O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Ekran va ekran tovushli o'qitish vositalari
hozirgi z a m o n d a j u d a 
keng tarqalgan o'qitish vositalaridandir. Bu o'qitish vositalariga 
qo' yi lgan talablar eng avvalo ular mavzuga oid, i k ki nc h i d a n , si­
fat li bo'lishidir.
Diapozitiv (slavd) bu h a ra k a t l a n m a y d i g a n o'qitish ek ra n vosi- 
tasidir. Diapozitiv aks etgan c h i z m a va r as ml ar o d a t d a plakat- 
d a gi da n yaxshi qabul qilinadi.
Diapozitiv — bu qulav o'qitish vositasi, ch un ki o'qituvchi yor- 
d a m i d a m at er ia lni ng bir qismini yoki bir k adrni alohida ko'rsatish 
m u m k i n . H a r bir ka dr to'liq bir informatsiyaga ega. Di afi l m h a m
h ara ka tl a nma y di g an ek ra n vositasidir. Bu q o ' l l a n m a l a r n i n g uslu­
biy g'oyasi mu al li f la rni ng kadrlar ketma-ketligini t a 'm inl an is hi ga
e' tibor berishlaridir. K a dr la r ni ng ketma-ketligi o'zgarsa infor- 
mat siyani ng qabul qilinishida m a z m u n buzilishi ro'y beradi. Dia- 
fil ml arni qo'llashdagi qi yinchilik ulardagi a xborot ni ng ko'pligi va 
ularni qabul qilib olish u c h u n v aqtni ng yetmasligidir.
Bu qiyinchilik d a r s da d i a f i l m l a r n i n g ayrim f ragment lar ini
(bo' lakl ar ini ) ko'rsatish orqali yengillashtiriladi.
So'nggi villarda o' quv filmlari ishlab c hi qa r il ma y qo'ydi. 
U l a r n i n g o ' r n i n i o' quv video yozuvi, informat siyani aks ettiruv- 
chi e kr an — tovushli ki no vositalari, radio, televideniya, videofilm 
va diapozitivlar egalladi.
Video yozuvi q a n c h a lozim bo'lsa, s hu nc h a m a r t a takr or - 
lanishi m u m k i n , vaqt ko' rsatkichi asosida kerakli i nformatsiyani 
yozish m u m k i n . Vi d e o k a me r a y o r da mi d a yozib olish j u d a katta 
i mk on i yat l ar ni o c h ib beradi. Kelajakda o' qi tuvchi larni tayyorlash
184

---

va u l a r n i n g mal akas ini os hir ish m aq sa di ga x i z m a t qiluvchi video 
yozuvi t iz iml ar i chiqiladi.
0 ‘quv ma te ri ali ni mustaqil o ‘rgani shda o ‘quv yozuvlari katta 
a ha mi y a t g a ega.
0 ‘quv asboblari, mo sl ama lar i , laboratoriya asoslari t i z i m n i n g
o ' t a a ha mi y at l i bo' lgan qi smi ni tashki l qiladi. Avvalo, u yoki bu 
a sbob n i m a u c hu n xi zmat qilish in i aniqlaylik.
Trenaj erl ar — texnika vosit alarini ng alohi da g u r u h i g a k i r a ­
di. Tr enaj eii ar m e h n a t ishlab c hi qa ri sh s haroitlarini imitatsiya 
(o‘xshatish) qiladi.
Trenajorlar uch g u r u h g a bo' linadi:
— Avt omobil va kimyoviy ishlab chiqarish t exnologiyasining 
trenajerlari ( modellashtirish v o r d a m i d a o'rganiladi).
— A n i q bir intellektual faoliyat bilan bog'Iiq bo' lg an t re na je r­
lar. Ma sa la n: trenajer-imitatorlar, st ano kl ar ni na la dk a qilish i m ­
koni ni beruvchi trenajerlar.
— Biror bir h ar ak at la ni sh k o ' n i k m a s i n i hosil qilish u c h un tre- 
n aj er la rn in g alohida turi qo' llaniladi. Masalan: met all ni arralash, 
d e t a l l a r n i n g figurali qilib vasal ish i u c h un xi zmat qiluvchi t r e n a ­
jerlar.