Oksidlanish-qaytarilish usuli bilan titrlash. Yodometriya usuli

2 4 , 4 0  

n i/

0 , 0 9 8 0  

m o l/ / 12  eritmasi  sarfbo‘lgan.

Berilgan:

/«(preparat)  =  

1 , 4 0  

g 

K(eritma)  =  

2 5 0 , 0 0  

m l 

V(As20 2) 

=

  2 5 , 0 0  

m l 

V(l2) 

=

  2 4 , 4 0  

m l  

c ( 1 / 2 I 2)   =   0 , 0 9 8 0  

m o l//

M(As20 3)  =   197,8 g/m ol

co%(As20 3)  =   ?

---

Yechish:

Reaksiyaning  borish  tenglamasi:

A

s

20 3  +   2I2  +   5H20   =   2H3A

s

0 4  +   4H I

2As3+-  4 e   - » 2As5+

1 

oksidlandi

2  qaytarildi

I

2

  +  2 e   —> 21

Bunda m argim ush  angidrid ekvivalent m olyar massasi quyidagiga 

teng  b o ‘ladi:

Af( j  A s20 3)  = 

= i ^ M 2  =  49,46  g / m o l .

Yodning  ekvivalent  m olyar  massasi:

М ф 2 ) 

= 

=  126,9  g / m o l .

E kvivalentlar  q o n u n ig a   asosan  As20 3  ning  ekvivalent  m olyar 

konsentratsiyasi  a n iq la n ad i:

c

C

j

AS

j

O , ) -   H A s ,0 ;)  =   c i y l . )   H I , ) ,

c d

 As20 , )   = 

=  O.O»8°-M.40, 

= 

6 

,; /

4 

K(As20 3) 

■

 

25,00 

I  m l  

'

E ritm aning  titri  a n iq la n a d i:

Л

/ ( ^ A s , O 0 -  

4  '  "  

4

1 

AS2O3) •

  Л/(-*“ A S2O 3)

-r

 A s7Ch)

4

 

2

 

3/ 

1 0 0 0

=  

L i ,   =  0,004731  g/m l

1000 

mo l m/

250,00  m l e r itm a d a g i  A s,O ,ning  massasi  aniqlanadi:

m(As20 3)  =   /(As20 3)  •  K (e ritm a )=  0,004731  • 250,0 

=   1,1827 g. 

Preparatdagi  A s20 3  m a s s a   ulushi  (%)  aniqlanadi:

(o%(As2Q 3)  =   /?,(A si(2 i j . . юо%  = L 1827.;100  .g-j!  =  84,48%. 

w (p r e p a r .) 

1,40 

g

Javob:  co%(As  О   )  =   84,48%.

---

2- 

masala.  H20 2dezinfeksiyalovchi vosita sifatida yaralarni yuvish 

va  chayish  uchun  ishlatiladi.  U ning  eritm asining  20,00  m /n i  titrlash 

uchun o ‘rtacha  19,00 m l  0,0180 m ol//kaliy yodid eritmasi  sarfb o‘lgan. 

H 20 2  eritm asining  ekvivalent  m olyar  k o n sen tratsiy asin i  va  titrin i 

aniqlang.

Berilgan:

F(K1)  =   19,00  m /

F(KI)  =   0,0180  m o l//

K H ,0 2)  =   20  m l

M {H 20 2)  =   34,0  g/m ol

co%(H20 2)  =   ? 

c ( | h

20 2)   =   ?

Yechish:

Reaksiyaning  borish  tenglamasi:

H20 2  +  2KI  +  H 2S 0 4  =   K2  S 0 4  +   I2  +   2 H 20

( 0 2)2~ 

+  2 e

  -h>  2 0 2~ 

2

 

1 

qaytarildi 

2 Г — 

2 ё

  ->  I” 

2

 

1 

oksidlandi

Bundan  vodorod  peroksid  ekvivalent  m olyar  massasi:

1. 

E kvivalentlar  q o n u n ig a   m uvofiq  H 20 2  ek v iv alen t  m o ly a r 

konsentratsiyasi  topiladi:

H 2o 2)  =

—   =  17  g /m o l  .

c ( T  H 20 2)-  |/(H 20 2)  =  c(K I)-  K K I),

0,0180 ■

 19,00  mol • 

m l  

20,00 

I  m l

=  0,0171  m o l//.

2.  H 20 2  eritm asining  titri  topiladi:

0,0171-17,0  mol • g 

1000 

m/  mol

=   0 , 0 0 0 2 9 0 7   g

/ m l .

Javob: c( 

2

  H 20 2)  =   0,0171  m ol//;  r(H20 2)  =   0,0002907 %/ml.

12 -   Bioanoi-ganik va fizkolloid kiniyo

---

Mavzuni  o ‘zlashtirishini  mustaqil  nazorat  qilish  uchun 

savol va masalalar

1.  Y o d om etrik  analiz  usuli  nim aga  asoslangan?

2.  N im a  u c h u n   oksidlovchilarni  yodom etrik  aniqlashda  m o‘l  КЛ 

ishlatiladi?

3.  Y odo m etrik   titrlash  usulida  qaysi  indikator  ishlatiladi?

4.  A skorbin  kislota  (C   vitam ini)  yangi  uzib  olingan  sabzavot  va 

m ev alard a  k o ‘p  b o i a d i .  U  o rg a n iz m d a   o k sid la n ish -q a y ta rilish  

jarayonlarini  boshqarib  turadi.  Askorbin  kislota  odam   organizm ida 

sintezlanm aydi.  O rganizm da  С  vitam ini  tanqisligi  gipo-  yoki  avita- 

m inoz  rivojlanishiga  olib  keladi,  bu  esa  singa  (lavsha)  kasalligining 

kelib  chiqishiga  sabab  b o ia d i.  Askorbin  kislotaning  m iqdoriy  analizi 

yodom etrik  u su ld a  olib  boriladi:

C 6H A  +  12 ^ C 6H 60 6  +   2HI

1,20  g  p re p a ra tn i  100,00  m l  suvda  eritishdan  hosil  boMgan 

askorbin  kislotaning  massa  ulushini  (%)  hisoblang.  Shu  eritm adan

15,00  m l  ni  kraxmal  ishtirokida  titrlash  uchun  21,00  m l 0,0973  m ol// 

konsentratsiyali yod eritmasi sarflangan. Askorbin  kislota eritm asining 

ekvivalent  m olyar  konsentratsiyasini  aniqlang.

Vaziyatli  masalalar

1.  Y odning  5%  (massa  jih atd an)  suv-spirtli  eritmasi  antiseptik 

vosita  sifatida  q o ‘llanadi.  N a2S20 3  ning  standartlangan  eritmasi  bilan 

m iqdoriy analiz qilinadigan bu eritm aning ekvivalent  molyar konsent­

ratsiyasini  aniqlang  (p  =   1,00  g /m /).

Javob:  c(-~  I2)  =   0,3940  m ol//.

2.  F orm aldegid  m iqdorini  aniqlash  uni  yodning ishqoriy  eritmasi 

bilan  ch u m o li  kislotagacha  oksidlashga  asoslangan:

H C H O   +   I2 +   2N aO H   ^   H C O O H   +  2NaI  +  H 20

Aniqlash  qoldiq yodning natriy tiosulfat bilan qayta titrlash  usulida 

bajariladi.  A gar  form aldegiddan  2,00  m l  olib  100,00  m l  li  kolbada 

suyultirilgan  va hosil b o ‘lgan eritm aning  10,00 m l iga 40,00 m l 0,01940 

m o l//1 2 eritm asi  q o ‘shilgan b o ‘lsa, uning formalindagi  massa ulushini 

aniqlang.  Y od  q o ldig ‘ini  titrlash   uch u n  16,00  m l  0,01980  m o l// 

N a2S20 3  eritm asi  (p  =   1,00  g /m  I)  sarf b o lg a n .

'J a vo b :  to% (H C H O )  =   1,86%.

---

1.  Yod  eritm asining  ekvivalent  molyar konsentratsiyasi  va 

titrini  aniqlash

Ishning borishi.  Titrlash  uch u n   kolbaga  20,00  m l standartlangan 

natriy  tiosulfat  olinadi  va  1,0  m /  kraxmal  ishtirokida  och  ko‘k  rang 

hosil  b o ‘lg u n ch a   yod  eritmasi  bilan  titrlanadi.  Titrlash  yana  2  m arta 

takrorlanadi.  N atijalar  jadvalga  yoziladi.  0 ‘rta  arifmetik  qiym atini 

olib  hisoblash  bajariladi.

Tar.

raq.

V(  N a,S 20 3),  m l

V(\2),  m l

c (l/2   I2),  mol/ /

t(I2),  g /m /

Indikator

1

Kraxmal

2

3

0 ‘rt

H isoblash  quyidagi  tenglam a  b o ‘yicha  olib  boriladi:

1 .  

c(N a2S20 3) ■

 V (N a2S20 3)

' 2 ) --------------- v ( Q ------------ ’  mol/ /;

c ( I l 2) M ( i l 2)

t  =  —------------—   s /m  /

1000 

’  ё/

Y odning  suvli-spirtli  eritmasi  tibbiyotda  antiseptik vosita sifatida 

ishlatiladi.  I2  n in g   suvli-spirtli  eritm asi  KI  ishtirokida  tayyorlanadi: 

I2  +  K1  =   K l 3  hosil  b o ‘ladi.

2.  Suvli  eritm alarda  askorbin  kislota  massasi ni  aniqlash

(N azo rat-an alitik   aniqlash)

Ishning  borishi.  Titrlash  kolbasiga  askorbin  kislota  eritm asidan 

m a’lum  h ajm d a  (nazorat  analitik  vazifa  tariqasida  beriladi)  olinadi 

va  1,00  m l  kraxm al  eritmasi  q o ‘shib,  ko‘k  rang  hosil  b o ‘lguncha  bir 

tom chidan  yod  eritm asi  bilan  titrlanadi.  T itrlashni  yana  2  m arta 

takrorlanadi.  T ajrib a  natijalarini  jadvalga  yoziladi.  Bir-biriga  yaqin 

natijalar  (h ajm lar)d an   o ‘rtacha  arifm etik  qiymatlari  olib  hisoblanadi.

N atijalar  jadv alga  yoziladi.

---

Tar.

raq.

K(C(,Hs0 6),  m l K(kraxmal),  m l

K(l2),  m l

™(С6Н80 6)’ 

§

Indikator

1

Kraxmal

2

3

0 ‘rt

Hisoblash  quyidagi  tenglam a  b o ‘yicha  olib  boriladi:

" (C ‘ H ' ° ‘ )  =  — -----------iooF2 ------------'  *•

Askorbin  kislota  m iqdorini  aniqlash  uning  qaytaruvchi  xossasiga 

asoslangan.  Yod  askorbin  kislota  t a ’sirida  rangsizlanadi:

L  +   С Н Д   ->  2H1  +  Q H .O ,

2 

6 

8 

6 

6 

6 

6

Yangi sabzavotlardan shovul,  karam ,  lavlagi,  kartoshka,  mevalar- 

dan  olm a,  qora sm orodina, n am atak ,  qora q and va b o sh q alar  С  vita- 

m inga  boy.  Yana  С vitam in  —  qichitqi  o ‘t  va  igna  barglilarda  ko‘p 

b o ‘ladi.  Bu  vitamin  qon  ivishini  tezlashtiradi  va  o rganizm ni  infek- 

siyalarga  qarshiligini  oshiradi.

---

Test  savollari

1.  Y odom etrik  titrlash  usulida  qanday  in d ik a to r  qo'llanadi?

a) lakmus; 

b)  m etilzarg‘aldog‘i; 

d)  m etilqizili; 

e)  kraxmal.

2. To‘gri titrlash usuli bilan qanday moddalaming miqdori aniqlanadi?

a)  oksidlovchilarning; 

d)  oksidlovchi  va  qaytaruvchilarning;

b)  qaytaruvchilarning; 

e)  to ‘g ‘ri  javob  y o ‘q.

3.  0 ‘rin  arm ashish  usuli  bilan  qanday  m o d d a la m in g   m iqdori 

aniqlanadi?

a)  oksidlovchilarning; 

d)  oksidlovchi  va  qaytaruvchilarning

b)  qaytaruvchilarning; 

e)  to ‘g‘ri javob  y o ‘q.

4.  Qayta titrlash usuli bilan  qanday moddalaming miqdori aniqlanadi?

a)  kislotalarning; 

d)  keton  va  aldegidlarning;

b)  asoslarning; 

e)  to ‘g‘ri  javob  y o ‘q.

5.  Yod  qaysi  organda  to ‘planadi?

a)  suyakda; 

d)  qalqonsim on  bezd a;

b)  jigarda; 

e)  m e’da  osti  bezida.

6.  Tibbiyotda  yodning  n echa  protsentli  eritm asi  ishlatiladi? 

a)  2%; 

b)  5%; 

d)  10%;  e)  8%.

7.  Molekular yod kimyoviy reaksiyalarda qanday funksiyani bajaradi?

a)  oksidlovchi; 

d)  kuchsiz  oksidlovchi;

b)  qaytaruvchi; 

e)  kuchsiz  qaytaruvchi.

8.  Yod  ioni  kimyoviy  reaksiyalarda  qanday  funksiyani  bajaradi?

a)  oksidlovchi; 

d)  kuchsiz  oksidlovchi;

b)  qaytaruvchi; 

e)  kuchsiz  qaytaruvchi.

9.  Quyidagi  reaksiyada  N a 2S20 3ning ekvivalent  m olyar massasini 

ko ‘rsating:

2 N a2S20 3 +   I2-*  2N al  +  N a 2S4O h

a)  M (N a2S20 3); 

d)  M( }  N a2S20 3);

b)  M( j   N a2S20 3); 

e)  M( {  N a2S20 3).

10.  Quyidagi reaksiyada I2 ning ekvivalent molyar massasining aniqlang:

2 N a 2S20 3 +   I2->  2N al  +  N a 2S4O ft

a ) M ( l 2); 

b ) A / ( j l 2 ); 

d ) A / ( y ! 2 ); 

e ) M ( j l 2 ).