O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

M ehnat darslari tarkibi.
M e hn at darslari us hb u bo s qi ch l ar da n
t ashkil topishi m u m k i n : o' qu vc hi la rn i uyushtirish; yo‘r i qnoma , 
yangi m at e r i a l n i n g bayoni, o ' q u v c hi la rn i ng mustaqil ishlari, 
yakunlovchi y o' r iqn o m a, u s ta xon a lar ni tozalash. Bul arni batafsil- 
r oq ko‘rib chiqamiz:
O'quvchilarni uyushtirish.
D a r s n i n g sifati ko‘p j i h a t d a n u n i n g
qa n da y uyus hq oq li k bilan b o sh la ni sh ig a bog'Iiq. Aga r bi ri nc hi
m i n u t l a r d a n o q o 'quvchil ar o' q i tuv c hi ni ng t al ab ch an li gi ni s e zm a-
salar, o' zlar ini m e h n a t j a m o a s i n i n g a ’zosi e ka nli klar ini , oldilarida 
m u a y y a n o' quv-ishl ab chiqarish vazifalari t u r g an i ni his e t m a sa -
lar, bu hoi da rs da i n t i z o m n i n g buzilishiga, o'quvchil ar aktivligi- 
n i n g pasayishi va hokazolarga olib kelishi m u m k i n . M a n a s h u ­
n i ng u c h u n tajribali o' qi tuvchi lar d a rs n in g t ashkiliy jihati bilan 
b o g ‘liq bi ri nchi mi nut la ri ga katta e ’tibor beradilar.
M e h n a t t a ’limi darslari o ‘t kazi ladi gan xonalarga o' qu vc hil ar
g u r u h bo' lib o'qituvchi bilan birgalikda u yu s hga n holda keladilar. 
Ja ro ha tla nis hl ari ga sabab bo' ladi gan x att i- harakat qoidalari buzi- 
l is hi ning oldini olish u c h u n o ' q u v c hi la rn i ng u s ta x on a da volg'iz 
qolishlariga ruxsat etilmavdi.
Xo n ag a ki ri shlar i bi la n o ' q u vc h il a r o' z ish o ' r i n l a r i n i egal- 
laydilar. Y o' q l am a (n av ba tch i v o r d a mi d a ) q ili nadi , o ' q u v c h i l a r ­
n i n g ish ki yi ml ar i t e k s h i r i l a d i . K i v i ml ar i m e h n a t xavfsizligi 
qoi dal ari ga j avob b e r m a y d i g a n o ' q u v c h i l a r m a s h g ' u l o t l a r g a ki- 
r itilmaydi.
As bobl ar va m a h su l ot (zagotovka)larni tarqatish darsni t a s h ­
kil q il is hn in g m u h i m mome nt id ir. H a r bir ish o ' r n i n i kesish va 
o' lchas h a s bo bl ar in i ng to'la komplekti bilan t a ’m i nl a sh eng yax­
shi variantdir. Tabiiyki, bu hol da a sboblarni t arqatish b o' lmaydi , 
h a r bir o' quvchi h a m m a z a r u r n ars al ar ni o' z ish o ' r n i d a n topadi. 
Afsuski, b u n i n g u c h u n m a k t a b l a r n i n g h a m m a s i d a b u n d a y i m-
koniyat vo'q va shu sababli a sboblarni h a r gal t arqatishga, s o' ngra 
esa yig'ishga to'g'ri keladi. Bunga iloji boricha k a m r o q vaqt ke- 
tishi, o rt iq c ha h ara ka t va shovqin bo' lmasligi u c h u n o' qituvchi
190

---

n a vb at ch il a rn i o ‘ziga y o r da mc h i qilib oladi. Ul ar asboblar solin- 
g a n p e n al l a rn i ish o ‘rinl ari ga tar qati b chiqadilar, zagotovkalarni 
yoki ishlab t a m o m l a n m a g a n b u y u m l a r n i h a m tarqatadilar. iMetall 
m a h s u l o t l a r ya sh i kl ar da saqlanishi, bu y as hi kl ar da s i n f va g u r u h ­
lar k o ‘rsatilishi kerak. Yashi klar i chida m a h s u l o t l a r ustiga famili- 
yalar yozilgan q op ch al arg a solib qo' yiladi. Fa mil iy al ar biriktiril- 
m a g a n b u y u m l a r n i n g o ‘ziga b o ' r yoki m a xs u s r u c h k a bilan yozish 
c ha lka sh li kl ar ga olib keladi, c h u n k i h a r f l a r o ‘c hi b ketib famili- 
y ala rn i o ‘qish qiyinlashadi.