Oila hamkorligi shańaraq mámleket hám jámiyet ardog'ida

Bala tárbiyasında shańaraqtıń ornı haqqında oyshıllar táliymatı
Áyyemgi grek filosofları Aflotun hám Arastu bala tárbiyasın jámiyet óz ixtiyoriga alıwı, tárbiya processindegi barlıq zárúr islerdi mámleket orınlawı kerek degen ideyanı ilgeri súrgen edi,
Bul ideya fransuz qıyalıy sotsalistlari Sen Semon, Sharı Fure dóretpelerinde keyinirek rawajlantırıldı. Olar bala tárbiyası menen tiykarlanıp mámleket shuǵıllanıwı kerek, degen ideyanı ilgeri súrgenler. Biraq shıǵıs oyshılları bala tárbiyası menen tiykarlanıp ata-ana shuǵıllanıwı kerek, degen juwmaqqa kelgenler.
Bunıń menen olar shańaraqqa tiyisli tárbiyanıń roliga úlken itibar bergenler. Rizouddin ibn Fahriddinning “Shańaraq” atlı qollanbasında bala tárbiyası jaman niyet hám turpayılıq menen emes, bálki taqat, shıdamlılıq, mehribanlıq, shıdamlılıq, shápáát-ol bayqaǵıshlıq menen bolıwı kerek. Zálel menen paydanı ayira almaǵan jas gódekti qadaǵalawsız tutıw ullı qátelik bolıp tabıladı. Bálki onı qattılıq menen jumsaqlıq ortasında ádalat menen tárbiya qılıw kerekligi haqqında pikirler berilgen (Rizouddin ibn Faxriddin. Shańaraq.- T.: Miynet, 1991).
Sonı aytıw kerek, bala 2-3 jasından baslap, óz mútajlikleri, pikir hám talapların anaǵurlım anıq bildiretuǵın bolıp qaladı. Ol kózine kóringen, aqli jetken zatlardı so'ray hám olardı qıyqımlıq menen teksera baslaydı. Ata-analar milliy pazıyletlerimizga muhabbat menen qaraw, haramılıqlardan jerkenish qılıw jolların
balalarǵa uyretediler. Xalqımız arasındaǵı ullı adamlardıń kámalǵa jetkenleri tuwrısında sóylep berediler.
Balalardı kishipeyillik hám donolikka úyretiwde ullı ózbek oyshılı Abu Ali ibn Sino sıyaqlı ilimpazlarimizning turmıs úlgileri hám bizge miyraslar etip qaldırǵan eń jaqsı ǵáziyne pikirlerin tiykar qılıp alıw paydalı bolıp tabıladı. Ol menmenlik, maqtanshaqlıq hám ózindegi bilimge artıqsha ataq beriw sıyaqlı ayrıqshalıqlardı kisiniń etikası tómen ekenligin kórsetiwshi belgiler dep aytıp otedi. Onıń pikrine qaraǵanda shańaraqta bala jaslıgınan baslap tek Jaqsı ádetlerge uyretiliwi kerek. Bul bolsa ol jaǵdayda bekkem xarakter qáliplesiwine jay jaratadı. Ibn Sino jas balalardı jaqsı etikalı fizikalıq saw etip jetistiriwde kóplegen paydalı usıllardı kórsetip beredi. Ol tárbiya processinde jeke ibrat bolıw usılı oǵada úlken áhmiyetke iye ekenligi qayta -qayta uqtirib ótken. Ibn Sino shańaraqqa tiyisli tárbiya tuwrısındaǵı pikirlerdiń tereń mazmunın hám ámeliy áhmiyetin onıń tómendegi sózlerinen bilip alıw múmkin. Balanıń xulqini ortashalıqta saqlawǵa bólek itibar beriw kerek. Oǵan bolsa balalardı qattı ǵázepleniwden, qorqıw, ókpelew, uyqısızlıqtan saqlaw arqalı eriwiladi. Balanı qálegen hám paydalı zatın tezlik penen tawıp beriwge hám de sevmagan zatın názerden uzoqlashtirishga mudam tayın bolıp turıw kerek. Bul jumıstıń eki qıylı paydası bar. Bir tárepden balanıń ruhiga payda etedi, bala eń jas sıyaqlıdanoq xoshhulq adam bolıp qaladı. Ekinshi tárepden, balanıń denesine payda etedi. Sebebi jaman qulıq túrli klient buzılıwlarına sebep boladı. Sonıń menen birge, eger jaman hulq ádetke kirip qalsa, ol klient aynıwın keltirip shıǵaradı. Ibn Sino óziniń " Ilajul manozil" shıǵarmasınıń úlken bir bobini shańaraqqa tiyisli tárbiya máselelerine baǵıshlaǵan. Ol bul shıǵarmasında adamlardıń shańaraqqa tiyisli munasábetlerdiń derlik hámme táreplerin kórip shıǵadı. Ol shańaraq baslıǵı aldına úlken talaplar qóyadı, ol shańaraqqa tiyisli tárbiyanı da ámeliy, de teoriyalıq tárepden jaqsı biliw zárúr ekenligin uqtiradi.
Oyshıl alım Abu Rayhon Beruniy óz dóretpelerinde otaonalar hám tárbiyashılar abırayınıń balaǵa tásir kúshi haqqında da pikir yurgizadi. Bul bolsa házirgi talaplarǵa da juwap beredi. Ol ata-analardıń balalarǵa tárbiyalıq tásiriniń bar kúshi abırayǵa tiykarlanadı, deydi. Biraq bul abıray tabitan berilmaydi, jasalma túrde jaratılmaydı, qáweter, qorqıtıw, zorlıq menen eriwilmaydi, bálki ata-anaǵa salıstırǵanda miyir aqıbetten kelip shıǵadı, dep aytıp otedi.
Ullı túp babaımız Alisher Navaiy xalqımız súwretrusumlarivamilliyodatlarnijudanoziktushunaredi. Shusabab- Da onıń dıqqatınan shette qalmadı. A. Navaiy tárbiyada qátelikke jol qoyıw múmkin emesligin uqtiradi. Haqıyqatlıqtan da balanı tárbiyalshda sonday aljasıqlar ushraydıki, olar tek shańaraqtıń turmısında emes, bálki jámiyet turmısında da hákis ettiredi. Shańaraqta balanı tárbiyalawda ushraytuǵın aljasıqlar hár túrli bolı tabıladı. Olar arasında keń tarqalǵanlardan biri otaonalarning hádden tıs húkimranlıqqa umtılıwları bolıp tabıladı; balanıń erke bolıwı olarǵa salıstırǵanda qandayda bir talaptıń joq ekenlig menen baylanıslı ; ata-ana, buvilar tárepinen tárbiyada birden-bir talaplardıń joq ekenligi bolıp tabıladı; shańaraqqa tiyisli tárbiya daǵı turaqlı qáteler shańaraqtıń dúzilisi hám shańaraqqa tiyisli munasábetler menen, úlkenlerdiń óz puqaralıq minnetlerge munasábeti, olardıń ideologik baǵdarı, miynetke munasábeti menen baylanıslı munasábetle menen, úlkenlerdi óz puqaralıq minnetlerine munasábeti, olardı ideologiyalıq baǵıtı, miynetke munasábeti menen baylanıslı. Bul belgilerge kóre shańaraqtıń bir neshe túrin ajıratıw múmkin.
Tárbiyashılarǵa shańaraq túrlerin biliw hám ol menen ayriqsha halda islew hám munasábette bolıw ushın zárúr. Shańaraq túrleri Rizouddin Ibn Faxriddinning " Shańaraq" atlı qollanbasında kórsetilgen.
Birinshi túri. Tınısh shańaraqlar miynet social, siyasiy hám materiallıq turmısda aktiv ishtrok jetip atırǵan kópshilik shańaraqlar kiredi. Bul túrdegi shańaraqqa ata-analar hám balalar ortasında ruwxıy jaqınlıq, sanalı hám norma daǵı talaplar balanıń social munasábeti normaların tabıslı ózlestiriwi xos bolıp tabıladı.
Ekinshi túri, Júzeki tınısh shańaraqlar. Bul túrdegi shańaraqlarǵa shańaraq aǵzaları tárepinen balalarǵa qoyılatuǵın talaplar bir xilda bolmaydıden, stixiyali tárzde boladı. Bunda balanıg múmkinshilikleri esapqa alınbaydı. Balanıń turmısı nadurıs shólkemlestiriledi. Tárbiyanıń bul túrinde ata-anaǵa salıstırǵanda húrmetsizlik, olardıń talabın atqarmaslik sıyaqlı jaǵdaylar rawajlanıwı múmkin. Júzeki tınısh shańaraqlar menen islewde tárbiyashi ata-ana dıqqat qoyıwın shańaraqtaǵı psixologiyalıq jaǵdaynı, ata-analar ortasındaǵı munasábet baǵdarın
ózlestiriwge qaratadı. Alaǵada shańaraqlar. Bunday túrdegi shańaraqlarda ruwxıy qızıǵıwshılıqlar kem bo'Iadi. Bunday shańaraqlarǵa islep shıǵarıw, shańaraqqa tiyisli wazıypalarǵa bıyparq munasábette bolıw, shańaraqqa tiyisli dástúrlerge itibar bermaslik, úy jumıslarına biyparq munasábette bolıw tán bo'Iadi. Bala turpayı, qopal, urıwqoq bolıp qaladı.
Úlkenler hám jámáát tártiplerine boysınmaydı. “Tárbiyası salmaqli” balalardıń kóp bólegi áne sonday shańaraqlarda jetiwedi. Zamanagóy sharayatlarda alaǵada shańaraq mashqalası eń aktual máselelerden bolıp tabıladı. Shańaraq - mektepge shekem tálim jasındaǵı bala ushın birinshi social ortalıq bolıp tabıladı. Eger ol alaǵada bolsa, balanıń sog'Iig'iga da, onıń xulqiga da unamsız tásir kórsetedi. Bul xildagi shańaraqlardıń balaları táǵdirine olar qatnaydigan mektepge shekem tálim shólkemi bıyparq qaramasligi kerek. Tárbiyashi balalardıń salamatlıǵı, xulqi óz qatarlasları menen munasábetin mudami gúzetip baradı hám kishi insanlar kewiline qanday keshinmalar júz berip atırǵanın sezediler.
To'Iiqmas shańaraqlar. Bul túrdegi shańaraqta ata-anadan biri bolmaydı. Bunday shańaraqlarda ata-analardan birewiniń joq ekenligin bildirmaslik ushın shańaraq aǵzalarınan hár birewiniń balaǵa tásirin kúsheytiw, bala óz-ara munasábetlerde kemshilik sezmasligi ushın bala tárbiyasına shańaraqtan ketken a'zoni basqa aǵayınların tartıw zárúrli bolıp tabıladı. Sonday etip mektepge shekem tálim mákemelerinde shańaraq menen islew ayriqsha ózgeshelikke iye bolıp, shańaraqtıń túrine baylanıslı halda ótkeriledi. Mektepge shekem tálim muassasining shańaraq menen islew sistemasında anıq maqset, mazmun bolıwı kerek. Ata-analar menen sheriklik boyınsha aldın erisilgen tabıs hám tájiriybelerdiń nátiyjelerin analiz etip, túrme-túr hám óz-ara baylanıslı bolǵan forma hám usıllar járdeminde rejeli jumıslar aparıw maqsetke muwapıq bo'Iadi.
Mektepge shekem tálim muassasining ata-analar menen sherikliktegi jumısınıń mazmunı hám usılları MTMning ata-analar menen islewiniń jámáát formasında hám jekpe-jek halda islew formaların sheberlik menen qosıp Aparıw, keń xalıq arasında pedagogikalıq úgit jumısların shólkemlestiriw sebepli balalardı tárbiyalawda unamlı nátiyjelerge erisiw múmkin. MTM xızmetkerlerin ata-analar hám shańaraq menen sherikliktegi jumıslarınıń eń keń tarqalǵan formalarınan bir qanshasın keltiremiz:
- ata-analar menen jekpe-jek islew. Aldıńǵı pedagogikalıq tájiriybelerdiń kórsetiwishe, jumıstıń bul túri úlken áhmiyetke iye. Bunda tárbiyashi shańaraq hám balanıń jeke qásiyetlerin úyrenip olardı óziniń tárbiyalıq jumısında esapqa aladı. MTMlarimiz tájiriybesinde ata-analar menen jekpe-jek alıp barılatuǵın islerdiń hár qıylı formaları anıqlanǵan; shańaraqqa tárbiyashiniń barıwı, ata-analar ushın sáwbet ótkeriw, olarǵa máslahátlar beriw, ata-analardıń MTM turmısı menen
tanısıwları.
- ata-analar menen jámáát formasında tashkil etiletuǵın jumıslar. Bular ata-analardıń toparıy hám ulıwma jıynalısı, ata-analar mektep, ánjumanlar, shembilikler, soraw -juwap kesheleri.
- kórsetpeli jumıslar. Jumıstıń bul túri kórgezbeli, balalardıń jumısların kórsetiw, ashıq qapılar kúni, pedagogikalıq Informaciya stendlari, ata-analar ushın kitapxana shańaraqqa tiyisli tárbiyanıń barlıq máseleri boyınsha materiallar salınǵan papka.

- ata-anaǵa pedagogikalıq tálim beriw hám basqalardı kórsetiw múmkin.
Tárbiyashiniń shańaraqtı barıp kóriwi Bala jasap turǵan shańaraqtı úyreniw ata-analar menen jaqın baylanıs ornatıw hám olarǵa járdem, máslahátlar beriwdiń nátiyjeli yoTlaridan biri bolıp tabıladı. Tárbiyashi shańaraqqa tekseriwshi retinde emes máslahátshi, dos hám bala tárbiyasına járdem beretuǵın shaxs retinde baradı. Tárbiyashiniń shańaraqqa barıwınan tiykarǵı maqset bala jasap atırǵan sharayattı kóriw hám zárúr bolsa, ata-analarǵa járdem kórsetiw bolıp tabıladı. Shańaraqtı barıp kóriw hám ata-analar menen gáplesiw úlken pedagogikalıq áde menen ótkeriliwi kerek. Ata-analar menen sáwbette balanıń eń jaqsı tárepleri ashıp berilsa, ata-analardıń tárbiyashine bolǵan húrmeti hám isenimi artadı. Tárbiyashi balanıń úyinde kórgenlerin dizimnen ótkeriw menen bir qatarda olardı analiz etedi, ata-analar jıynalıslarında shańaraqqa tiyisli tárbiya daǵı unamlı hám unamsız tárepler haqqında gápiradi. Olarǵa óziniń máslahátların beredi. Shańaraq tárbiyası daǵı unamlı islerdi ata-analar ushın islengen testlerde sáwlelendiriw de múmkin. Shańaraqtı barıp kórgen degi tásirleniwlerin tárbiyalıq islerdi esapqa alıw ústinine jazıp qoyıwı kerek Shańaraqqa keminde jılına 2 ret barıp kóriledi. Tárbiyashiniń shańaraqqa barıwı ata-analarda pedagogikalıq mádeniyattı asıradı. Ata-analar menen jeke sáwbetler. Shańaraq menen shaxsan islewdiń eń keń tarqalǵan usılı retinde qollanılatuǵın sáwbet balalardı azanda qabıllaw hám keshte baqlaw waqtında ótkeriliwi múmkin. Olar tárbiyashılar menen otaonalarni bir-biri menen jaqınlaw tanısıwlarına járdem beredi. Tárbiyashiniń ata-analar menen azanda ótkeretuǵın sáwbetleri qısqa múddetli boladı, sonıń menen birge onıń jaqınlarında jaqsı Keyip, tárbiyashine isenim sezimi shemirshek do bolıwında úlken áhmiyetke iye.
Ata-analardan bala keshte qanday keypiyette bolǵanın, qanday uxlaganini, bala ózin qanday seziwdi soraw paydalı. Tárbiyashi ata-analarǵa balalardı búgin gruppada nele kútiwi haqqında qısqasha informaciya beredi. Bul zat balanı keyipin kóteredi, ata-ananı xotirjam etedi. Ata-analar menen keshki sáwbetler de waqıt tárepinen sheklengen, otaonalar menen keshki sáwbet waqtında tárbiyashi balanıń sırtqı kórinisine tiyisli kemshilikler aytılıwı múmkin. Balanı gruppada kunni qanday ótkergeni, neler menen gúmira bolǵanı, ózin qanday tutqanı, nege itibar beriw kerekligi haqqında informaciya beredi. Ata-analardı bala tárbiyasında jol qoyǵan qandayda bir kemshilik hám qátesinińni analiz qılıw ushın olar menen jáne de tolıq sáwbet ótkeriw zárúrshiligi payda bolǵanda jaǵdaynı ońlaw ushın maman máslahát hám de usınıs beriw kerek bolǵanda máslahátlar ótkeriledi.
Toparıy máslahátlar hám jıynalıslar Eger tárbiyashine áyne bir másele bir neshe ata-ananı qızıqtirayotgani málim bo'Isa, olar ushın ulıwma máslahátlar quraydı. Pedagog máslahátke aldınan tayarlanadı : zárúr ádebiyatlardı hám kórsetpeli materiallardı tańlaydı. Máslahát ótkeriletuǵın anıq waqıt haqqında ata-anaların eskertedi. Bunday máslahátlar hár waqıttan hám úzliksiz ótkeriliwi múmkin. Ata-analardıń toparıy jıynalısları zárúriyatına qaray jıl shereginde bir ret ótkeriledi. Bunday jıynalıslardan maqset ata-analardı anıq pedagogikalıq máseleler menen tanıstırıw bolıp tabıladı. Olarda usı gruppa daǵı balalardı tárbiyalaw máseleleri talqılaw etiledi, gruppa jumısı menen baylanıslı shólkemlestirilgen máseleler qaray shıǵıladı, ata-analardıń bayramda qatnasıwları haqqında gápiriladi.
Jıynalıslar temasın belgilewde hám oǵan tayarlıq kóriwde ata-anaları usınılıp atırǵan balalardı jasını esapqa alıw zárúr. Sol munasábet menen oyın yamasa miynet iskerlik-Lari haqqında máseleler kóbirek orın iyelew múmkin. Otaonalarning ulıwma jıynalısı mektepge shekem tálim mákemeleri hámme tárbiyalaniwshileriniń ata-anaları ushın jılına eki ret ótkeriledi. Olardı mektepge shekem shólkem basqarıwshıasi, vrach, tárbiyashılar qatnasıwında shólkemlestiriledi. Ulıwma jıynalıslarda tálim-tárbiyalıq jumıstıń juwmaqları talqılaw etiledi. Birinshi ulıwma jıynalıs oqıw jılı basında ótkerilip, ol jaǵdayda basqarıwshıa ata-analardı mektepge shekem tálim muassasining jıllıq jumıs jobası menen tanıstıradı. Rejaning shańaraq menen baylanıslı bólegine anıq toqtalıp ótiw kerek. Ekinshi ulıwma jıynalıs oqıw jılı aqırında ótkeriledi. Bunda mektepge shekem tálim muassasining ótken jıldaǵı jumıs juwmaqları haqqında maǵlıwmat beriledi. Balalar muassasida tárbiyalaniwshilerdiń jasaw sharayatların jaqsılawda ata-analardıń qosqan úlesleri aytıp ótiledi. Ulıwma jıynalıslarda balalar shólkemi
jámááti qanshellilik úlken hám quramalı jumıstı orınlawdı hám bul ishda qanday járdem beriw kerekligini isenimli tárzde kórsetiw kerek. Jıynalıslarda pedagog lekciyasınıń kólemi 20 - 25 minut ǵa qaratnadı.
Ata-analar menen MTM xızmetkerlerin birgeliktegi iskerligin shólkemlestiriw jáne onıń mazmunı MTM dagi sharayatlarǵa baylanıslı. Birgeliktegi iskerlik kerekli dárejede ámelge asırilatuǵın orında óz-ara járdem, bir-birin túsiniw, tapsırılǵan jumısqa juwapkerlik jaǵdayı payda boladı. Ata-analar MTM maydanın ko'kalamzorlashtirish, bólmelerdi qıs máwsimine tayarlaw, salamatlandırıw jumısların ótkeriwde járdem kórsetiwleri, balalarǵa bayram kostyumlari tayarlawda, balalardı sayaxatqa gúzetip barıwda qatnasıwları múmkin. Eger ata-analar arasında fotosuratchilar, tigiwshiler, súwretshiler bar
bolsa, olar MTM ga tikkeley járdem kórsetiwleri kerek. Ata-analardıń jumısı social xarakterge iye hám qálegenlikke tiykarlanǵan bolıwı kerek. Birgeliktegi jumıstı tuwrı shólkemlestiriw ushın jıllıq joba dúziledi hám kórinetuǵın jayǵa ilib qóyıladı.
Ata-analardan qaysı kúnleri MTMga kelip járdem beriwleri múmkinligin soraw kerek. Ashıq qapılar kúni ata-analar menen islewdiń nátiyjeli Jobası boyınsha hár bir jas gruppanıń málim rejimi boyınsha ádetdegi miynet kúni bolıp tabıladı. Bunday kúnni jılına 1-2 ret ótkeriw usınıs etiledi. Ashıq qapılar kúnin ótkeriw zárúr. Yaǵnıy ata-analarǵa balalardı fizikalıq shınıqtırıw, awqatlantırıw, shınıǵıwdıń barıwı, aylanıw haqqında kóplegen zatlardı kóriw múmkinshiligine iye ekenlikleri haqqında málim etiledi.
Ata-analarǵa bolsa tómendegiler eslatiladi: balalar menen ápiwayı munasábette bolıw, olardıń iskerliginde múmkinshilik barınsha qatnasıw, tárbiyashine irkinish etpeslik, perzentine eskertiw bermaslik [mashg'ulotlar ótkerilayotganda]. Ashıq qapılar kúnin ótkeriwge tayarlanayotganda fotosuratchini usınıs etiw, keyinirek bolsa «Ata-analar biziń qonaqimiz», «Bizde ashıq qapılar kúni» temasında foto kórgezbe shólkemlestiriw múmkin. Bul ashıq qapılar kúninde qatnasa almaǵan ata-analarda qızıǵıwshılıq oyatadı. Ata-analar komiteti hám jámáátshilik menen islew Hár bir MTM sida ata-analar komiteti bolıp “Mektepge shekem tálim shólkemi qaǵıydai" boyınsha shólkemlestiriledi. Ata-analar komiteti jumıstıń wazıypaları hám mazmunı onıń huqıqları, esabatı hám jumıs júrgiziwi Ata-analar komiteti haqqındaǵı " Qaǵıyda" de sáwlelendiriledi. Bul komitet ata-analardıń ulıwma májilisinde bir jıl múddetke saylanadı. Onıń quramına hár bir gruppadan 1-2 wákil kiredi. Olar arasından baslıq hám xatker saylanadı. MTM basshısı hám pedagogikalıq jámáát ata-analar komitetine aktiv tárbiya máselelerinde uzaq bolmaǵan kisiler tárepdarı bolıp tabıladı. Tárbiyashılar ol yamasa bul shańaraq qanday ata-analar komitetine aǵza bolǵanda keyin MTMga áke yamasa ana qanday járdem beriwi múmkin, olar jámáát tárbiyası turmısı menen qızıǵıwshılıqadimi, MTMda bolıw kerekligi haqqındaǵı shınıǵıwlar rejimin baqlaw, seyil etiwde qatnasıw haqqındaǵı usınısqa labbay dep juwap beredilermi, degen sorawlarǵa juwap beriwleri kerek. Ata-analar komitetin ol jaǵdayda islewdi qáleytuǵın ata-analardan Da saylaw múmkin. Bunday ata-analar ádetde, nátiyjeli qızıqıp isleydiler. Ata-analar komiteti ata-analardıń ulıwma jıynalısına esap beredi, oǵan aldın qabıl etilgen qararlardıń orınlanıwı haqqında esabat beredi. Ata-analardıń ulıwma jıynalısına esap beredi. Ata-analar komitetiniń
iskerligi MTMning jıllıq rejesine uyqas halda rejeli túrde alıp barılıwı kerek. Komitet jumısın basqarıwshıı basqarib baradı. Onıń jıynalısları keminde eki ayda bir ret ótkeriliwi kerek. MTMning ata-analar menen jumısınıń jıllıq jobası Ulıwma jıynalıslar MTMning ata-analar menen jumısınıń jıllıq jobası Ata-analar menen etikalıq hám dene tárbiyası máselelerinde alıp barılatuǵın jumıs. «Balalardıń tábiyaat qoynidagi miyneti - etikalıq tárbiyanıń quralıdir» degen temaǵa bólek itibar beriw.
1. Ata-analardı MTM jumisına jaqınlastırıw, olardı MTMdagi tárbiyalıq jumıslar menen keń tanıstırıw.
Tómendegiler ata-analar itibarında bo'lmog'i kerek:
a) gezekchilikni shólkemlestiriw;
b) shembilikler uyushtirish;
v) ashıq shınıǵıwlarda qatnasıw ;
g) gruppa jıynalıslarında qatnasıw ;
d) individual sáwbetler, máslahátlar.
2. Shańaraqlardı barıp kórilgende balalar miynet xızmetlerine bólek itibar beriw (bala jasına uyqas halda ).
Ulıwma jıynalıslar
1. MTM hám shańaraqta balanıń etikalıq tárbiyası. Tema boyınsha ata-analar shıǵıwların tayarlaw.
2. Bala tárbiyasında ata-analar abırayı. Lekciya teması boyınsha tayarlanǵan ata-analar shıǵıwları.
3. a) Jaz waqtında MTM háwlisinde tárbiyalıq jumıslar (bunda miynet tárbiyası máselelerine bólek itibar beriledi). B) Jaz sharayatında salamatlandırıw ilajları (shıpaker informaciyası ).
v) Balalardı ekskursiyaga alıp shıǵıw menen baylanıslı shólkemlestirilgen máseleler.
4. a] Balalar menen ótkerilgen jazǵı salamatlandırıw jumıslarınıń juwmaǵı.
b) Ata-analar komiteti jumısınıń esabatı.