Oila va jamiyatning o`zaro ijtimoiy siyosiy va ma`naviy munosabatlari
Yüklə 147,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
1 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI IJTIMOIY-IQTISODIY FAKULTETI MILLIY G’OYA, MA’NAVIYAT ASOSLARI VA HUQUQ TA’LIMI YO‘NALISHI II KURS TALABASI KAMOLOV NEMATULLO OTABEK O‘G‘LI REFERAT MAVZU: OILA VA JAMIYATNING O`ZARO IJTIMOIY SIYOSIY VA MA`NAVIY MUNOSABATLARINI O`RGANISH USULLARI Tekshirdi: S.S. Raupov Buxoro – 2016 2 OILA VA JAMIYATNING O`ZARO IJTIMOIY SIYOSIY VA MA`NAVIY MUNOSABATLARINI O`RGANISH USULLARI Reja: 1. Oila tipologiyasi. 2. Oila bilan olib boriladigan ijtimoiy-pedagogik faoliyat. 3. Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar. 4. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar 3 Oilaning tipologiyasi. Oilanint tipologiyalari mavjud bo„ladi: psixologik, pedagogik, sotsiologik. Ijtimoiy pedagogning faoliyati vazifalariga kompleks tipologiya javob beradi, u jamiyatda ijtimoiy moslashuvi darajasi bo„yicha farq qo„yiladigan oilaning to„rt kategoriyadagi tiplarini ajratishni ko„zda tutadi: 1. Yuqori darajasi-mustahkam oilalar. 2. O„rtacha darajasi-xavfi bor oilalar guruhi. 3. Past darajasi-notinch (baxtsiz) oila. 4. Juda past darajasi-assotsional oilalar. 1.Tinch baxtli oilalar o„z vazifalarini bajara oladilar; ijtimoiy pedagog yordamiga deyarli muhtoj emas. Bunday oilalar moslashish qobiliyatlari xisobiga, ya‟ni moddiy, psixologik va boshqa ichki imkoniyatlarga asoslangan qobiliyati hisobiga o„z bolasining talab-ixtiyojlariga tezlikda moslashib oladi va uni tarbiyalash. rivojlantirish masalalarini muvaffakyayatli hal etadi. Manolar paydo bo„lgan xollarda ularga ijtimoiy pedagogning bir martalik yordami (maslaxati) yetarli bo„ladi. 2. Havfi bor oilalar guruhi koidalaridan bir qancha chetlanishi bilan ifodalanadi (tuda bo„lmagan oila, kam taminlangan oila va shukavbilar). Bo„lar oilaning moslashish krbliyatini pasaytiradi. Ular bolalarni tarbiyalash vazifalarini o„zlarining ko„l kuchlarini ishlatib bajaradilar, shuning uchun ijtimoiy pedogog oila xolatini kuzatib borishi kerak va kerak bo„lganda o„z vaktida yordamini taklif etishi zarur. 3. Notinch oilalar. Bu hayot faoliyati biror bir sohasila yoki bir vaktda bir nechtasidan past ijtimoiy mavqega ega bo„lgan oilalar, masalan oila daromadi past darajada yomon psixologik muhit, madaniyat darajasi past. Bunlay oilalar ularga yuklatiltan vazifalarni bajara olmaydilar, ularning moslashish kobliyatlari past, oilani tarbiyalash jarayoni kata qiyinchiliklar bilan o„tadi. natijasi kam bo„ladi. Bunday turlagi oila uchun ijtimoiy pedagog tomonidan faol davomiy yordam kerak bo„ladi. 4. Assotsional oilalar. 4 Ota-onalar xulki yomon, qonunga xilof ravishda xlyot kechirayotgan oilalar va bu oilalarda yashash-turmush sharoitlarn eng oddiy sanitar gigiyenix talablarga javob bermaydi. Bunday oilalarda odatda bolalar tarbiyaoi bilan xech kim shug„ulanmaydi, bolalar qarovsiz koladilar, yarim och bo„lib rivojlanishda ortda koladilar, ota-onalar, boshqalar tomonidan ham jabrlanadilar, ijtimoiy pedagoglarning bunday oilalar bilan ishlashlari, huquqni himoya qilish organlari bilan birgalikda hamda vasiylik qilish organlari bilan hamkorlikda olib borilishi kerak. Oilaga ijtimoiy-pedagogik yordam shakllari. Chet el amaliyotida maqsadlarita uzoq vaktli va xorijiy vakilli ishlar shakllardan foydalanib ijtimoiy pedagogik yordam ko„rsatish, boy tajribalar to„planganqkiska vaktli shakllari orasida olimlar krizisintervent va muoammoli- yo„naltirilgan modelni o„zaro aloqalarini ko„rsatadilar. Krizisintervent modeli oila bilan ishlashda bevosita krizisli va ziyatlarda yordam ko„rsatishning ko„zda tutadi. Bunda vaziyatlar oilaning kundalik hayoti davomida yuzaga kelishi mumkin yoki tasodifiy zarar yetkazuvchi xolat bo„lishi mumkin. Bunday noqulay davrlar bolaning yoshi krizisi bilan bog„liq. bunda oilada psixolagik-pedagogik muammolar kuchayadi. Uch yoshli davr krizisi shaxsning asosiy individual- psixologik sifatlari shaklanishi jarayoni bilan va ijtimoiy ma‟naviy sihatlarining rivojlanish uchun shart-sharoitlari yaratish bilan bog„liq; bo„ladi. 7-8 yoshli davr krizisi maktab o„quvchisi ya‟ni ijtimoiy mavqeiga mosligini, hayotning yangi rejimini o„zlashtirilishi, o„qituvchi bilan, bolalar jamoasi bilan munosabatlar o„rnatilishi bilan bog„liqdir. Rezyume (qiska xulosa): Kategoriyalar: Ijtimoiy pedagogik faoliyat. - bolaning ijtimoiddashuvi jarayonida unga yordam ko„rsatishga va uning o„zini jamiyatda amalga oshirishi uchur sharoitlar yaratishga qaratilgan professional faoliyat. Ijtimoiy o„qitish-bolalarda jismoniy mahorat va ko„nikmalar shaklantirish va ijtimoiy bilimlar berish uchun maqsadga muofiq jarayon va natija. Ijtimoiy tarbiya-bolaning muvafaqqiyatli ijtimoylashishi uchun zarur bo„lgan unda shaxsiy sifatlarini shaklantirish uchun maqsadga muvofik. jarayon. 5 Prinsiplar: Prirodosobraznost (tabiiylik, tabiiylikka zavqlanish) bolani tarbiyalash, o„qitish va ijtimoiylashtirish bolaning jismoniy psixik rivojlanishi qonuniyatlari asosida sodir bo„lishi va tashkil etilishi kerak. Kul‟turasobraznost-bolani tarbiyalash ijtimoiylashtirish jarayoni Ushbu prinsip jamiyatning va tabiatning manaviy va moddiy madaniyati asosida amalga oshirishi kerak. Insonparvarlik-bolani shaxs sifatida tan oluvchi, uning qadri va erkinligini himoya etish bilan ifodalangan, insonning baxtini ijtimoiy institutlar ijtimoiy baxosi asosiy mezonlari deb hisoblovchi, tenglik va adolatlilikni esa insonlar o„rtasidagi munosabatlar deb hisoblovchi dunyokarashlar sistemasi. «Sen yetim emassan» oddiy filmining asosiy kaxramonlari qilib olinganlar. Toshkent ko„chalaridan biri Shomaxmudovlar nomi bilan aytiladi, halklar do„stligi maydonida «Do„stlik» monumenti munosabat bilan o„rnatilgan. Ulardan tashqari yana minglab o„zbek oilalari urush yillarila evakuatsiya qilingan bolalarni asrab, farzandlikka olganlar, halk shoiri G„.G„ulom «Sen yetim emassan» she‟rida o„z ota-onalarini va uylarini yo„kotgan bolalarga qarata qalb so„zlarini yozgan. Yetimlikning hamma sabablarini aytib o„tish qiyin, chunki bu turli xil fan sohalari olimlari (mediklar, psixologlar, sotsiologlar, pedagoglar va boshqalar) shug„ulanadigan ko„p qirrali muammo va u hali oxirigacha o„rganib chiqilmagan. Ammo hech bo„lmaganda yetimlikning uchta sabablarini aytish mumkin: 1. Ota-onalar (Ko„pincha onalar) o„zining balog„atga yetmagan bolasidan o„z ixtiyori bilan voz kechadi, shu bilan birga bu ko„pincha chaqaloqli davrida ko„zatiladi: tug„ilgan chaqaloqdan voz kechish, tashlab ketilgan chaqaloqlar. 2. Bolaning qiziqishlarini himoya qilish maqsadida ota-onalik huquqidan mahrum etilganda bolani oiladan majburlab tortib olish. U xolat asosan ichkilikbozga berilgan, jamoatchilik, jamiyat k;oidalariga zid ravishda hayet kechirayotgan nosog„lom ota-onalari bo„lgan, notinch oilalarda yuz beradi. 3. Ota-onalari vafot etganda bunga aholini shoshilinch ko„chishga majbur etuvchi qandaydir tabiiy yoki ijtimoiy kataklizmalar (urush, yer qimirlashlar, tabiiy ofat va boshqalar) oqibatida yo„qolib qolgan bolalarni ham kiritish mumkin. Har qanday jamiyatning va davlatning asosiy vazifasi va bolaning oilada tarbiyalanish 6 huquqini amalga oshirishdir. Bolaning bu huquqlari halkaro xujjatlarda qayd etilishi kabi (BMTning bolaning huquqi haqidagi konvensiyasi va boshqalar). O„zbekiston Respublikasi qonun xujjatlarida ham qayd etilgan. Masalan O„zbekiston Respublikasi oilaviy kodeksida eng ustun va mustaqil sifatida quyidagi bolaning huquqlari ko„rsatiladi: oilada yashash va tarbiyalanish huquqi, ota-nalari va boshqa karindoshlari bilan aloqa qilish huquqi, o„zini himoya qilish huquqi, ismi familiyasi, otasining nomiga o„tish huquqi. Davlat birinchi navbatda bolani oilada saqlab qolishga va uni davlat muassasalariga tarbiyalashga berishni oldini olishga bor kuchi bilan intiladi. Agarda bolaning oilada saqlab qolish mumkin bo„lmasa, uning uchun yangi oila izlash afzal deb hisoblaydi. O„zbekistonda ota-onalarisiz qolgan yetim bolalarga yordam ko„rsatish uchun «Sen yolgiz emassan» Respublika ijtimoiy fondi tashkil etilgan. Har bir mamlakatlarda bola tarbiyasi va rivojlanishiga tegishli ijtimoiy-alternativ masalalar tizimi yaratilmokda, rivojlantirilmokda va mustahkamlanmokda. Ularga quyidagi bo„lgan usullarini kiritish mumkin: - oilaga qaytarish, mamlakat ichida asrab kolish, tarbiyalash uchun oilaga berish, maxsus tarbiya muassalariga berish. Yetim bolalarga vasiylik qilish ikki yo„l bilan amalga oshirish mumkin: asrab olinishi yoki davlat qaramog„iga olinishi bilan. Asrab olish quyidagi yo„llar bilan amalga oshiriladi: asrab olingan oila vasiylik qiluvchi oila bolalikka olgan oila. Bola qilib olish-bu bolani himoya qilish maxsus norasmiy, bunda bola haqiqiy ota-onasi bo„lmagan odam yoki er-xotin o„rtasida karindoshlik yuridik o„rnatiladi. Bolaning tarbiyalanishi va rivojlanishi uchun bolani farzand qilib olinganda, u aynan oilaga ega bo„lishi, unga biror bir o„rnini bosuvchi emas, oilaga ega bo„lish muhim hisoblanadi. Bizning davrimizda hamyurtlarimiz mexribonlik ko„rsatib ota-onasiz qolgan bolalarni oilalariga oladilar masalan: Eshmamedov Rovshan Jurayevich-yetim qolgan koreys bolani asrab oldi (2003). Ularning 4 ta farzandi bor. Davlat vasiyligi-asrab olingan bolaga uning tarbiyasi va rivojlanishi uchun zarur sharoitlar yaratib uni bu maqsadida maxsus tashkil etilgan tashkilotga 7 joylashtirish yo„li bilan amalga oshiriladi. Bola bolalar uyiga vaqtinchalik asrab olinadigan oilaga, mexribonlik uyiga, maktab internatga joylashtirish mumkin. Yüklə 147,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|