O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

СГ. - c r -
т .
max
2
min
(7.16)

---

maksimal va minimal urinma kuchlanishlami ham aniqlash mumkin (7.16). 
T o ‘g ‘ri to ‘rtburchakli kesim uchun topilgan r max r min epyuralari 7.23-rasm 
d, e da tasvirlangan.
b I 
M
r
I 
_____^ l 
Рз 
jy
шах 
mir
U j
~2W
-2 W
a )
b) 
d) 
e)
g)
7.23-rasm.
Balkadagi bosh kuchlanishlar topilgandan keyin, uning mustahkam lik 
nazariyalaridan biri yordamida tekshiriladi.
K o'pinch a bosh normal kuchlanishlarning qiymatidan tashqari, balka­
ning barcha nuqtalarida ularning y o ‘nalishini ham bilish talab etiladi. Xu- 
susan, tem ir-beton balkalarni loyihalashda bunga ehtiyoj tug‘iladi, chunki 
armaturalar ch o ‘zilish kuchlanishlarini qabul qilishi uchun aynan bosh kuch­
lanishlar y o ‘nalishida joylashtiriladi.
Ш 7/Tf
\rlr
7
h r
Bosh kuchlanishlar yo‘nalishini Mor 
doirasi yoki (7.15) formula yordam ida 
topsa boMadi. B alk an in g uzun ligi 
bo'ylab bir qancha kesim va nuqtalar 
uchun yo‘nalishlarni belgilovchi nuqta- 
larni topib, ularni o ‘zaro tutashtirsak, 
kuchlanish trayektoriyasi deb ataluvchi 
egri chiziq hosil boMadi.
Balkaning har bir nuqtasidan, to‘g‘ri 
burchak ostida kesishuvchi, ikki trayek- 
toriya (egri chiziq) o ‘tadi; bulam ing biri 
cr, ga ikkinchisi cr3 ga mos keladi. Bir 
qancha nuqtalardagi yo‘nalishlar asosida 
balka uchun qurilgan bosh kuchlanishlar 
trayektoriyalari 7.24-rasmda keltirilgan.
Temir-beton balkalarda armaturalar- 
ni bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar trayek- 
toriyasiga yaqin y o 'n alish d a joylashti- 
rishga harakat qilinadi.

---

Shu paytga qadar ko'ndalang egilish m asalalarida k o 'n d a la n g ku ch ­
lar balkaning sim m etriya tekisligidan o 'tu v ch i bosh tek islik d a yotadi, 
deb qarab keldik.
M a’lumki, bosh tekislik deganda balkaning bo'ylam a o 'q i va kesim ­
ning markaziy inersiya o'qlaridan biri bo'ylab o'tuvchi tekislik tushuniladi.
Balkaning simmetriya tekisligida yotmagan, bosh tekisliklaridan biriga 
parallel yo'nalgan tekislik bo'yicha kuchlar ta ’sir etayotgan holni ko'rib 
o'tam iz.
Misol tariqasida biz ko'rmoqchi bo'lgan konsol balkaning ko'ndalang 
kesimi tavr shakliga ega bo'lib, Z o'qiga nisbatan sim metrikdir (7.25-rasm). 
Balkaning erkin uchiga ko'ndalang kuch F ni shunday nuqtaga qo'yishim iz 
lozimki, natijada balkada buralish sodir bo'lm asin; balka faqat tekis egilsin. 
Oldimizdagi vazifa ana shunday nuqta С ni aniqlashdan iborat.