiyat kasb etishuii G. Gelmgols ko‘rsatib berdi. G avhar kapsulaga o ‘ralgan, bu 
kapsula chetlari esa kip n k sim o n tana (corpus c ilia re )g a yopishuvchi Sinn 
boylamining tolalariga o ‘tadi. Sinn boylamlari hamisha tarang turadi va ulaming 
tarangliligi gavhami qisib yassilaydi. Kipriksimon tañada silliq muskul tolalari bo‘lib 
bu tolalar qisqarganda Sinn boylamlari silqillab qoladi, natijada gavhami kamroq 
qrsadi. Shundan ma’lumki, kipriksimon muskullar akkomodatsion muskuHardir Ulami 
harakatlantiruvchi nervning parasim patik tolalari idora etadi. Ko‘zga atropin 
tomizilganda bu muskulga qo‘zg ‘aIish o ‘tmay qoladi, natijada ko‘z yaqindagi 
narsalami ko‘rishga moslasha olmaydi. Aksincha, parasim patom im etik moddalar- 
pilakarpin va ezenn kabilar muskulning qisqarishini chaqiradi. Yoshlaming normal 
ko z, uchun ravshan ko‘rish uzoq nuqtasi cheksizdir. U lar uzoqdagi narsalami 
akkomodatsiyaga zo‘r bermasdan ko‘raveradi. Ravshan k o ‘rishning eng yaqin 
nuqtasi ko'zdan 10 sm masofada boMadi. 10 sm dan yaqinroq turgan narsalami 20 
yashar odam hatto kipriksimon muskulni maksimal qisqartirganda ham ravshan 
ko ra olmaydi.
Q arilik davrida uzoqdan k o ‘rish.
O d am n in g y o s h i u lg 'a y g a n savin 
akkomodatsiya kuchi kamayib boradi, chunki odam keksaygan sayin gavhar 
elastikligi kamayadi va Sinn boylamlari bo‘shashganda gavhar qavariqligi vo
o zgarmaydi yoki salgina oshadi. Bu holat qarilikdagi uzoqdan ko‘rish yoki 
presbiopiya
deb ataladi. Shuning uchun keksaygan kishilar kitob o ‘qiyotganda 
uni ko zlaridan uzoqroq ushlaydilar.
K o‘z refraksiyasining anomaliyalari.
Ko zning asosan ikkita refraksiya anomaliyalari tafovut etiladi: yaqindan ko'rish- 
m iopiya
va uzoqdan 
ko'rish-gipermetropiya.
Bu a n o m a liy a la r odatda nur 
sindiruvchi muhitlarning kamchiligiga bogMiq bo‘lmay, k o ‘zsoqqasininganom al 
uzunligidan kehb chiqadi.
K o‘zda normal refraksiya (A), yaqindan ko‘rish (B), uzoqdan ko‘rish (G) 
yaqindan ko‘nsh (B) va uzoqdan ko'rishning (D) korreksiyasi.
Yaqindanko'rish.
Ko‘zningbo‘ylam ao‘qihaddantashqari u z u n b o ls a ,asosiy 
fokus to r pardada emas, uning oldida shishasimon tañada boMadi. Bunday ko‘z 
yaqindan ko‘ruvchi -
miopik ko 'z
deb ataladi. Yaqindan k o ‘ruvchi kishida ravshan 
ko nshning uzoq nuqtasi cheksizlikdan oxirgi va anchagina yaqin masofaga keladi 
Yaqindan ko‘ruvch. kishi uzoqni ravshan ko‘rishi uchun botiq k o ‘zoynaktaqishi 
kerak. Botiq ko‘zoynak gavharning nur sindiruvchi kuchini kamaytiradi va tasvimi 
to ‘r pardaga tushiradi.
Uzoqdan ko ‘risk
Uzoqdan k o ‘ruvchi ko‘zning bo'ylam a o ‘qi kalta, shu sababli 
uzoqdagi narsalardan kelayotgan parallel nurlar to ‘r parda orqasida to‘Planadi 
To r pardada esayorug* sochish doirasi vujudga keladi, y a ’ni narsa tasviri noaniq, 
y o y ih b tushadL R e fra k s.y a n in g bu k a m c h ilig in i b a r t a r a f q ilish uchun 
akkomodatsiyaga zo‘r berish ya’ni, gavhar qabariqligini oshirish zarur. Shu sababli 
uzoqdan ko ruvchi kishi faqat yaqinga qaraganda emas, balki uzoqqa qaraganda
333
www.ziyouz.com kutubxonasi


h a m a k k o m o d a t s i o n m u s k u l la r g a z o ‘r b e r a d i . U z o q d a n k o ‘r is h n i b a r t a r a f q ilis
u c h u n o d a m la r ik k i t o m o n i q a b a r i q k o ‘z o y n a k ta q is h a d i. G ip e r m e tr o p iy a n m g q a r ilik
d a v rid a g i u z o q d a n k o 'r i s h g a a r a la s h tir m a s lik k e ra k .
85-rasm. Ko‘zning nur sindiruvchi qismidan numing o'tish chizmasi.

Yüklə

Dostları ilə paylaş:
1   ...   203   204   205   206   207   208   209   210   ...   238




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin