O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo

Bunga ko`ra 

attityudda uch  

qism bo`lib 

Kognetiv 

Affektiv 

Konativ 

---

 

60 

 

  

Shaxs tiplari va ularning ijtimoiy psixologik xarakteristikasi. 

  

Psixologlarning  fikricha,  (G.Asmolov,  P.Shixerev,  V.A.Yadov,  P.Nadirashvili  va 

boshqalar)  ijtimoiy  ustanovkalarni  o

’zgartirish  uchun  shu  ustanovkaning  sababi  bo’lgan 

vaziyat  yoki  faoliyatning  maqsadi  va  motivini  o

’zgartirish  shartdir.  Shu  narsa  shaxsning 

aktiv ongli faoliyatida sodir bo

’ladi. 

Shunday  qilib,  shaxs  ijtimoiylashuv  jarayonida  turli  ustanovkalarini  ro

’yobga  chiqarish 

sharoitida  faollik  ko

’rsatadi. Shunday faollikning natijalarini biz uning ijtimoiy-psixologik 

sifatlarida ko

’ramiz. Ya’ni, aktiv birgalikdagi faoliyat, o’zaro muloqot jarayonida shaxsning 

ijtimoiy-psixologik  fazilatlari  shakllanadi.  Shuning  uchun  ham  barcha  sifatlar  faoliyatda 

namoyon  bo

’ladigan  hamda  muloqotda  ko’rinadigan  sifatlar  guruhiga  bo’linadi.  Masalan, 

tashqi  muhit  bilan  faol  munosabat  perseptiv  himoya  sifatlari,  ya

’ni  o’ziga  xavf  soluvchi 

yoki solishi mumkin bo

’lgan ijtimoiy ta’sirlardan himoya qiluvchi xususiyatlar shakllanadi. 

Bu  sifatlarni  ba

’zi  mualliflar  perseptiv  qobiliyatlar  (V.A.Labunskaya)  deb  atasalar, 

boshqalari 

''ijtimoiy 

ta

’sirlarga  hissiy  javob  berish  qobiliyati"  (A.Bodalev), 

''kuzatuvchanlik",''ziyraklik"  (Yu.Jukov)  va  hokazo  deb  atashgan.  Boshqa  sifatlar 

''muloqotda  namoyon  bo

’luvchi  sifatlar"dir.  Ular  turli  ijtimoiy  kutishlar  sistemasi  bilan 

bog

’liq bo’lib, shaxsning turli sharoitlarda to’g’ri muloqotga kirishish imkoniyatinp beradi. 

Bundan  tashqari,  har  bir  shaxsda  o

’ziga  xos  tarzda  dunyoni,  odamlarni  idrok  qilish  va 

tushunish  qobiliyati  borki,  ular  muloqot  jarayonida  kamroq  xatolarga  yo

’l  qo’yishini 

ta

’minlaydi.  Masalan,  bosiqlik,  mulohazalilik  o’zgalarning  ichki  dunyosini  gaplari,  hatti-

harakatlariga  qarab  bilish  qobiliyati  va  boshqalar  shular  jumlasidandnr.  Shu  fazilatlarni 

qanchalik namoyon eta olishiga qarab shaxs tiplari farqlanadi.