O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

0 ‘qituvchi shaxsi
o 'q i t u v c h i n i n g ijodiy r i v o j l a n i s h in i, y u k s a k
p e d a g o g i k m a h o r a t i n i , is h d a d o i m i y fi d o k o r l i g i n i, o m i lk o r li g i -
n i, b o l a l a r g a n i s b a t a n m u h a b b a t va h u r m a t i n i b e lg ila b b e r a d i -
g a n x is l a t la r m a jm u id i r . A vni s h u n d a y o ‘q i t u v c h i o ‘q u v c h i l a r d a
o 'z ig a n i s b a t a n h u r m a t - e h t i r o m , ish g a h a v a s t u g 'd i r a d i , o ’ziga 
o ' x s h a s h b o ‘lish, u bilan d o 's t l a s h i s h va e n g e z g u ista k la r, istiqbol 
t o 'g 'r i s i d a g i , o ‘z kasbi h a q i d a g i o r z u l a r n i b a h a m k o ‘rish ish tiy o - 
q i n i y a r a t a d i .
M a k ta b d a q iziqishlar b o 'y ich a o 'tk a z ila d ig a n xilm a-xil m a s h - 
g ‘u lo tla r o rasida to 'g ara k ishi a lo h id a m u h im a h a m iy a t kasb 
e tadi. M a k ta b d a t o ‘g a ra k la r n in g asosiy ko ‘p c h ilig in i m e h n a t
t a ’lim i o ‘qituvchilari olib boradi. B ular ishlab c h iq a ris h tex n ik a
t o ‘garaklarid ir. 0 ‘qituvchi b u n d a y t o ‘g a ra k la r d a o ‘q u v c h ila rd a ix- 
tiro c h ilik , k o n s tru k to rlik singari m ax su s qobiliy atlarn i ijodiy ri- 
v o jlantirish u c h u n b a rc h a s h a rt-s h a r o itla r n i y aratish im ko n iy atig a
ega.
M e h n a t t a ’limi o ‘qituvchisi o ‘quvchi shaxsini o ‘rg angan
c h o g 'd a kasbga yo'n altirish m a q s a d id a quyidagi qoidalarga: shaxs 
k a m o l to p ad ig a n ijodiy vaziyatda, j a m o a d a sh a x sn in g x u lq -a tv o ri- 
ni kuzatish ; faoliyat orqali shaxsni o ‘rganish; shaxsni q a n d a y d ir 
q o tib q olgan n a rsa tariq asid a e m as, b alki m o sla n u v c h a n dara jad a
349

---

ko‘rish; sh a x sn in g v a q tin c h a psixologik h o latini, o'rto q la rig a m u -
n osa batini hisobga olish kabi qoidalarga a m al qilishi m aq sa d g a
muvofiqdir.
M e h n a t t a ’lim o ‘qituvchisin in g ishida psixologik tashxisg a 
katta o ‘rin ajratiladi. Psixologik tashxis ja ra y o n id a u m a k ta b , 
k a s b -h u n a r kollejlaridagi kasb m aslah atch isi bilan birgalikda h a r 
bir o ‘q u v c h in in g kelgusidagi kasbni ta n la s h i ja ra y o n id a shaxsiy 
xususiyatlarini aniqlashi m u m k in .
S h u n d a y qilib, m e h n a t ta 'lim i o'qituvchisi ishida quyidagi 
y o'n alish larni:
— kasb t a ’limi — o ‘q u v c h ila rn i m eh n a t faoliyati sohalari, ish ­
lab c h iq a r is h n in g ay rim tarm o q la ri, kasblar va m u taxassisliklar 
bilan tan ishtirish ;
— psixologik-pedagogik m aslah at — m e h n a t faolivatining tu r- 
lari to 'g'risid a, o ‘quvchi xislatlari, bilim lari va m avllariga eng 
muvofiq b o'lg an kasblar va m utaxassislik lar haqida o ‘quvchiga 
gapirib berish;
— kasb tarbiyasi — o 'q u v c h ila rd a u yoki bu kasbga n is b a ta n
b a rq a ro r qiziqish larni s ha klla n tirish ;
— am aliy kasbiy k o 'n ik ish — m e h n a t faoliyatining turli so- 
h alarid a k u c h la rn i am aliy j ih a td a n sinab ko'rish u c h u n sh a rt- 
sh a ro itla r yaratish;
— kasbga yo'naltirish m a q s a d id a o 'q u v c h in in g shaxsini o ‘r- 
ganish , m e h n a tg a bo 'lgan q iziqishlarini va kasbga qiziq ishlarini 
s h a k lla n tirish kabi y o 'n a lish la rn i ko'rsatib o 'tish m u m k in .