Odam genetikasi

V
fen
brxd
bnu
F,
gen
Vv
vv
Brxd - braxidaktiliya, bnu - barmoqlar normal uzunlikda.
3.4. 
Oraliq irsiylanish. 
Ayrim holatlarda bir-biriga qarama- 
qarshi belgilarga erkak va ayol nikohlansa, ulaming farzandlari 
o ‘rganilayotgan belgi bo‘yicha otaga ham, onaga ham o'xshamay- 
digan b o ia d i. Boshqacha aytganda, farzandlaming belgisi ota-ona 
belgilari o ‘rtasida oraliq ko‘rinishda namoyon b o ia d i.
59

---

Masalan, odamlarda, jingalak sochli yigit bilan to ‘g ‘ri sochli qiz 
turmush qursa, bolalarda soch to ‘lqinsimon yoki qoshi qopqora ayol 
bilan qoshi somon rangli b o ‘lgan yigit turmushidan tug‘ilgan farzand- 
larining qosh rangi oraliq, y a ’ni nim qora b o ia d i. D o‘rdaygan labli 
yigit bilan, oddiy labli ayol turmush qursa, bolalarda lab nisbatan 
d o ‘rdaygan b o ia d i.
M onoduragaylarda belgilar to iiq irsiy lansa, F2 fenotip b o ‘yicha 
xilma-xillik 3:1, belgi oraliq holda irsiylansa 1:2:1 nisbat kuzatiladi, 
y a’ni ikkita fenotip sin f emas, uchta fenotip sinf yuzaga keladi. Bino- 
barin fenotipik va genotipik sinflar nisbati o ‘zaro o ‘xshash b o iad i.
Odamlarda k o ‘z o ralig in in g yaqinligi, o g iz n in g katta b o iish i, 
labning d o ‘rdayganligi oraliq holda avloddan-avlodga beriladi.
M asalan, katta va kichik k o ‘zli eru xotindan tu g ilg an farzandlar- 
ning ko ‘z kattaligi o ‘rtacha, k o ‘z oralig‘i yaqin va ko‘z oralig‘i uzoq 
ayol va erkak nikohidan k o ‘z o ra lig i o ‘rtacha b o ig a n farzandlar 
tu g ilad i. U genetik simvol yordamida shunday ifodalanadi:
k.o.ya
k.o.u.
k.o.ya - ko‘z o ra lig i yaqin
TT
x 
tt
k.o.u - k o ‘z o ra lig i uzoq
k.o.o‘ - k o ‘z o ra lig i o ‘rtacha
fen
k.o.o‘
gen
Tt
Genetik tadqiqotlar natijasida faqat o ‘simlik va hayvonlardagina 
emas, odamlarda ham qaysi belgilar dominant, qaysi belgilar retses­
siv holda irsiylanishi aniqlangan. Bu to ‘g ‘ridagi m aiu m o tlar tuban- 
dagi jadvalda berilgan.