Odam genetikasi

VII BOB.
0 ‘ZGARUVCHANLIK VA UNING XILLARI
Tayanch tushunchalar: о ‘zgaruvchanlik va uning xillari, modifi-
katsion о ‘zgaruvchanlik, kombinativ о ‘zgaruvchanlik, rekombinativ
о ‘zgaruvchanlik, mutatsion о ‘zgaruvchanlik; mutatsiya to ‘g ‘risidagi
nazariya, spontan va indutsirlangan mutatsiya, generativ va soma-
tik mutatsiya, morfologik, fiziologik, biokimyoviy mutatsiyalar, letal,
yarim letal, pushtsiz, neytral va foydali mutatsiyalar, gen mutatsi-
yalari, xromosoma mutatsiyalari, genom mutatsiyalari.
7.1. 
0 ‘zgaruvchanlik. О
‘zgaruvchanlik irsiyatga qarama-qarshi 
xossadir. U barcha tirik mavjudotlarga xos. Odamlardagi 
0
‘zgaruvchan- 
lik deganda bir ota-onadan tug‘ilgan farzandlaming oldingi avloddan 
va o ‘zaro tafovut qilishi tushuniladi. 0 ‘zgaruvchanlik organizmning 
atrof-muhitga moslashishida muhim ahamiyat kasb etadi. Odamlar 
populyatsiyasida 
0
‘zgaruvchanlik yuz tuzilishi, soch rangi, shakli, teri 
rangi, ko‘z shakli, rangi, qosh shakli, bo‘y uzunligi, tana og‘irligi va 
boshqa belgi-xossalarda ko‘zga tashlanadi. 0 ‘zgaruvchanlik ikki toi- 
faga - fenotipik va genotipik o ‘zgaruvchanlikka bo‘linadi.
Fenotipik 
0
‘zgaruvchanlik organizmning tashqi, ichki belgi-xos- 
salarining o ‘zgarishidan iborat b o iib , u nasldan-naslga berilmaydi. 
Fenotipik 
0
‘zgaruvchanlik muhit sharoitining o ‘zgarishi bilan aloqa- 
dor. Chunonchi yoz kunlari odam tanasining quyosh tushgan qismla- 
rining qorayishi, yoki ko ‘p ovqat yeydigan odam vaznining ortishi 
fenotipik o ‘zgarishdan boshqa narsa emas. Odatda tashqi muhitning 
ta ’siri natijasida paydo b o ia d ig an fenotipik o ‘zgarishlar 
modifikat-
sion о "zgaruvchanlik
deb ataladi. Fenotipik o ‘zgaruvchanlikning ik- 
kinchi xili