O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

w - w
-------100%
w
32-125
n
sm
= 1 0 .8 3 5 /« .
Hisoblashda d=l 1 sm =110 mm deb qabul qilamiz. U holda
32 
' 
130,5
— snr =95.0snr 
4
2. 7.22-rasm, b da ko‘rsatilgan kesim uchun

---

H isoblashda b = 6 sm = 60mm deb qabul qilamiz. U holda
2
- 
, 
1 4 4 -1 2 5
И' = —
6
's m ’ = ]4 4 s m J 
S , = -------------100% = +13.2% ; 
A
= 
6
- 12sm ‘ = 72sm"
3 
144
3. 7.22-rasm d da ko‘rsatilgan kesim uchun
JF = ^ - ^ = - 6 3 > 1 2 5 sm 3; 
6 > ^ 3 7 5 s m = 7 ,21 sm
6 
3
Hisoblashda b =7.5 sm =75 mm deb qabul qilamiz. U holda
1 
125-140 5 
^ = - 7 . 5 , sm’ = 140,5smj ; 
8
=
-1 0 0 % = -] 1% /*= 7,5-l5snr = 112,5sm2
3 
140,5
4. Q o‘shtavr shaklidagi kesimni ko‘rib o ‘tamiz (7.22-rasm, e). 18-raqamli 
(nom erli) q o ‘shtavr qabul qilamiz:
1ЛГ 
1 
л
W = Wz =
143sm J; 
8
= -— ^ — ^-100% = -1 2 .6 % ; 
A = 2 3 ,4 sm 2
143
5. 7.22-rasm , f da k o ‘rsatilgan kesim uchun 50 va 55 raqamli 
qo ‘shtavrlar to‘g‘ri keladi. Bularning birinchisida kuchlanish biroz (1,6%) 
ortib ketadi, ikkinchisi ortiqcha (16.7%) m ustahkam likka ega boMadi. 50 
raqamli q o ‘shtavrni qabul qilamiz:
1 2 5 -1 2 3
W = Wz =
123sm 3;<5 = -------------100% = 1.6%; ^ = 100sm2
”
123
6. Ikkita qo‘shtavrdan tashkil topgan kesimga (7.22-rasm, e)
14-raqamli qo‘shtavr to‘g‘ri keladi. Bunga tegishli qiymatlar:
W
= 
2Wz
= 2 • 81,7sm3 = 163,4 snr’; 
8.
= 
{
00% = -23.5% ;
163,4
A
= 2 - 1 7 .4 s n r = 3 4 ,8 sm 2
7. 7.22-rasm , i da ko‘rsatilgan kesim ning neytral chizigM har bir 
qo‘shtavming neytral chizigM bilan ustma-ust tushmaydi (bu kesimning neytral 
chizigM qo'shtavrlaming tutashgan yeridan o ‘tadi). Shuning uchun umumiy 
kesimning qarshilik momenti ikki qo‘shtavr qarshilik momentlari Wz ning 
oddiy yigMndisidan iborat boMmay, inersiya momenti orqali alohida topiladi:

---

Bu yerda h,, A,, Jz va Wz bitta qo'shtavm ing balandligi, yuzi, inersiya 
momenti va qarshilik momentlari.
12-raqamli qo‘shtavmi tanlaymiz, bundan kichigi mustahkam lik tala- 
biga javob bermaydi. Shunday qilib,
= 1 2 5 -1 4 6 16 100% = _ 14 ?0 
,4 = 2 - 1 4 ,7 sm 2 = 2 9 ,4 s n r
146,6
8. 
Ikkita teng yonli burchaklikdan tashkil topgan (7.22-rasm, k) kes­
imning qarshilik momenti har ikkala burchaklikning qarshilik momentlari 
yig ‘indisiga teng boMadi. Biroq sortament jadvalida burchakliklar uchun 
qarshilik momentini quyidagi formuladan aniqlaymiz:
W
= 2 ———
b - Z o ’
Bu yerda 
Jz, b, Z 0
- inersiya momenti, tokchaning kengligi, ogMrlik 
markazidan tokchaning tashqi qirrasigacha boMgan masofa.
Kerakli burchaklikni birdaniga aniqlash qiyin. Shu boisdan ikki vari- 
antni ko ‘rib o ‘tamiz:
a) 140 x 140 x 12 oMchamli burchaklik uchun
W =
2 - — - = 119,3 sm 3;
1 4 - 3 ,9
b) 160 x 160 xlO oMchamli burchaklik uchun
W = 2
774 
sm 3 = 132sm 3 
1 6 - 4 ,3
Keyingi variant m ustahkamlik nuqtayi nazaridan maqbul hisoblanadi. 
Bu hoi uchun
W
= 132sm 3; 
S
= 125 
100% = 5.3% ; ^ = 2 -3 1 ,4 s m 2 = 6 2 ,8 s m 3 
132
Shunday qilib, barcha kesimlarning oMchamlari aniqlandi, y a’ni talab
178

---

etilgan kesim lar tanlandi. Har xil kesimlarda har xil miqdorda m ustahkam ­
lik zaxirasi mavjud ekanligini ko‘rdik, bu esa ortiqcha m aterial sarflangan- 
ligini anglatadi.
Taqqoslash m aqsadida hisob natijalari 7.1-jadvalga jam langan. Tanlan- 
gan kesimlardan qaysi biri maqbulroq 
ekanligini shu jadval orqali bilsa 
bo ‘ladi. Jadvalning oxirgi ustunida nisbiy ogMrlik berilgan boMib, tanlan- 
gan kesim qo‘shtavrga (7.22-rasm, e) nisbatan necha marta ogMr ekanligini 
bildiradi. Q o‘shtavrning vazni boshqalaridan yengil boMganligi uchun uni 
birlik sifatida qabul qilingan.
7.1-jadval.