O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

2. 
Tarbiya to ‘g ‘risida m utafakkirlarning qarashlari. 
Me h n a t
t a ' l im i va kasb t a n l a s hg a y o i l a s h n i tashki l e ti s hn in g asosiy 
maqs adi o' quvchil arga faqat tegishli bilim, k o ' n i k m a m al a ka la rn i
b e r i s hd a ng i na iborat e ma s, balki o ' q uv c h il a r n i n g j a m i y a t i m i z d a
qabul qili ngan a x l o q - o d o b qoidalariga mos keladigan e ' ti qodi ni, 
m eh n at g a, ijtimoiy, shaxsiy m u lk k a m u n o s a b a t i n i , j a m o a va u n i ng
a ’zolariga bo' l gan ijobiy m u n os a ba t l a ri n i , badiiy didini, iqtisodiy, 
jismoniy, axloqiy, milliy m ad a n i y a t i n i tar bi yal ash da n iboratdir. 
T a ’lim berish bilan birga tarbiyalashga katta a h a mi y at berish ke- 
rakligini mu ta f ak k ir la r o' z davri da aytib Ct ga nla r.
Ab dul la Av lo ni yning 1913-yilda yozilgan, 1917-yilda i kkinchi
b or n as h r etilgan «Turkiy guliston yohud axloq» asari X X asr 
bo sh la rid a p edagogik fikrlar tar aqqiyot ini o' rg an is h s ohasida 
katta a h am i y a t g a molikdir. «Turkiy guliston yohud axloq» asari 
axloqiy va t a ’limiy asardir. Bu asarda Abdul la Avloniy o'z ijtimoiy 
va ax lo qi y- ta ’Iimiy q ar as h la ri ni bayon etadi.
Ka yk ov us ni ng « Qo bu s no ma » , Y u s u f Xos Xojibning « Q u t a d g ‘ii 
bilik», No si r Xu sr a vn in g « So ad at no ma », S a ’di yn ing « Gul ist on 
va Bo'ston», J o m i y n i n g «Bahoriston», Navoi yning « M a h b u b - u l -
qulub», A h m a d D o n i s h n i n g « 0 ‘g ‘illarga nasihat » kabi asarlari 
m a k t a b d a va b os hqa t a i i m mu as sa sal ari da t a ’l im-tarbiya ishla- 
rida q o ' l l a n i l m o q d a .
149

---

A. Avloniy o d a m l a r n i xulq, x att i- ha ra ka t nuqtayi n a z ar i da n
ikki g u r u h g a b o ‘ladi, biri yaxshi xulqli kishilar, ikkinchisi yo- 
m o n xulqli kishilardir. Haqiqiy i nsoniy axloqni o ‘zida ba rq a ror
qilgan yaxshi kishilar yoshlarga yaxshi t a ’sir ko ‘rsatadi va ularni 
mehr -shavqatl i, soldil va m aq bu l b o i i b tarbiyalanishi u c h u n za- 
m i n hozirlaydi. Axloq tarbiyasi: insonl arga eng m u h i m , ziyoda, 
sharaf, b al and daraja beruvchi tarbiyadir. Shu bois dars j a r a ­
yoni da 
0
‘qituvchi avvalo o ‘zi shaxsiy n a m u n a bo'lishi, kiyini- 
shi. so‘zlashishi, o ‘zini tutishi bilan o'quvchil arga o ‘r n a k bo'lishi 
kerak. Dar s j ar a yo ni da m e h n a t t opshi riql ar ini bajarishda shaxs- 
n i ng javobgarlik, vijdonlilik kabi xislatlarini, m e h n a t inti zomi ga 
a m al qilgan h ol da j a m o a b o i i b m e h n a t qilish mal ak as ini, ijtimoiy 
m u l k k a g ‘a m x o ‘rlik m u n o sa b at i n i tar bi yal ashda n iboratdir.
3.