Oksidlanish-qaytarilish usuli bilan titrlash. Yodometriya usuli

Darsda ko‘riladigan  savollar:

1.  Y odom etriya  usulining  nazariy  asoslari:

1.1. Y odom etriya  usuli  b ila n   q aytaruvchilarning  m iq d o rin i 

aniqlash.

---

1.2.  Y odom etriya  usuli  bilan  oksidlovchilarning  m iqdorini 

aniqlash.

2.  Yodom etriya usulining tibbiyotdagi  aham iyati.

3.  Laboratoriya ishi.

MA’LUMOTLAR  YIG 4NDISI 

Y odom etrik  titrlash  usuli

Bu  usul  erkin  yod  I2 n ing  ion  Г   holdagi  yodgacha  qaytarilishi 

bilan  bog‘liq  b o ‘lgan  oksidlanish  jarayoniga  asoslangan:

I ”  + 2?  ->  2 Г  

yoki  1"  ionlarini  I2 g acha oksidlanishi:

Г   - 2 ё ^ > 2 \ \ .

Y odom etriya usulida erk in  yod  nisbatan  kuchsiz oksidlovchi, yod 

a n io n i  I “ esa  —  k u ch li  q aytaruvchidir.  T itrim e trik   analizd a  yod 

eritm asidan  foydalanib  qaytaruvchilarni  m iqdoroni  aniqlashda  va  Г  

eritm asidan  foydalanib  oksidlovchilar  m iqdorini  aniqlashda  foydala- 

niladi.  I2  eritmasi  kraxm al  ishtirokida  ko‘k  rangga  b o ‘yaladi.  Biror 

qaytaruvchi eritm asini  yod eritm asi bilan titrlansa,  reaksiya tugaganda 

(ekvivalent  nuqtada)  o rtiq c h a   yod  tom chisidan  eritm a  ko ‘k  rangga 

kiradi.  Agar yod  eritm asiga  kraxm al  ishtirokida  qaytaruvchi  eritmasi 

q o ‘shilsa,  reaksiya tu g agan d a eritm aning ko‘k  rangi  yo ‘qoladi.

Q aytaruvchilar  m iq d o ri  yod  eritmasi  bilan  t o ‘g ‘ri  titrlash  yoki 

qayta titrlash usuli bilan aniqlanadi.  Masalan,  I2 eritm asidan foydalanib 

quyidagi  reaksiya  asosida  askorbin  kislota  (qaytaruvchi)  m iqdorini 

aniqlash  m umkin:

CJ-LCX  +   I, —> С  H  O,  +  2H1

6 X 6  

1 

6  о  о

Q aytaruvchilar  m iq d o rin i  qayta  titrlash  usuli  orqali  aniqlaganda 

tekshirilayotgan  eritm aga  o rtiq ch a  miqdorda  titrlangan  yod  eritmasi 

q o ‘shiladi.  A niqlanayotgan  m odda  bilan  yodning  ekvivalent  miqdori 

reaksiyaga  kirishadi.  Y od n in g   ortiqcha  qismi  ishchi  eritm a  —  natriy 

tiosulfat  bilan  titrlab  an iq lan adi.  Shunday  qilib,  yodning  um umiy  va 

reaksiyaga kirishmagan qism larini bilgan holda tekshirilayotgan  moddaga 

ekvivalent  b o ‘lgan  yod  m iq d o ri  hisoblanadi.

Oksidlovchilar  m iq d o ri  o ‘rin  almashish  usuli  bilan  aniqlanadi. 

Bunda kislotali m uhitda oksidlovchi eritmasiga ortiqcha kaliy yod eritmasi 

q o ‘shiladi.

---

O ksidlovchilarning  KI  ga  ta ’siri  natijasida  ekvivalent  m iqdorda 

m olekular  yod  ajralib  chiqadi.  Ajralib  chiqqan  yod  standartlangan 

natriy  tiosulfat  eritm asi  bilan  titrlanadi:

H 20 2  +   2KI  +  H 2S 0 4  ->  I2  +   K2S 0 4  +  2H 20

(O ,)2  +  2 в  - > 2 0 2

21  -   2e

1 

qaytarildi

1 

oksidlandi

I2  +   2Na2S20 3 

N a,S 4O fi  +   2NaI

ro

+   2 e   ->21"

2 S 2O f   - 2 e - > S < O l ~

1 

qaytarildi 

1 

oksidlandi

Shunday  qilib,  oksidlovchining  m iq d o ri  ajralib  chiqqan  12  m iq - 

doriga  ekvivalent  b o ‘lgan  N a2S20 3  h ajm ig a  k o ‘ra  hisoblanadi.  Bu 

usulda  kraxmal  -   indikator,  u  yod  bilan   t o ‘q  k o ‘k  rangli  adsorbsion 

kompleks  -   oraliq  birikma  hosil  qiladi.

Yodom etriya  usulida natijalarning a n iq lik  darajasi yuqori b o‘lgani 

uchun  bu  usul  klinik  analizda  keng  qoM laniladi.  Yodom etriya  usuli 

bilan qondagi qand,  peroksidaza ferm enti  m iq d o ri,  sanitariya-gigienik 

analizda  -   xlorli  ohak  tarkibidagi  a k tiv   x lo r,  suvdagi  qoldiq  xlor 

miqdori  aniqlanadi.