muhim ahamiyati bor. O rqa m iya motoneyronlarini afferent yo‘llar orqali ta'sirlash
ulardan qo‘zg‘alish o ‘tkazishning osonlashishi 7 min.
davomida yuqoriligicha
qoladi. Gippokampni ta ’sirlash yuqoridagi holatni bir necha soatga cho‘zadi.
Sinapslardan qo‘zg‘alish o ‘tishining ortishida qo‘zg‘atuvchi mediatorlardan
atsetilxolinga alohida e ’tib o r berilgan tajribalar qilingan. Tajriba natijalariga ko‘ra
shartli refleks hosil qilinayotganda xolinesteraza fermenti faolligining ortganligi
aniqlangan, agar xolinesteraza faolligi sun’iy yo‘l
bilan susaytirilsa, xotiraning
tuzalishi kuzatilgan. Demak, xotira izlarining shakllanishida va mustahkamlanishida
mediatorlar va ulam i parchalovchi fermentlaming ahamiyati katta.
Uzoq muddatli xotira nerv hujayralari kimyoviy tarkibigata’sir qiladi. Xotirani
tushuntirishda sinapslardan q o ‘zg‘alish o ‘tishining o 'z g a rish i orqali amalga
oshirishini ko‘rdik. B iroq sinapslam i funksional holati va ulaming faoliyati ko‘p
jihatdan hujayra tanasida v a neyroplazmada va yadrodagi jarayonlarga bog‘liq.
Hujayra tanasi q o ‘z g ‘alish lam i o ‘tkazish uchun
asosiy vazifani bajarishi
hammaga ma’lum. Shu sababli uzoq muddatli xotiraning mexanizmini neyroplazma
kimyosi bilan bog‘!iq holda yechishga uriniigan tajribalar mavjud.
Shunday moddiy asos b o ‘lib RNK ni ko‘rsatish mumkin. Tadqiqotchilaming
fikricha har qanday habar RN K molekulasi tuzilishida maxsus iz qoldiradi. RNK
molekulasi oqsil m olekulasini sintezlash uchun qoliplik vazifasini bajaradi. Uzoq
muddatli xotirani hosil boMishi RNK molekulasida nukleotidlami joylashishini
o'zgarishi bilan amalga oshsa kerak. 0 ‘tkazilgan tajribalardan shu narsa aniqlandiki,
murakkab harakat qilishga o ‘rgatilgan kalamushlaming neyronlarida nukleotidlar
tark ib id a o ‘zg arish lar b o ‘ lganligini k o ‘rsatadi. O ddiy harakatlar bajargan
katamushlaida yuqoridagi o ‘zgarishlarkuzatilmaydi. Biroq RNK molekulasini uzoq
vaqt saqlanmasligi u orqali uzoq muddatli xotirani tushuntirishgato‘sqinlik qiladi.
Shu sababli xotira izini hujayraning irsiy apparatidan izlashga to ‘g‘ri keladi va bu
narsa DNK hisoblanadi. D N K molekulasi uzoq muddatli xotirani
shakllanishida
ishtirok etishi kalam ushlarda o ‘tkazilgan tajribalarda ko‘rsatildi.
Tajriba natijalaridan shu narsa ma’lum boMdiki, shartli reflekslarni hosil
bo‘lishida DNK molekulalarini metillanish darajasi ortib ketadi. Bu o ‘z navbatida
ayrim genlaming faolligini orttiradi. Bu o‘zgarishlar gippokam va bosh miya yarim
sharlaridasezilarli b o ‘lib, m iyachada unchalik ko‘rinmaydi.
Nerv hujayrasining asosiy tuzilmalari oqsil molekulalari hisoblanadi. Shu sababli
uzoq muddatli xotirani o ‘rganuvchilam ing e’tibori neyron oqsillari va ulami
fraksiyalarini o‘rganishga qaratilgan. 0 ‘qitish vaqtida oqsillar sintezini tezlashishi
ulami xotirada ahamiyati borligini ko‘rsatadi. Kabutarlarda o ‘tkazilgan tajribalarda
o ‘rgatish jaray o n id a m iya oqsillarining m em branadagi glikoproteidlarning
fraksiyalari k o ‘payganligini kuzatiladi. O qsillam ing
uzoq muddatli xotirani
shakllanishdagi aham iyatini k o ‘rsatuvchi tajriba natijalariga ko‘ra oqsil sintezi
to‘xtatilsa, qisqa muddatli xotirani uzoq muddatli xotiraga o ‘tishi buzilgan.
Shunday qilib qisqa muddatli xotirani uzoq muddatli xotiraga o ‘tishida oqsillami
ayniqsa membranadagi kislotali oqsillami va glikoproteinlami ahamiyati katta ekan.
Uzoq muddatli xotirani moddiy asosi sifatida peptidlam i ham ahamiyati bor.
368
www.ziyouz.com kutubxonasi
Ular aminokislotalardan tarkib topgan, blroq oqsilga nisbatan soddaroq tuziüshiga
ega. Bunday peptidlar shartli reflekslami hosil bo ‘lishini tezlatadi.
Ulami boshqa organizmlarga yuborilsa orttirilgan malakalami namoyon etadi.
Bu xotirani ko‘chirish masalasiga olib kelmoqda.
Yüklə
Dostları ilə paylaş: