Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari nazariy asoslar

Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga bo’lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar kiradi. Masalan:

• Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga bo’lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar kiradi. Masalan:
• +1 -1 +1 -2 +1 +1 -1 +1 -2 +2 +4 -2 +2 -2 +4 -2 HCl+ NaO H = NaCl+ H2 O; CaC O3 ↦CaO+ C O2
• +2 -1 +1 +4 -2 +2+4 -2 +1 -1 +6 -2 +1 -2 +1 +6 -2
• СaCl2+ K2 C O3 = CaC O3+2KCl; S O3+ H2 O = H2 S O4
• Ko’rinib turibdiki, atomlardan har birining oksidlanish darajasi reaksiyadan oldin ham, keyin ham o’zgarmasdan qolgan.
• Ikkinchi turga reaksiyaga kirishayotgan moddalar atomlarining oksidlanish darajasi o’zgaradigan reaksiyalar kiradi. Masalan:
• 0 0 +5 -2 +2 -2 0 0 +1 -2
• 4P+ 5O2 = 2P2 O5 ; Cu O+ H2 = Cu+ H2 O
• 0 +1 -2 +1 +1 -1 +1 +1 -2 +1 -2
• Cl2 + 2K O H = K Cl+ K Cl O + H2 O

1-misol. KNO2+KMnO4+H2SO4=MnSO4+KNO3+K2SO4+2H2O

• 1-misol. KNO2+KMnO4+H2SO4=MnSO4+KNO3+K2SO4+2H2O
• Reaksiya paytida eritmani pushti rangi o’zgarib rangsizlanadi. Yarim reaksiya usulini ishlatish uchun reaksiyada qatnashgan ionlarni alohida ko’chirib yoziladi:
• NO2-+MnO4-+H ↦ NO3-+ Mn2++ …..
• Oksidlovchining qaytarilgan va qaytaruvchining oksidlangan
• mahsulotlarini ko’rsatuvchi yarim reaksiyalar tuziladi. MnO4 -↦ Mn 2+ (1)
• NO2 -↦ NO3 - (2)
• (1) yarim reaksiyaga 1 qoidani (2) yarim reaksiyaga (3) qoidani qo’llaymiz.
• MnO4 - + 8H+ +5e ↦ Mn2+ + 4H2O 2
• NO2- + H2O -2e↦ NO3- + 2H+ 5
• Bu reaksiyalardagi strelkalarni tenglik ishorasiga aylantirish uchun o’ng va chap tomondagi zaryadlar sonini tenglashtirish kerak.
• Umumiy reaksiyani tuzish uchun oksidlovchi qabul qilgan va qaytaruvchi yo’qotgan elektronlar sonidan foydalanib va eng kichik ko’paytuvchiga ko’paytirib hadma had qo’shamiz:
• 5NO2-+5H2O+2MnO4-+16H+=5NO2-+10H++2Mn2++8H2O
• O’xshash ionlarni qisqartirib reaksiyaning ion tengalamasini hosil qilamiz:
• 5NO2-+2MnO4-+6H+=5NO2-+2Mn2++3H2O