O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

3 .6. M eh n at ta ’lim i, kasb tanlashga yo‘llash darsi jarayonida
tarbiya
Reja:
1. Tarbiya h aqida u m u m i y m a ’lumot.
2. Tarbiya to' g' risida m u ta f a k k i r l a r n i n g qarashlari.
147

---

3. Ba rka mo l avlodni tarbiyalashda m e h n a t va m e h n a t tarbiya- 
s ini ng o ‘rni.
4. M e h n at t a' l imi va kasb t anl ashga yo'llash darsl ari da tarbi- 
yalash usullari.
Tayanch iboralar: 
tarbiya. shaxs kamoli, xulq n o r ma l ar i. axlo- 
qiy sifatlar, mehnat sevar li k, i ntizomlilik, shijoatkorlik, v atanpar-
varlik, m a s ’uliyat, faol 1 iк . m a ’naviy kamol topish, aqliy m e h n a t ,
j is moniy m eh n a t , ijtimoiy m e h n a t , mai shiy m e h n a t , badiiy did, 
sifatli va sifatsiz tayyorl angan b u y u m n i t aqqoslash.
1. 
Tarbiya haqida umumiy m a’lum ot. 
Mustaqi l O' zb ek is-
t o n i m i z d a t a ’lim t izi mi ni isloh qilish, ka drl ar tayyorlash milliy 
d a s t u r i n i n g qabul qilinishi barkamol avlodni yaratishdagi d a s t­
labki q ada ml ar di r. Shaxs rivojlanishiga erishish ha r bir j a mi ya t - 
da a ma l ga oshirilayotgan tarbiya t izimi orqali a ma lga o s h ir i la ­
di. Faqat tarbiya orqali i nsondagi rivojlanish i mkoni vat lar ini
ro‘vobga chiqarish m u m k i n . Tarbiya j ar a yo ni da aniq m aq s ad va 
reja asosida sha.xsga ta 'sir etiiadi. B u n i n g natijasida muh it d ag i vo- 
q e a la r n i n g t o ' g ’ri ijobiy ta'sirini ama lga oshiri sh i m ko ni tug'iladi. 
Muhit b e ro l maga n nars al ar iarbiva orqali hosil qilinadi, hatt o 
tarbiya tut'avli shaxsda t u g ' ma k a mc h i l i k l ar n i h a m o ' / g ar t i r i b
s haxsni kamol ga vet ka /i sh m u m k i n . Bu n d a n t ashqari m u h i t n i n g
salbiy t a ’siri tufayli tarbiyasi i zdan chiqq. tniar ni h a m qayia tar- 
biyalaydi. Rivojlanish shaxs faoliyatidan t a sh qa r id a bo' imaydi. 
Shu sababli o d a m faoliyati u n i ng rivojlanishi u c h u n asos bo'ladi. 
Pedagogik j i h a t d a n to'g'ri uyushti ril gan h a r qa nda y faoliyat xoh 
o' yi n. m e h n a t , o ‘qish, sport va b o s hq a ia r s ha xs ni ng rivojlanishiga 
ta'sir ko ‘rsatadi. Shaxs ulg'ava bor gan sari u n i n g faoliyati h a m 
m a z m u n a n , h a m s ha kla n o' zgarib boradi, turli yosh davrlarida 
esa faoliyat turlari h a m o' zgarib boradi. Shu sababli bola hayotida 
o'yin, o 'quvchi hayotida o'qish, katt alar hayotida m e h n a t faoli- 
yatlari katta aha mi yat ga egadir.
0 ‘q u v c hi l a rn i n g rivojlanishida o' quv j a r a y o n l a r i n i n g a h a m i ­
yati va t a ’siri beqiyos kattadir. Bi limlar ni o'zlashtirish ul ar ni ng
t a f a k k u r i n i o ‘stiradi, ijodiy qobiliyatlarini s h a kl la n ti ri s hn in g 
asosiy vositasi bo' lib qoladi. Bu j ar a y o n d a ul arda ijtimoiy xulq 
n o r m a l a r i s h akll anadi . Shaxs qaysi yoshda b o l i s h i d a n q a t ’i nazar, 
u l a r n i n g rivojlanishida m e h n a t faoliyatining a h ami yat i kattadir.
I 4S

---

Ayniqsa, m e h n a t i n s o n n i n g h a m jismoniy, h a m m a ’naviy kamol 
to pi sh id a m u h i m m a n b a hi sobl anadi. M e h n a t j ar a yo ni da u n i n g
ishtirokchilari bir-birlari bilan a lo q a d a bo'ladilar, o ' z la r i n i n g
n i m a g a q o d i r e k an l i k l a r i n i ko‘ratishga ha ra ka t qiladilar. M e h n a t
orqali s ha x sn i ng axloqiy sifatlari t arkib t opadi , ularda v at an pa r-
varlik, m a s ’uliyat, i nt izoml il ik, faollik ortadi. U la r o ‘z - o ‘zini tar- 
biyalashga astoydil kirishadilar. O ' z - o ' z i n i t arbi yal ashda o t a - o n a ,
o' qi tu v ch i ni ng tarbiyaviy ta'siri y a n a d a s a ma ral i b o i a d i .
К ishi tug' il gan k u n i d a n b os hlab sotsial m av ju do d bo' lib q o-
ladi. U n i n g xarakt er i, xul q-at vori , shaxsi b ar cha ijtimoiy o mi ll ar
y i g i n d i s i , ya'ni t evarak-atrofdagi o d a m l a r n i n g unga munosa ba ti,
n a m u n a ko ‘rsatishlari, m af k u r a l a r i , o' z faoliyatida hosil qilgan 
tajribasi t a ’sirida sha kll an ad i. Al ba tt a, ijtimoiy o mi ll ar inson 
s ha xsi ni ng h a r t o m o n l a m a shakll anishi s ama ral i ta'sir ko'rsatadi. 
Pedagog b o l an i n g m u a y y a n rivojlanish davridagi xususiyatlari, 
xarakteri va f e i - a t v o r i n i belgilovchi o m i l l a r n i n g h a m m a s i birga- 
likda t a ’sir ko' r sat ishi ni bilishi lozim.