Obidjon karimov
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
A.Navoiy.
Demak, tarkibband (tarkib, arabcha, tuzilishi; band, forscha, bogMash) g‘azal tarzida (taxallussiz) qofiyalangan, har bir bandi oxiridagi bayt jufit (a-a tarzida alohida) qiyofalanib boruvchi, har bir bandining misra soni teng bo‘lgan, ammo turli shoirlar yozgan tarkibbandlarning har bandidagi misralar soni o ‘ziga xos belgilangan, murakkab lirik janr. Tarkibband fors-tojik adabiyotida X-XI asrlardan, o‘zbek adabiyotida XV asrdan yozila boshlandi: uning xillari ko‘p (Hofiz 31 Xorazmiy “fo k im ko ‘rindi”; N odira “Arzim senga”; Fuzuliy “M anam ki” ; “ ©mn soya soldi”). H ofiz Xora^rniy v a N avoiy tarkibbandlari alohida mavqega ega. T arkibband- nazariyasi boyib borayotir. Vosit Sa’dullaning zamondoshirmz- his-tuyg‘u 1 ari in’ikos etgan yangicha tarkibbandlari realizm da b aey o #eti]d i. (“Y or m adhida”, “B o ‘lmaydi go‘zallar”). Ayrim shoirlar ijodida bunday janrlarga e ’tibor qilm aslik oqibatida shaklan kam bag‘al bo ‘lib qolayotir. N avoiyda« keyin yashagan shoirlar ham bu janrga m urojaat qilganlar. Biroq keyingi davrlar adabiyotida tarje’band kabi tarkibband jan rid a ham nisbatan kam asarlar yaratildi. Bu janm in g m urakkabligi va hajm ining katta boMishi uni chegaralab q o ‘ygan bo ‘lishi m umkin. Keyingi davrlarda N avoiy an ’analarini davom ettirgan Pahlavonquli Ravnaq, Kiromiy, M unis, Ogahiy, Uvaysiy kabi shoirlar lirikaning o‘zga janrlari qatori tarje’bandlar ham yozdilar. T arje’band janridagi she’r hozirgi zamon o ‘zbek poeziyasida Habibiy “Devon”ida uchratildi. Shuningdek, shaklan m asnaviyga o ‘xshash, ammo barmoq vaznidagi she’rlar yozilm oqda (masalan, Hamid Olimjonning “0 ‘zbekiston” she’ri). G ‘afur G ‘ulom ning “Uchuvchi qo ‘shig‘i,” Zulfiyaning “Salom sizga, sulhparvar ellar” m asnaviylari tinchlik va gumanizm bahsidir. M irtem ir m asnaviy janri taraqqiyotida sezilarli iz qoldirgan, uning o ‘nlab ibratomuz masnaviylari bor. Habibiy, Charxiyning aruzda yozgan m asnaviylarida davr qahram oni tasvirlandi. (Habibiyning “X azina”, “Iqlim bahori”; Charhiyning “El baxti” masnaviylari). M asnaviyda realizm va poetika birlashib, davr ruhi ifodasiga m unosib xizm at qildi (hozirgi poeziyadagi m asnaviychilik to ‘g ‘ri y o ‘ldan bormoqda, bu ja n r o ‘z qurilishining soddaligi bilan bolalar adabiyotiga q o ‘l keldi, ayniqsa, buyuk shoir Quddus M uhammadiy m asnaviylari buni ko ‘rsatib turibdi). Xurshid Davron masnaviy janrining barm oq vaznidagi ko‘rinishi rivojiga yahshi ulush qo ‘yishdi, u bunday she’rlarda (“Otam xotirasiga”, “Epitafiya”, “Unutayin degandim seni” va boshqalarda) 32 hayot qadri, ezgulik himoyasi, o‘tganlaming aziz yodi haqida tahsinbop so‘z yuritdi. Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|