Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga bo’lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar kiradi. Masalan
Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga bo’lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar kiradi. Masalan:
Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga bo’lish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar kiradi. Masalan:
СaCl2+ K2 C O3 = CaC O3+2KCl; S O3+ H2 O = H2 S O4
Ko’rinib turibdiki, atomlardan har birining oksidlanish darajasi reaksiyadan oldin ham, keyin ham o’zgarmasdan qolgan.
Ikkinchi turga reaksiyaga kirishayotgan moddalar atomlarining oksidlanish darajasi o’zgaradigan reaksiyalar kiradi. Masalan:
0 0 +5 -2 +2 -2 0 0 +1 -2
4P+ 5O2 = 2P2 O5 ; Cu O+ H2 = Cu+ H2 O
0 +1 -2 +1 +1 -1 +1 +1 -2 +1 -2
Cl2 + 2K O H = K Cl+ K Cl O + H2 O
1-misol. KNO2+KMnO4+H2SO4=MnSO4+KNO3+K2SO4+2H2O
1-misol. KNO2+KMnO4+H2SO4=MnSO4+KNO3+K2SO4+2H2O
Reaksiya paytida eritmani pushti rangi o’zgarib rangsizlanadi. Yarim reaksiya usulini ishlatish uchun reaksiyada qatnashgan ionlarni alohida ko’chirib yoziladi:
NO2-+MnO4-+H ↦ NO3-+ Mn2++ …..
Oksidlovchining qaytarilgan va qaytaruvchining oksidlangan
mahsulotlarini ko’rsatuvchi yarim reaksiyalar tuziladi. MnO4 -↦ Mn 2+ (1)
NO2 -↦ NO3 - (2)
(1) yarim reaksiyaga 1 qoidani (2) yarim reaksiyaga (3) qoidani qo’llaymiz.
MnO4 - + 8H+ +5e ↦ Mn2+ + 4H2O 2
NO2- + H2O -2e↦ NO3- + 2H+ 5
Bu reaksiyalardagi strelkalarni tenglik ishorasiga aylantirish uchun o’ng va chap tomondagi zaryadlar sonini tenglashtirish kerak.
Umumiy reaksiyani tuzish uchun oksidlovchi qabul qilgan va qaytaruvchi yo’qotgan elektronlar sonidan foydalanib va eng kichik ko’paytuvchiga ko’paytirib hadma had qo’shamiz:
5NO2-+5H2O+2MnO4-+16H+=5NO2-+10H++2Mn2++8H2O
O’xshash ionlarni qisqartirib reaksiyaning ion tengalamasini hosil qilamiz:
